Zajmuje się malarstwem i eseistyką poświęconą przede wszystkim, ale nie wyłącznie, sztuce. Jest także autorką kilku tomów różnych form prozy artystycznej.
fragment programu PR "Zapiski ze współczesności"", całość na ninateka.pl
Studia artystyczne ukończyła w roku 1970 w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Należała do grona inicjatorów ruchu "O poprawę", skupiającego jej rówieśników, absolwentów akademii, po raz pierwszy zaistniałego dzięki wystawie w warszawskiej Galerii Studio w 1974 roku. Była również współzałożycielką grupy Śmietanka, której pierwsze wystąpienie miało miejsce w 1977 roku. Wystawiała wówczas razem z Andrzejem Bielawskim, Łukaszem Korolkiewiczem. Jest również absolwentką historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Bardziej jednak ukształtował ją wcześniejszy, wieloletni pobyt w Wiedniu, gdzie ukończyła gimnazjum i poznała austriacką kulturę przełomu XIX i XX wieku. Pobyt ten zaowocował jej pierwszą książką pt. Wiedeńska apokalipsa, która ukazała się w roku 1974 (wyd. 2, rozszerzone - 1999). Dwa lata później wydała erudycyjną pracę poświęconą sztuce Aubreya Beardsleya (Salome albo o rozkoszy. O grotesce w twórczości Aubreya Beardsleya).
Od tamtej pory zajmuje się zarówno twórczością plastyczną (uprawia malarstwo i rysunek), jak literacką (pisała utwory poetyckie, publikuje prozę, rozprawy i szkice o sztuce). Opublikowała m.in. tomy wierszy Kontur (1979) i Pani Anima (1984), a także zbiór krótkich szkiców poświęconych sytuacji sztuki współczesnej Podróż do granic sztuki (1982).
Ewa Kuryluk, fot. Elżbieta Lempp We wczesnych pracach wykorzystywała tematy (motywy "z życia wzięte") i rozwiązania stylistyczne (płasko położony ostry kolor) charakterystyczne dla malarstwa nowej figuracji i hiperrealizmu (Autoportret w 29 urodziny, 1975). Ostatniemu z wymienionych kierunków poświęciła książkę Hiperrealizm - Nowy realizm (1979). Pozostała wierna sztuce figuratywnej. Sama mówi, że ma do niej "namiętność". Od początku widoczną cechą jej twórczości był nieskrywany autobiografizm. Bohaterkom obrazów najchętniej nadawała rysy własnej twarzy; ich ciałom - kontury ciała własnego. W ten sposób podkreślała wagę osobistego wyznania w sztuce. Pisała:
"Moje własne utopie artystyczne wywodzą się z irracjonalnego przeświadczenia, że sztuka powinna być unikatową odbitką jednostkowego losu: nie tyle tworzeniem, co utrwalaniem na czułej kliszy [...] ziarnistości naskórka, gestu ręki, rytmu serca i własnego cienia w ostrym słońcu."
W końcu lat 70. przestała uprawiać malarstwo sztalugowe i zaczęła rysować niezwykle precyzyjne, ostre obrysy wizerunków (najczęściej nagich postaci kobiecych i męskich) na kawałkach białej bawełny lub jedwabiu - luźnych, miękkich, dających się swobodnie kształtować w dowolnej przestrzeni galerii (instalacja Trzy krzesła, 1982) i w plenerze (Jesień w Princeton, 1984). Te delikatne, tekstylne "woale", "całuny" czy wręcz obdarte z człowieka "skóry", rozkładane na krzesłach, rozwieszane na ścianach czy układane na podłodze bądź rozpinane między drzewami, aranżowane jako intymne sytuacje między dwojgiem ludzi, bezbronnych w swej nagości, wystawionych na ciekawość widzów-podglądaczy, robią niekiedy przejmujące wrażenie. Zwłaszcza wówczas, gdy ostry ołówek zdaje się ranić cienką warstwę miękkiej, prześwitującej, ulotnej tkaniny. W pracach tych artystka odwołuje się do ikonograficznego przedstawienia chusty św. Weroniki i związanej z nim idei efemerycznego śladu - odbicia udręczonego ludzkiego ciała na okrywającym je całunie (poświęciła mu także rozprawę Weronika i jej chusta wyd. pol. 1998). "Woale" i "całuny" Kuryluk odbiegają jednak od chrześcijańskiej symboliki. Obrazują co prawda cierpienie, ale głównie stanowią zapis indywidualnych emocji, wyraz biologicznej fascynacji życiem, układają się w spektakl pamięci i miłości, zwykle silnie eksponują seksualność (Zimowy mężczyzna i Zimowa kobieta - fragmenty instalacji Zima w Północnej Karolinie, 1989). Z uwagi na ten właśnie aspekt bywają zaliczane do przykładów "sztuki ciała".
