Edukację artystyczną rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej. W latach 1904-1917 odbył studia w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Floriana Cynka, Leona Wyczółkowskiego i Józefa Mehoffera. W 1913 przebywał jako stypendysta we Francji, głównie w Paryżu i Bretanii. Od ok. 1905 roku, ze względu na zły stan zdrowia, często wyjeżdżał do Zakopanego i Poronina. W 1919 osiedlił się w Piotrowicach k. Nałęczowa. W 1913 i 1914 wziął udział w organizowanych w Krakowie "wystawach niezależnych" manifestujących zainteresowanie młodej generacji twórców nowymi prądami artystycznymi. W 1916 prezentował swe prace rysunkowe i graficzne na wystawie Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka w krakowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych. W 1917 został członkiem awangardowego ugrupowania Ekspresjoniści Polscy (Formiści), z którym wystawiał w Krakowie (1917, 1918) i Lwowie (1918). Ilustrował ponadto czasopisma, książki dla dzieci i podręczniki szkolne. Na przełomie 1911/12 zamieszczał swe rysunki w satyrycznym czasopiśmie "Abdera". W 1918 podjął współpracę z krakowskim czasopismem "Maski", które zdobił rysunkami i winietami. Zajmował się projektowaniem zabawek i ozdób choinkowych, które w 1923 pokazał na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Monzy. W 1924 odbyła się prezentacja twórczości artysty w Salonie Czesława Garlińskiego w Warszawie. Retrospektywne wystawy sztuki Mierzejewskiego miały miejsce w Warszawie w galerii Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków w 1928 i Instytucie Propagandy Sztuki w 1935 oraz we Lwowie w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w 1929.
Wczesna twórczość Mierzejewskiego pozostawała w kręgu oddziaływania młodopolskiej estetyki, przede wszystkim sztuki Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera. Artysta uprawiał wówczas rysunek ołówkiem i węglem oraz grafikę. Nawiązująca do rysunków Wyspiańskiego stylizacja widoczna jest w litografii Mierzejewskiego Studium dziewczyny z warkoczami (1908) włączonej do "Teki graficznej 1", którą w 1909 r. wydali studenci krakowskiej ASP (Tadeusz Makowski, Jan Wojnarski, Włodzimierz Konieczny i Wojciech Jastrzębowski) W grafice Mierzejewski nawiązywał często do piętnastowiecznych konwencji obrazowania interpretując żartobliwie m.in. uświęcony długą tradycją ikonograficzną motyw kąpiącej się Zuzanny. W swych akwafortach wtapiał w krajobrazowe tło także akty męskie, obwiedzione mocnym konturem, muskularne, nienaturalnie wyeksponowane na tle szeroko rozpostartego pejzażu. Do renesansowych źródeł ikonograficznych sięgnął artysta w suchorycie Cerera (1911-13), któremu nadał alegoryczną wymowę; uwypuklona gęstym kreskowaniem obfitość kształtów Cerery i trzymającego się jej biodra nagiego chłopca, a także jej atrybut - kosz pełen owoców - jednoznacznie ukierunkowują skojarzenia ku idei płodności. Karykaturalne cechy ma również postać dziewczyny "miejskiej" w litografii odwołującej się do stylistyki Cinquecenta; rycina ta stanowi pendant do pochodzącego z tego samego 1910 roku wizerunku dziewczyny "wiejskiej" o silniejszym pierwiastku realizmu. Kubizująca deformacja postaci ludzkiej - w nieśmiałej jeszcze redakcji - cechuje litografie i akwaforty należące do serii studenckich prac Mierzejewskiego z lat 1913-1917. Równolegle do kubizującej tendencji kształtowała się w jego twórczości także formuła groteski zapowiadająca poetykę nadrealizmu. Proces ten wyznaczała seria wykonanych węglem kobiecych portretów z lat 1914-1916 o syntetycznej, lekko zgeometryzowanej formie i migotliwej materii rysunku wykonanego energicznym kreskowaniem. Groteskowa wizja Mierzejewskiego skrystalizuje się ostatecznie w 1917 w suchorycie Judyta. W wyobrażonej przez artystę scenie postacie kobiet unoszących ściętą głowę Holofernesa sprowadzone są do wymodelowanych gęstym szrafowaniem brył wtłoczonych w niemal abstrakcyjną, zacieśnioną przestrzeń kadru. Dynamika kreskowania nadaje powierzchni kompozycji swoistą wibrację będącą nośnikiem "psychicznej energii" znamiennej dla ekspresjonistycznego obrazowania dwudziestego stulecia. W swym malarstwie Mierzejewski zaczął ok. 1910 syntetyzować formy, wydobywając bryłę postaci i przedmiotów subtelnym modelunkiem światłocieniowym. W doborze tematów pojawiły się tendencje klasycyzujące.
Po pobycie we Francji artysta nawiązał do tradycji sztuki Cézanne'a; zgeometryzowane formy architektoniczne i fragmenty roślinności w pejzażach ujmował w ramy zrytmizowanej, zwartej kompozycji rozegranej w wąskiej gamie zieleni, brązów, szarości i błękitów (Wawel, ok. 1917). Krajobrazy zanurzał w delikatnym sfumato ewokującym atmosferę niezwykłości. Starannie zakomponowane martwe natury o cézannowskim rodowodzie ujmował z podwyższonego punktu widzenia. Wykonywał też portrety osób bliskich, najczęściej żony, Stanisławy Brzezińskiej, utrzymane w rozbielonej, wysmakowanej kolorystyce i emanujące aurę intymności. Powracający w sztuce Mierzejewskiego motyw czeszącej się kobiety ma swą genealogię w malarstwie prerafaelitów. Nurt klasycyzujący o sielankowym wyrazie wyznaczają w twórczości artysty takie prace jak Idylla rybacka (1913) i Idylla (1924), oddające jedność człowieka i natury. Groteskowo-nadrealistyczna tendencja natomiast osiągnęła kulminację w obrazach Umarlak (1916) i Pogrzeb (1918-23). Karykaturalna deformacja postaci wtopionych w abstrakcyjną przestrzeń wywołuje tu wewnętrzne napięcie i psychiczny niepokój; w tych spowitych w zielonkawo-błękitne sfumato wyobrażeniach kresu ziemskiego bytowania artysta dążył do uchwycenia sensu ludzkiej egzystencji.
Autor: Irena Kossowska, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, marzec 2002