Jest absolwentką teatrologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (1992). W 1996 roku ukończyła Wydział Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie.
Zadebiutowała na zawodowej scenie jeszcze w czasie studiów przygotowując w 1994 roku Kwartet Bogusława Schaeffera w Teatrze Powszechnym w Łodzi. W 1996 roku rozpoczęła współpracę z toruńską sceną im. Wilama Horzycy. Zrealizowała tutaj Karykatury Jana Augusta Kisielewskiego, spektakl, za który otrzymała nagrodę im. Bohdana Korzeniewskiego przyznawaną młodym reżyserom przez miesięcznik "Teatr". Następnie sięgnęła do prozy dwudziestolecia międzywojennego, w krakowskim Starym Teatrze pokazała sceniczną adaptację Wspólnego pokoju Zbigniewa Uniłowskiego (1998). Reżyserowała przedstawienia na wielu polskich scenach, m.in. w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu, Wrocławskim Teatrze Współczesnym, Teatrze Polskim im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy, Teatrze Polskim w Poznaniu i w Teatrze Powszechnym w Warszawie. Jednak, jak do tej pory, najmocniej jest związana z toruńską sceną. W latach 2003-2006 była tutaj etatowym reżyserem, natomiast w latach 2006 - 2012 była dyrektorem artystycznym Teatru im. Horzycy.
Iwona Kempa realizowała przede wszystkim dramat współczesny. Sięgała po klasykę współczesności, na toruńskiej scenie przygotowała Końcówkę Samuela Becketta (1998) i spektakl Dwa i pół miliarda sekund (2006) na podstawie pięciu jednoaktówek Becketta, które układały się w pięć wariantów tego samego ludzkiego losu. Jednak najwięcej miejsca w jej dotychczasowej teatralnej pracy zajmują sztuki najnowsze. Trzykrotnie reżyserowała dramaty Irlandczyka Martina McDonagha - Kalekę z Inishmaan (Wrocławski Teatr Współczesny, 1999; Teatr im. Horzycy w Toruniu, 2009) i Samotny zachód (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 2002). Frapują ją także węgierscy autorzy. Wyreżyserowała melodramatyczną i zarazem tragiczną Portugalię Zoltana Egressy'ego (Teatr Polski w Poznaniu, 2004).
"Iwona Kempa nigdy nie dawała się wziąć na czułostki. Na swoich bohaterów patrzyła trzeźwo, dobrze dostrzegając ich pozy i pretensje" - pisał Jacek Sieradzki przy okazji Portugalii. - "W jej wczesnych 'Karykaturach' Kisielewskiego młodopolscy peleryniarze wychodzili na czystych pozerów. W 'Końcówce' Becketta bezradnemu Hammowi dodała kabotyństwo i kazała wygłupiać się przed sobą samym. Umiała chłodno spojrzeć na groteskowe towarzystwo z 'Woyzecka' Büchnera; nie zrobiła z postaci kukiełek, ale ich moralną degradację ukazała bez znieczulenia. W jej 'Portugalii' widownia chichocze bez przerwy. (...) Wszyscy są bardzo śmieszni - i bardzo żałośni. Można im współczuć, nie ma powodu usprawiedliwiać" ("Przekrój" 04.07.2004).
Potem reżyserka wystawiła jeszcze tragikomedię o upadającym cyrku Niebieski niebieski niebieski tego samego autora (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 2005), a także zrealizowała polską prapremierę groteskowego Starego Franka Hernera Jánosa Háya (Teatr Polski w Poznaniu, 2005). Ostatnio przygotowała także Ślubuję ci miłość i wierność Háya (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 2009) - przewrotną, inteligentną komedię o małżeńskiej niewierności, w której świat oglądany jest oczyma zdradzających.
"Interesuję się współczesnym dramatem niezależnie, kto go napisał" - mówiła Kempa. - "Odczuwam jednak pewne pokrewieństwo myślenia z autorami węgierskimi. W tej dramaturgii dostrzegam czułość do człowieka, ciepły stosunek do bohaterów i niezwykłe poczucie humoru, które pozwala mówić o bardzo poważnych sprawach" ("Głos Wielkopolski" 27.06.2005).
Kempa pracowała także nad Kształtem rzeczy Neila LaBute'a (Teatr Polski w Bydgoszczy, 2003), Sztuką Yasminy Rezy (Teatr im. Horzycy, 2003), przygotowała polską prapremierę Kamienia i popiołów Daniela Danisa (Teatr Polski w Bydgoszczy, 2004) i Talk Show Dagny Ślepowrońskiej (Teatr Polski w Bydgoszczy, 2004) oraz Dzień Walentego Iwana Wyrypajewa (Teatr Powszechny w Warszawie, 2005).