Od wielu lat swoje liczne kompozycje na tkaninie malarka wzbogaca odręcznymi notatkami (Szpilki z cyklu Rysopisy, 1989). W tych właśnie rysowanych i jednocześnie pisanych pracach (nazywa je właśnie rysopisami - drawritings) dwutorowość jej zainteresowań realizuje się w sposób najoryginalniejszy, ale zarazem najbardziej dosłowny. Ostatnie instalacje utrzymane są w nieobecnym w jej sztuce wcześniej pogodnym, radosnym klimacie. Używa w nich niekiedy bawełny w różnych kolorach: różowym, czerwonym, niebieskim (Kim jest ten tajemniczy chłopczyk?, 1995).
Zwieńczeniem pewnego etapu aktywności Ewy Kuryluk są erudycyjne, postmodernistyczne utwory literackie: Wiek XXI (wyd. pol. 1996), Grand Hotel Oriental (wyd. pol. 1997), Encyklopedierotyk (2001).
Ewa Kuryluk, fot.Tomasz Wierzejski/Fotonova
Od roku 1981 artystka mieszka poza Polską. Decyzję tę zdeterminował w dużym stopniu wybuch stanu wojennego, który zastał ją za granicą. Najpierw przez wiele lat przebywała w Stanach Zjednoczonych, gdzie wykładała na kilku uczelniach (m.in. w San Diego), zaś od roku 1995 dzieli czas między USA i Francję. Jednak od 1989 roku corocznie przyjeżdża i wystawia swoje nowe prace w Polsce (np. w 1997 roku część pokazywała w Centrum Sztuki i Techniki Japońskiej "Manggha" w Krakowie). W okresie stanu wojennego przysyłała je tylko na nieliczne niezależne wystawy, w małych, kameralnych galeriach (m.in. w Galerii Sceny Plastycznej KUL w Lublinie, 1988). Była jednak bardzo aktywna za granicą. Prezentowała prace na licznych wystawach indywidualnych, m.in. w Stanach Zjednoczonych (Helen Shlien Gallery, Boston, 1982; Princeton, 1984, 1985; Uniwersytet Kalifornijski, San Diego, 1992) oraz w Argentynie (Centro de Arte y Comunicatión, Buenos Aires, 1986); brała udział w ważnych wystawach zbiorowych (m.in. Biennale Sztuki w Medellin, Kolumbia, 1981; Art in General, Nowy Jork, 1988). Jej instalacja pokazana w bostońskiej galerii Helen Shlien została uznana przez "Boston Globe" za najlepszą ekspozycję roku 1982. Nie skupia się jednak wyłącznie na własnej twórczości. Jest współtwórczynią takich czasopism, jak powstałe w Paryżu, a po 1989 roku wydawane w kraju "Zeszyty Literackie" i publikowane w Chicago "Formations". Przyczyniła się do popularyzacji w Stanach Zjednoczonych twórczości Brunona Schulza.
Chociaż mówi, że jest "zwierzakiem apolitycznym", wielokrotnie dawała dowody swojej polityczno-społecznej, a przede wszystkim ludzkiej, wrażliwości: współpracowała z Amnesty International (seminarium-wystawa Year of the Political Prisoners, 1976), zainicjowała powstanie towarzystwa "Amici di Tworki", wspomagającego podwarszawski szpital psychiatryczny.
Kuryluk wydała dwa tomy historii rodzinnych. Pierwszą autobiografię zatytułowała imieniem chomika, którym opiekowała się wraz z bratem w dzieciństwie. Głównym bohaterem powieści "Goldi" uczyniła ojca - Karola Kuryluka, ministra kultury, późniejszego prezesa PWN. Autorka opisywała z perspektywy dziecka najważniejsze wydarzenia historyczno-polityczne (jak wizyta Mołotowa), a także obrazy z życia rodzinnego (spotkanie z pisarzem, którego dzieł nikt z bliskich nie przeczytał, za to chętnie zjadał je chomik). Książka znalazła się wśród finalistów nagrody Nike 2005. Osobiste zapiski kontynuowała na kartach "Frascati" będącej nazwą ulicy, przy której mieszkała rodzina Kuryluk. Pracę nad nią rozpoczęła po śmierci swojej matki, odmalowując pełniejszy obraz niż w "Goldim". We "Frascati" opowiada o przedwcześnie zmarłym ojcu, chorobie psychicznej matki i brata, późnym odkryciu żydowskich korzeni i traumie Holocaustu, niemożliwej do przepracowania. Książka ta również była nominowana do nagrody Nike w 2010 roku.
