Barbara Zbrożyna, fot. Włodzimierz Wasyluk
Studiowała w latach 1945-47 w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie w pracowni rzeźby Xawerego Dunikowskiego, następnie w latach 1947-50 w ASP w Warszawie w pracowni Franciszka Strynkiewicza. W latach 1955-57 współtworzyła artystyczną Grupę 55. Od 1955 współpracowała z licznymi czasopismami, najpierw jako autorka ilustracji, następnie jako kierownik działów plastyki. Równocześnie uczyła w liceach plastycznych w Warszawie, Zakopanem i Wiśniczu Nowym. Od 1961 była instruktorem terapii plastycznej w jednym z warszawskich szpitali. Na przełomie lat 1963-64 odbyła kurs dla plastyków-pedagogów we Francji. Od 1961 działała w Sekcji Rzeźby Związku Polskich Artystów Plastyków, w latach 1980-82 była członkiem prezydium jego Zarządu Głównego, a następnie prezesem (do 1983). Związana była z ruchem opozycyjnym, m.in. współtworzyła w 1976 Memoriał 59 sprzeciwiający się zmianom konstytucji PRL, zaś w okresie Stanu Wojennego (1981-1983) działała w podziemiu politycznym.
Jej prace znajdują się w zbiorach publicznych w kraju, m.in.: w Muzeach Narodowych w Warszawie, Krakowie i Poznaniu, i za granicą.
W latach 1947-51 brała udział w wykonywaniu rzeźbiarskiego detalu dla odbudowywanych gmachów Warszawy. Wykonywała też monumentalną dekorację nowopowstałej architektury, m.in. figura Przekupka (1949, piaskowiec) na Mariensztacie. Tradycję tę kontynuowała i później, projektując np. dekorację dla osiedla Sady Żoliborskie w Warszawie (1958-62, rzeźby i mozaiki, niezrealizowane). W pracach tych Zbrożyna dała się poznać jako artystka świetnie panująca nad kamiennym tworzywem i umiejętnością operowania dużym formatem. Doświadczenia te wykorzystała przy projektowaniu rzeźby pomnikowej, m.in. uczestniczyła w konkursach na Pomniki Ofiar Oświęcimia i Bohaterów Warszawy, a zwłaszcza przy wykonywaniu licznych nagrobków, głównie dla warszawskich cmentarzy, np. Nagrobek Stanisława Herbsta (1974, piaskowiec) na Cmentarzu Powązkowskim.
Począwszy od pracy dyplomowej Zbrożyna wykonywała przez całe życie liczne głowy i popiersia portretowe, w których wykazała się zainteresowaniem psychiką modela. Początkowo były one realistyczne w charakterze np. Portret Władysława Broniewskiego (1951, brąz patynowany, Biblioteka Związku Literatów Polskich w Warszawie), z czasem o coraz bardziej uogólnionej formie, np. Portret Tadeusza Kotarbińskiego (1966, brąz patynowany, Muzeum Historyczne m.st. Warszawy).
Po połowie lat 50. rzeźbiarka zmodernizowała swój język formalny, próbując godzić formy biologiczne z abstrakcyjnymi. Prace takie, jak Macierzyństwo (1957, gips patynowany, Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze) - pełne ażurów, o specyficznych deformacjach ciała, zdradzają wpływ dzieł rzeźb Henry'ego Moore'a. Szybko jednak Zbrożyna zaznaczyła swą indywidualność: faktura rzeźb stawała się coraz bardziej szorstka, jakby poszarpana, a odniesienia do formy organicznej coraz bardziej aluzyjne, np. Król i królowa (1957-61, brąz, Muzeum Narodowe w Warszawie). W tych i następnych pracach nurtował artystkę zasadniczy problem ludzkiej egzystencji - zwłaszcza przemijania, śmierci. Najlepszy wyraz znalazł on w intensywnie wykorzystywanej od początku lat 60. symbolice wypalenia, którą Zbrożyna realizowała najczęściej w rzeźbach tworzących cykle: Figury nasłonecznione, Figury żałobne, a zwłaszcza Sarkofagi, np. Sarkofag pamięci Jana Palacha (1968, gips patynowany, Muzeum Narodowe w Krakowie), ale również w pojedynczych dziełach, np. Słońce (1968, gips, Muzeum Narodowe w Warszawie) - skomponowane z odlewów części własnego ciała rzeźbiarki. Wspomniane cykle, kontynuowane w latach 70., uzupełniły z czasem nowe serie, często o nasilonej metaforyce, np. Kondensatory.
W latach 80. Zbrożyna powróciła w rzeźbie do form bardziej konkretnych, np. Ołtarz z przedstawieniami 28 Świętych i Błogosławionych (1985-89, piaskowiec) w kościele Św. Andrzeja Boboli (Jezuitów) w Warszawie. Natomiast wcześniejsze doświadczenia z zakresu przedstawień na pograniczu form biologicznych i abstrakcyjnych wykorzystywała w wielkoformatowych rysunkach (kredą na kartonie). Swoistym komentarzem do twórczości plastycznej artystki jest jej poezja - tworzona przez całe życie, oraz głębokie zaangażowanie w sprawy społeczne - działalność pedagogiczna i polityczna.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 1959 - Galeria Krzywe Koło w Warszawie
- 1961 - Galeria ZPAP w Warszawie
- 1964 - Galerie de la Case d'Art w Paryżu
- 1965 - La Galleria Alcione w Trieście
- 1967 - BWA w Krakowie
- 1969 - Dom Artysty Plastyka w Warszawie
- 1973 - CBWA Zachęta w Warszawie
- 1974 - BWA w Lublinie
- 1989 - Galeria Zapiecek w Warszawie
- 1993 - Galeria Kordegarda i Zachęta w Warszawie
- 2008 - Zachęta w Warszawie
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 1955-56 - "Xawery Dunikowski i jego uczniowie" w Warszawie
- 1957 - Ogólnopolska Wystawa Młodego Malarstwa i Rzeźby w Sopocie, "Rzeźba w ogrodzie" w Warszawie
- 1957-59 - II i III Wystawa Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
- 1963 - Międzynarodowa Wystawa Rzeźby w Hadze
- 1966 - Międzynarodowa Wystawa Kobiet Malarek i Rzeźbiarek w Nancy
- 1970-76 - Festiwale Sztuk Pięknych w Warszawie
- 1975 - "Xawery Dunikowski i jego uczniowie" w Warszawie
- 1984 - "Rzeźba polska 1944-1984" w Poznaniu
Autor: Paweł Freus, październik 2008.