Zainteresowały ją także początki nowoczesnego dramatu. W 1999 roku wystawiła Czajkę Antoniego Czechowa (Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu), a potem Czwartą siostrę Janusza Głowackiego nawiązującą do innego sławnego dramatu Czechowa (Teatr Polski w Bydgoszczy, 2001). W swoim dorobku Iwona Kempa ma także pozycje z teatralnej klasyki, m.in. Miłość do trzech pomarańczy Carla Gozziego (Wrocławski Teatr Współczesny, 2002) i Woyzecka Georga Büchnera (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 2003).
Reżyserka często tworzy przedstawienia kameralne, zbudowane przede wszystkim na precyzyjnej i pełnej emocji grze aktorów, którzy w jej spektaklach niejednokrotnie uzyskują bardzo autentyczny wyraz. Kempa potrafi wnikliwie przyjrzeć się człowiekowi.
"Lubię intymną atmosferę małej sceny, bo wymaga innego rodzaju skupienia nad tekstem i spektaklem. Nie lubię dużych widowisk" - mówiła Kempa. - " 'Niebieski, Niebieski, Niebieski' był wyjątkiem w mojej pracy" ("Gazeta Wyborcza - Toruń" 09.09.2006).
Bardzo "ludzki" wymiar jej teatralnych prac zawdzięcza także umiejętnemu łączeniu elementów komediowych z dramatycznymi, a czasem i tragicznymi. Potrafi uczynić to, patrząc na przedstawiane na scenie zdarzenia z dystansem, często zaprawionym ironią albo goryczą.
Na toruńskiej scenie powstawały kolejne teatralne interpretacje dramatu współczesnego. Kempa przygotowała tutaj Plażę Petera Asmussena (2006) - oszczędny i wstrząsający zapis współczesnych międzyludzkich relacji, często zredukowanych do bezinteresownego zadawania drugiemu bólu, i polską prapremierę czarnej komedii Pakujemy manatki Hanocha Levina (2007).
"Iwona Kempa dobrała się do izraelskiego klasyka pięknie: najprościej. Na pustej scenie zamienionej w poczekalnię pokazała potoki ludzi kręcących się po życiu trochę bez celu, trochę w fałszywych kierunkach. Nieuważnych, raniących się i mijających, powtarzających życiowe mantry, obrażających się wzajem, kochających beznadziejnie i wstydzących się tej miłości" - pisał o spektaklu Jacek Sieradzki. - "Oglądamy świat zlepiony z małostek i wad, bez upiększeń i ornamentów, czytany z humorem i mądrą - bo nie czułostkową! - wyrozumiałością. Koncertowo zagrany przez cały toruński ansambl najwyraźniej młodniejący pod batutą Kempy, nowej artystycznej szefowej teatru" ("Przekrój" 2007, nr 17-18).
Humor i ironia pojawiły się także w In Extremis. Historii Abelarda i Heloizy Howarda Brentona (2008) - współczesnym dramacie, który rozgrywa się w XII-wiecznym Paryżu i opowiada o miłości oraz o sporze filozoficzno-religijnym Abelarda i św. Bernarda z Clairvaux. Natomiast wyciszony, kameralny spektakl Rozmów poufnych Ingmara Bergmana (Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, 2008) aż kipiał od wewnętrznych uczuć i namiętności aktorów. Świetną rolę stworzyła tutaj Dominika Bednarczyk jako Anna - małżonka i matka, która postanowiła wyjawić mężowi swój romans z młodszym mężczyzną.
"Reżyserka nigdy jeszcze nie była w swoim teatrze tak blisko głównej postaci" - notował Łukasz Drewniak. - "Pokazuje zdeterminowaną kobietę na tle ludzi słabych, niepewnych swoich racji. Dominika Bednarczyk pięknie i bezwzględnie walczy o swój bolesny, kobiecy egoizm. Stawia miłość ponad rodzinę, dzieci, moralność, sumienie. I wie, że robi dobrze" ("Przekrój" 2008, nr 45).