Silne więzi łączące artystkę z rodziną odzwierciedlają powstałe po 2000 roku instalacje z żółtego jedwabiu i papieru. "Lecą żółte ptaki" (2001-2003) to "dom czasu", jak bliskich nazywała matka Kuryluk.
"Żółć była mamy kodem. Oznaczała słońce i pożywienie, zwiastowała cierpienie i śmierć. 'Nasz dom czasu' tworzą żółte i białe bawełniane 'ściany' pokryte jakby zatartymi freskami i strzępami jedwabiu. W chmarze kanarkowych ptaków pojawiają się krewni mamy i my z rodzicami. Wspólne rysy podkreśla żółć. Ma w tej instalacji podobną funkcję jak w czasie Zagłady: wyodrębnia z otoczenia, naznacza i ujawnia" – wyjaśnia artystka.
2005 rok zaowocował instalacją "Tabuś". Przywołała w niej postać brata, który po śmierci ojca zachorował psychicznie i stał się inwalidą, halucynacje matki i dwie podróże: na Zachód i na Wschód. Kluczową część realizacji stanowiły kolaże z papieru i materiału przedstawiające parę dzieci: "jedno ma żółtą skakankę i roześmianą buzię Piotrusia, drugie – żółte kółko i moją twarz. Są w tym samym wieku co my w dniu naszego przyjazdu do Wiednia w styczniu 1959 roku"- pisała artystka. Zwieńczeniem cyklu był "Statek" (2006-2007) – monumentalna wycinanka żaglowca, którą pokazywano m.in. nad rzeką Kamo w Kioto oraz w świątyni lisów, bóstw pomyślnych interesów w Fusziminari.
"Statek" był także prezentowany w 2009 roku w warszawskiej Królikarnii razem z autoportretowymi fotografiami, obrazującymi życie artystki. Zawsze zainscenizowane, nierzadko erotyczne (o co toczyła boje z cenzurą) były aktem sztuki konceptualnej. Zdjęcia opublikowała w tym samym roku w albumie "Kangór z kamerą 1959-2009. Autofotografia ". Kuryluk została "kangórem" (właśnie tak pisanym) w wieku 4 lat, podczas wizyty w warszawskim zoo – wtedy nazwisko skojarzyło jej się z tym zwierzęciem. Dziewięć lat później dostała aparat fotograficzny. "Autofotografie" przypomniała poznańska Galeria Ego w 2015 roku.
Kuryluk otrzymała Srebrny Medal Zasłużony dla Kultury "Gloria Artis" (2012).
Autor: Małgorzata Kitowska-Łysiak, Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, grudzień 2001, aktualizacja: luty 2002; akt. AW, lipiec 2015.
Twórczość:
- Wiedeńska apokalipsa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1974.
- Salome albo o rozkoszy, Kraków Wydawnictwo Literackie, 1976.
- Hyperrealizm - Nowy realizm, Warszawa: WAiF, 1977.
- Kontur (poezja), Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979.
- Podróż do granic sztuki, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1981.
- Pani Anima (poezja), Kraków-Wrocław, Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984.
- Salome and Judas in the Cave of Sex, Evanston, IL.: Northwestern University Press, 1987.
- Grand Hotel Oriental (proza), Oxford: Basil Backwell, 1991.
- Veronika and Her Cloth: History, Symbolism and Structure of a "True" Image, Oxford: Basil Backwell, 1991.
- Century 21 (proza), Normal, IL.: Dalkey Archive Press, Cloth, 1992.
- Wiek XXI (proza), Gdańsk: Marabut, 1995 (tłum. z angielskiego).
- Grand Hotel Oriental, Warszawa: W.A.B., 1997 (tłum. z angielskiego).
- Weronika i jej chusta. Historia symbolizmu i struktura "prawdziwego" obrazu, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998 (tłum. z angielskiego).
- Encyklopedierotyk (proza), Warszawa: Sic!, 2001.
- Art mon amour. Szkice o sztuce, Warszawa: Sic!, 2002.
- Goldi, Waszawa: Twój Styl, 2004.
- Podróż do granic sztuki. Eseje z lat 1975-1979 i eseje z lat późniejszych na ten sam temat, Warszawa: Twój Styl, 2005.
- Wiek 21; Trio dla ukrytych, Warszawa: Twój Styl, 2005.
- Droga do Koryntu / On the Way to Corinth, Warszawa: Twój Styl, 2006.
- Frascati, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009.
