Od początku zamierzeniem Tomaszewskiego stało się stworzenie nowego typu teatru, zespołowej sztuki pantomimicznej. Droga prowadziła od pantomimy ilustracyjnej, opartej na wątkach fabularnych, czerpanych z literatury, po autonomiczne, pełnospektaklowe widowiska. Pierwsze przedstawienia składały się z etiud i skeczy - "Gabinet osobliwości" (1961), "Wejście w labirynt" (1963), "Ogród miłości" (1966). Od tych mikroform w roku 1970 doszedł Tomaszewski do pierwszej jednotematycznej pantomimy pełnospektaklowej. Było to "Odejście Fausta" według Johanna Wolfganga Goethego. Kolejne ważne przedstawienia to oparty na sumeryjskim poemacie "Gilgamesz" (1968), który stał się rozważaniem o przyjaźni, wierności, dzielności i odwadze, odczytany groteskowo Frank Wedekind w "Menażerii cesarzowej Filissy" (1972), "Spór" (1978) - transponujący na obraz pantomimiczny rokokowy dyskurs filozoficzno-literacki (przedmiotem dysputy przejętej z twórczości Pierre'a Marivaux jest odwieczna niestałość uczuć w kontaktach damsko-męskich), "Hamlet, ironia i żałoba" na motywach tragedii Williama Szekspira (1979).
Henryk Tomaszewski przez czterdzieści pięć lat świadomie i konsekwentnie kształtował swój zespół, w którym był najznamienitszym aktorem (występował do 1963 roku), inscenizatorem, autorem i choreografem, a wraz z nim tworzył oryginalny teatr pantomimiczny. Słowa zastąpił ruchem, zobrazował myśli i abstrakcje, ucieleśnił niewerbalne sny i wyobrażenia. Tworząc nowoczesny język ciała, sięgał po środki od ascetycznych po barokowe, ale zawsze komunikatywne i precyzyjne. Wprowadził sztukę mimiczną w dziedzinę myśli. W jego teatrze na scenie operowało się pojęciami. Inspirowała go nie tylko sztuka tańca i ruchu, ale także literatura i malarstwo, wielkie mity światowej kultury - Fausta, Orfeusza, Minotaura, Pana Twardowskiego, króla Artura, Syna Marnotrawnego, Gilgamesza. Zadaniem pantomimy - podkreślał Tomaszewski - jest afirmacja człowieka, afirmacja życia:
Człowiek jest najpiękniejszą istotą z całego stworzenia, jest odzwierciedleniem kosmosu. Człowiek w ruchu manifestuje się w swej najczystszej postaci. Jego życie wewnętrzne, duchowe i ruch stanowią o jego pełni. Człowiek, który jest w ruchu, dąży do czegoś, błądzi. I właśnie to błądzenie jest najpiękniejsze, najbardziej fascynujące. Rezultat nie jest już taki ważny, ale czas ruchu, bo o tym, że Ikar spadł, wiemy wszyscy. Ale jak do tego doszło? To mnie ciekawi.
Tomaszewski reżyserował także w teatrze dramatycznym. Do najwybitniejszych jego osiągnięć zaliczono inscenizacje dramatów Stanisława Wyspiańskiego - "Protesilasa i Laodamię" w Teatrze Polskim we Wrocławiu (1969) i w Teatrze im. Norwida w Jeleniej Górze (1979) i "Legendę" w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze (1972) oraz prapremierowe wystawienie "Gry w zabijanego" Eugène'a Ionesco (1973) na scenie wrocławskiego Teatru Polskiego. Andrzej Hausbrandt tłumaczył:
Sztuka Tomaszewskiego w jej wymowie filozoficznej jest sztuką głęboko humanistyczną. Opowiada się za życiem i radością, podejmuje temat krzywdy, człowieka upośledzonego przez świat wrogich przedmiotów i sił, spychanego na dno. Jest to jednak przede wszystkim sztuka mówiąca o miłości: idealnej i zmysłowej, tragicznej i radosnej - miłości pełnej zarówno, gdy zostaje spełniona, jak i gdy pozostaje nieosiągalnym marzeniem.
Dwa ostatnie przygotowane przez Henryka Tomaszewskiego spektakle powstały w 1999 roku. Były to "Tragiczne gry" Ferdinanda Brücknera - opowieść o kobiecie, która całą swoją energię zaprzęga do walki z upływającym czasem, a nie potrafi zadbać o własne człowieczeństwo, oraz wyreżyserowany na scenie Teatru Narodowego "Traktat o marionetkach" wg Heinricha Kleista, piękny i mądry esej na temat ruchu i jego roli w życiu.
Wielką pasją Tomaszewskiego było kolekcjonowanie lalek. Zbiór tych zabawek przywiezionych z całego świata, wykonanych z najrozmaitszych materiałów: porcelany, papieru, żelaza, drewna, wosku, gliny, gumy, ciasta, służących zabawie i wykorzystywanych w obrzędach kultowych stał się darem artysty dla Muzeum Lalek w Karpaczu.
Ważniejsze nagrody:
- 1962 - nagroda za cenne poszukiwania artystyczne w spektaklu "Gabinet osobliwości" na II Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu,
- 1967 - nagroda za inscenizację i reżyserię "Męczeństwa i śmierci Marata" Petera Weissa w Teatrze Polskim w Poznaniu na 7. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,
- 1973 - nagroda za reżyserię, inscenizację i choreografię "Legendy" Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze na 13. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,
- 1975 - Główna Nagroda Indywidualna za realizację "Gry w zabijanego" Eugène'a Ionesco w Teatrze Polskim we Wrocławiu na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych,
- 1999 - Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za całokształt twórczości w dziedzinie teatru,
- 2000 - Nagroda im. Konrada Swinarskiego za całokształt twórczości.
Opracowanie: 2001.
