Zarówno jego twórczość, jak i biografię znamy we fragmentach. Po wczesnej utracie rodziców był wychowywany przez wuja, Samuela Łaskiego, sekretarza królewskiego, dzięki któremu uzyskał znakomite wykształcenie jezuickie. Pierwszym drukowanym utworem Morsztyna były, według niego samego, Theses filozofskie, ofiarowane w 1598 Samuelowi Łaskiemu. Uznanie przyniósł mu, po raz pierwszy wydany w 1606, poemat Światowa rozkosz. Po śmierci poety Franciszek Cezary opublikował w 1650 roku Antypasty małżeńskie, w których anonimowo znalazła się m.in. Historyja ucieszna o zacnej królewnie Banialuce ze wschodniej krainy. W 1655 ukazały się trzy wierszowane romanse pod wspólnym tytułem Filomachija abo afektów gorącej miłości. Najczęściej badanym dziś dziełem jest uwikłany w kwestie autorstwa Sumariusz wierszów z drugiej połowy XVII wieku, który zawiera ponad 300 utworów o zróżnicowanej budowie i treści.
Współcześni Morsztynowi twórcy, tacy jak Seweryn Bączalski, Kasper Twardowski czy Stanisław Orzelski, wypowiadali się o nim bardzo pochlebnie. Nazywali go pierwszym śpiewakiem Wenery i stawiali na piedestale obok Kochanowskiego.
Twórczość Morsztyna pozostawiona głównie w rękopisach została zapomniana przez kolejne pokolenia. Dziś wzbudza ogromne zainteresowanie ze względu na nasycone zmysłowością słownictwo, nowatorską estetykę oraz etyczną dwuznaczność ("Nic nie jest cnota w nędzy. Trzeba do niej pieniędzy.").
Na szczególną uwagę zasługuje niewątpliwie Światowa rozkosz, poemat będący hołdem poety dla cielesnych wartości. Grzech jest bowiem w poezji "światowych rozkoszy" silniejszy od rozsądku, umiaru i wstrzemięźliwości. Morsztyn ukazuje bezradność człowieka wobec pierwotnych instynktów, sprawujących prawdziwą władzę nad światem. Nad wszystkimi przyjemnościami czuwa Ochmistrz Dostatek, bez którego nie odbędzie się żadna uczta. Towarzyszy mu dwanaście panien symbolizujących różne dworskie przyjemności, są to: Pompa, Asystencja, Kompania, Dyjeta (ale nie lekarska), Pijatyka, Podwika, Muzyka, Saltarella, Krotochwila, Gra, Przejażdżka i wreszcie Uciecha. Po przemarszu orszaku Ochmistrza pojawia się znamienny dla epoki motyw przemijania, ale nawet obsesja śmiertelności nie jest obawą w sferze ducha, lecz wizją rozkładającego się ciała.
Poezje:
- Filomachija, wydał: Radosław Grześkowiak, Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie "Pro Cultura Litteraria", Warszawa 2000. Biblioteka Pisarzy Staropolskich t. 20.
- Światowa rozkosz z ochmistrzem swoim i ze dwunastą swych służebnych panien, wydał: Adam Karpiński, Instytut Badań Literackich PAN, Stowarzyszenie "Pro Cultura Litteraria", Warszawa 1995. Biblioteka Pisarzy Staropolskich t. 1.
- Marian Malicki, "Sumariusz wierszów" przypisywany Hieronimowi Morsztynowi i odmiany jego tekstu. "Archiwum Literackie", t. XXVII: Miscellanea staropolskie, t. 6, Wrocław 1990.
- [J.K. Gieysztor], "Hieronima Morsztyna 'Zwierciadło statecznego i szalonego młodzieńca' " [w:] Księgarnia Stanisława Gieysztora. Dział antykwarski, "15: Katalog oddzielnych tomów, tytułów i kart dzieł dawnych i wyczerpanych", Warszawa 1896.
O poecie i jego dziełach pisali:
- Paulina Buchwald-Pelcowa, "Nieznane i zapomniane wiersze Hieronima Morsztyna", "Archiwum Literackie", t. XVI: Miscellanea staropolskie, t. 4, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 1972.
- Radosław Grześkowiak, "Przewartościowania Hieronima Morsztyna. O nieświetnym świecie 'Światowej rozkoszy' ", Barok, nr 2 (1994), s. 59.
- Czesław Hernas, "Poezja światowych rozkoszy" [w tegoż:], Barok, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 64-75.
- Anna Kochan, "Niektóre problemy 'Światowej Rozkoszy' Hieronima Morsztyna. Próba charakterystyki", "Prace Literackie" XXXVI, Wrocław 1998.
- Aleksander Nawarecki, "Hieronima Morsztyna zmysłowa miłość porządku", Ogród 1992 nr 1 (9), s. 212-234.
- Maria Rowińska-Szczepaniak, Hieronima Morsztyna doświadczenie wartości, "Drukmasz", Opole 1992.
- Paweł Stępień, Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci. Hieronim Morsztyn, Szymon Zimorowic, Jan Andrzej Morsztyn, Wydawnictwo DiG, Warszawa 1996, seria: Res Humanae.
- Paweł Stępień, "Hieronima Morsztyna droga do wzgardy świata", Barok, nr 2 (1994) s. 47.
- Izabella Teresińska, Hasło: "Hieronim Morsztyn" [w:] Dawni Pisarze Polscy, Koordynacja całości: Roman Loth, Fundacja Akademia Humanistyczna IBL, t. 3, Warszawa 2002.
Autor: Joanna Szulczewska, grudzień 2007. Tekst opracowany do projektu internetowej "Antologii polskiej poezji od Średniowiecza do wieku XXI" wg koncepcji Piotra Matywieckiego.