- Kangór z kamerą: 1959-2009, Autofotografia, Artemis, Art+on, Wydawnictwo Literackie, Kraków i Warszawa, 2009.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 1969 – "Obrazy i rysunki", Galeria PWSM, Warszawa
- 1970 – "Malarstwo i grafika", Woodstock Gallery, Londyn
- 1972 – "Malarstwo i grafika", Richard Bradley Atelier, Billingford, Anglia
- 1973 – "Malarstwo – Rysunek – Grafika", Christian M. Nebehay Galerie, Wiedeń; "Człekopejzaże", Galeria Współczesna, Warszawa
- 1974 – "Obrazy", Galerie Lambert, Paryż
- 1975 – "Obrazy i rysunki", Galeria Pryzmat, Kraków
- 1976 – "Obrazy i rysunki", Galeria Zapiecek, Warszawa; "Malarstwo", Galerie Länderbank, Graz, Austria
- 1977 – "Człekopejzaże", malarstwo, Galeria Nowa, Poznań; "Malarstwo", Muzeum Narodowe, Wrocław; "Malarstwo", Ściana Wschodnia, Warszawa
- 1979 – "W czterech ścianach", instalacja, Ściana Wschodnia, Warszawa
- 1980 – "Utrwalone", instalacja, Galeria Krytyków, Warszawa; "Człekopejzaże", malarstwo, rysunek i instalacja, Art Gallery, Middlesbrough, Anglia
- 1982 – "Pokój Wspomnień" i "Podróż", instalacja, Helen Shlien Gallery, Boston
- 1984 – "Villa dei misteri", instalacja, Art in General, Nowy Jork; "Jesień w Princeton", instalacja nad jeziorem Carnegie, Princeton, NJ; "Skóra", instalacja w lesie, Princeton, NJ
- 1985 – "Siedem czarnych krzeseł w śniegu", instalacja, Princeton University, Princeton, NJ
- 1986 – "Błony pamięci", instalacja, Centro de Arte y Communicación, Buenos Aires; "Odciski", instalacja, Justus-Liebig Universität, Giessen; "Membrany", instalacja, Kunstation, Kleinsassen, Niemcy
- 1987 – "Teatr miłości", instalacja, Mobius, Boston
- 1988 – "Rysunki na bawełnie", Galeria Sztuki, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Lublin; "September – Remember", instalacja, National Humanities Center, Research Triangle Park, NC
- 1989 – "Całuny", instalacja, Studio TM, Warszawa; "Miłość zimą", instalacja, National Humanities Center, Research Triangle Park, NC
- 1990 – "Skóra/Niebo – Czerwień/Błękit, Rysopisy", instalacja, Art in General, Nowy Jork
- 1992 – "Zachód słońca dla trzech niedobitków", instalacja, Uniwersytet Kalifornijski, San Diego
- 1994 – "Rysunki i instalacje", Pałac Radziwiłłów, Nieborów; "Rysunki i instalacje", Galeria ZPAP, Warszawa
- 1995 – "Kim jest ten tajemniczy chłopczyk?", Galeria Manhattan, VIII Międzynarodowe Triennale Tkaniny, Łódź
- 1996 – "Trzy krzesła i całun", instalacja, Gerlesborgsskolan, Hamburgsund, Szwecja
- 1997 – "Rysunki na papierze (1974-1978)", Galeria Artemis, Kraków; "Instalacje (1977-1997)", Manggha, Kraków
- 1998 – "Tajemnicze życie ubrań", instalacja, Galeria Artium, Fukuoka
- 2000 – "Trio dla ukrytych" (instalacja) i "Autoportrety w fotografii", Galeria Artemis, Kraków; "Autoportrety na papierze, tkaninach i fotografiach", Galeria Ireny Sagan, Essen
- 2001 – "Bawełniane skóry", instalacja, Latitude 53, Edmonton, Kanada
- 2002 – "Kobieta i sztuka", Forum Kultury Austriackiej, Bratysława
- 2003 – "Ludzie z powietrza", retrospektywa, Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
- 2004 – "Dzień dobry, Rolo", spektakl i instalacja w ramach Nova Polska, Château de la Petite Malmaison
- 2005 – "Tabuś", instalacja, Galeria Artemis, Kraków
- 2009 – "Kangór z kamerą: Autofotografie" i "Statek", Instalacja, Galeria Artemis, Kraków; "Paryż w Warszawie", rekonstrukcja wystawy malarstwa Ewy Kuryluk w paryskiej Galerie Lambert w 1974 roku; "Nowe autofotografie", Art+on, Warszawa
- 2011 – "Konik w Gliwicach", Czytelnia Sztuki, Gliwice; "Obrysować cień", Galeria Design, Wrocław
- 2015 – "Kangór z kamerą w Poznaniu", Galeria Ego, Poznań