W 2009 reżyserka po raz kolejny wystawiła Kalekę z Inishmaan Martina McDonagha. O spektaklu pisał Mirosław Kruczkiewicz:
„Atutem przedstawienia jest bardzo dobra gra całego zespołu aktorskiego. Nie razi nawet to, że część postaci została prześmiewczo przerysowana, a część potraktowana poważniej. Wśród tych drugich jest Billy. W wykonaniu Grzegorza Wosia to chłopak ułomny fizycznie, ale wrażliwy i bystrzejszy od lekceważącego go otoczenia. Grzegorz Woś tę postać może zapisać po stronie swoich aktorskich sukcesów.” (Nowości, 29.09.2009)
Zimowe ceremonie (2010) były drugą realizacją sztuki Hanocha Levina (po Pakujemy manatki) w reżyserii Kempy. Sztuka skupia się wokół ludzkiego lęku przed śmiercią, temat traktując jednak z dużą dozą absurdu. W tym samym roku, już na deskach Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie reżyserka wystawiła Intymność Hanifa Kureishiego, wzbudzając zachwyt publiczności. Tekst sztuki powstał w oparciu o głośną powieść pisarza i jest intymnym portretem młodego mężczyzny, ogarniętego nudą codzienności. Łukasz Drewniak pisał:
„Sukces Intymności Kureishiego w reżyserii Iwony Kempy potwierdza tezę, że każdy jej spektakl to kolejna strona z kroniki rozterek czterdziestolatków. Reżyserka coraz odważniej zadaje sobie, widzom i aktorom pytania intymne o wierność, sens kłamstwa i prawdy, rutynę w związkach i kres miłości. Już nie dojrzewa razem z bohaterami, a raczej bada, co się porobiło z ich dojrzałością. "Intymność" to jakby seąuel do jej bergmanowskich "Rozmów poufnych", które zrealizowała w krakowskim teatrze w ubiegłym roku. W tamtym spektaklu akcentowała temat obłudy i szczerości, pokazywała niszczycielską siłę prawdy z perspektywy kobiety, która zdradzała i świadomie ponosiła wszystkie tego konsekwencje. Tym razem patrzy na koniec związku z męskiej perspektywy i chodzi jej o zakłamanie.” (Dziennik Gazeta Prawna, 06.11.2010)
Następnie reżyserka zrealizowała spektakle dla Teatru im. Wilama Horzycy: Gody życia Stanisława Przybyszewskiego (2011), O miłości Larsa Norena (2012) oraz dla Teatru im. Juliusza Słowackiego: Udręka życia Hanocha Levina (2011) i Za chwilę, cztery sposoby na życie i jeden na śmierć Petera Asmussena (2012).
Ostatnim przedstawieniem reżyserki na toruńskiej scenie był Upadek pierwszych ludzi, pokazywany również na 12. Festiwalu Prapremier. Tekst sztuki, autorstwa Antoniego Ferencego został z kolei zakwalifikowany do finału 19. Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej. Spektakl jest nową wersją biblijnej historii, osadzoną w warszawskim metrze. Anita Nowak pisała:
„Trochę tu poezji, trochę surrealizmu, sporo humoru. No i szczypta filozofii. Bohaterowie zastanawiają się bowiem na ile Zwierzchnik, w domyśle bóg, ponosi odpowiedzialność za to, co dzieje się na tym stworzonym przez niego świecie. (…) Rewelacyjnie w tej inscenizacji odnajdują się aktorzy. Przepięknie, w bardzo kameralnej przestrzeni, rozkwita Mirosława Sobik jako Kobieta. Ona, zdawałoby się - nie gra, ale jest tą postacią. Kiedy trzeba trzeźwą, rozsądną, kiedy trzeba wrażliwą, liryczną, kiedy indziej znów ostrą, nerwową. A wszystko w granicach prawdy.” (Teatr Dla Was, 12.08.2014)
Od 2012 roku Kempa pracuje na stanowisku dyrektora oraz kierownika artystycznego Małopolskiego Ogrodu Sztuki (MOS), który został otwarty przy Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (w którym artystka pełni funkcję zastępcy dyrektora). Ogród został założony jako placówka interdyscyplinarna, w której realizowane są projekty związane z każdą z dziedzin sztuki współczesnej. Dotychczas odbyły się tam spektakle, koncerty, projekcje Krakowskiego Festiwalu Filmowego, wystawy, Międzynarodowy Festiwal Tańca Współczesnego „Kroki” oraz wiele innych przedsięwzięć.
Na krakowskiej scenie Kempa wystawiła Z miłości Petera Turriniego, jednocześnie tworząc scenografię do spektaklu, podobnie jak do większości spektakli reżyserowanych przez nią. Spektakl prezentuje pełny wachlarz przedstawicieli dzisiejszego społeczeństwa w opowieści o dniu z życia mieszkańców Wiednia. Agata Dąbek recenzowała:
„Z kolejnych scen przedstawienia Kempy, będących nieraz mistrzowskim popisem aktorstwa, wyłania się obraz współczesnej kondycji miejskiego społeczeństwa, jego lęków, samotności, frustracji, agresji, zwłaszcza zaś przemożnego uczucia bezradności i niepewności, które, doprowadzone do skrajności, mogą zupełnie wyrwać się spod kontroli.” (Teatralny.pl, 03.03.2014)
Wszechświat w pigułce from Centrum Kultury w Lublinie on Vimeo.
W 2015 roku reżyserka wystawiła Wszechświat w pigułce Burta Simona, będący częścią projektu teatralno-edukacyjnego, skierowanego do młodzieży. W tym samym roku Kempa wyreżyserowała Rytuał, kolejną sztukę autorstwa Ingmara Bergmana. Jacek Wakar pisał o przedstawieniu:
„Kempa potrafi złapać ton autora „Wieczoru kuglarzy”. Czuje psychologiczną gęstość jego opowieści, dziwny splot okrucieństwa i empatii. Choć ona sama nie zajmowała się nigdy kinem, jej przedstawienia ogląda się niczym pozbawione zbędnych kadrów filmy. Chętnie operujące zbliżeniami, aby każdy grymas twarzy aktora, łza w kąciku oka, kropla potu na skroni zyskały dodatkowe znaczenie. Kempa wsłuchuje się w Bergmana jak nikt inny w polskim teatrze. Nie sprzeniewierza się szwedzkiemu gigantowi, a jednak zachowuje wobec niego odrębność. To zresztą zasada tej bezkompromisowej artystki, która mówi do widzów ściszonym głosem. Nigdy nie szła za stadem, tylko własnymi ścieżkami.” (Dziennik Gazeta Prawna, 19.02.2016)
W roku 2013 Kempa została wykładowcą Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. Wyreżyserowała tam spektakle dyplomowe Mroczną grę albo historie dla chłopców oraz Miłość i pieniądze (2013). Od września 2016 roku piastuje stanowisko dziekana Wydziału Reżyserii Dramatu na krakowskiej uczelni.
Nagrody:
- 1996 - Nagroda im. Bohdana Korzeniewskiego;
- 2000 - Wyróżnienie dla spektaklu Końcówka Samuela Becketta z Teatru im. Wilama Horzycy w Toruniu na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Midsummer Nights Dream w Tallinie; 1. sakiewka (nagroda 1. jurora) za reżyserię przedstawienia Kaleka z Inishmaan Martina McDonagha we Wrocławskim Teatrze Współczesnym na 3. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach;
- 2003 - Grand Prix, nagroda Ministra Kultury oraz Nagroda Dziennikarzy dla spektaklu Samotny zachód Martina McDonagha w Teatrze im. Wilama Horzycy w Toruniu na 38. Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form "Kontrapunkt" w Szczecinie;
- 2004 - Nagroda "za czystość i dyscyplinę w prowadzeniu zespołu" w przedstawieniu Portugalia Zoltana Egressy'ego w Teatrze Polskim w Poznaniu na 4. Festiwalu Dramaturgii Współczesnej "Rzeczywistość przedstawiona" w Zabrzu; Nagroda w dziedzinie reżyserii za przedstawienia: Kamień i popioły Daniela Danisa w Teatrze Polskim w Bydgoszczy i Portugalia Zoltana Egressy'ego w Teatrze Polskim w Poznaniu na 3. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy; Artysta Roku 2003 w plebiscycie "Gazety Wyborczej" w Bydgoszczy;
- 2005 - Nagroda Magnolii (wspólnie z czworgiem aktorów grających w spektaklu) za reżyserię przedstawienia Kamień i popioły Daniela Danisa w Teatrze Polskim w Bydgoszczy na 40. Ogólnopolskim Przeglądzie Teatrów Małych Form "Kontrapunkt" w Szczecinie;
- 2007 - Nagroda za reżyserię przedstawienia Plaża Petera Asmussena w Teatrze im. Horzycy w Toruniu na 7. Festiwalu Dramaturgii Współczesnej "Rzeczywistość Przedstawiona" w Zabrzu;
- 2008 - Laur Konrada za reżyserię przedstawienia Pakujemy manatki Hanocha Levina w Teatrze im. Horzycy w Toruniu oraz nagroda publiczności na 10. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach; Nagroda Marszałka woj. kujawsko-pomorskiego z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru; Złota Kareta - nagroda redakcji "Nowości" w kategorii "kultura";
- 2009 - Nagroda Dziennikarzy dla przedstawienia Rozmowy poufne Ingmara Bergmana z Teatru im. Słowackiego w Krakowie na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym "Kontakt" w Toruniu; Nagroda Wydziały Filologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika za najlepsze przedstawienie w sezonie 2008/2009 za spektakl Ślubuję ci miłość i wierność.
Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, wrzesień 2007; ostatnia aktualizacja: listopad 2016 (ND).