Od 1951 roku współpracował z Teatrem Nowym w Łodzi, był wówczas asystentem Kazimierza Dejmka. W 1953 roku ukończył łódzką Państwową Wyższą Szkołę Aktorską. Rok później debiutował rolą Jerzego Prycza w przedstawieniu Domek z kart Emila Zegadłowicza w reżyserii Janusza Kłosińskiego na deskach Teatru Nowego w Łodzi. Jego debiutem reżyserskim był zrealizowany na tej samej scenie w 1956 roku "Manfred" Adolfa Rudnickiego. Później reżyser był związany z poznańskim Teatrem Nowym (1956-1959) i Teatrem Śląskim w Katowicach (1959-1960). Następnie był dyrektorem Teatru Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze (1960-1963), Teatru Polskiego w Poznaniu (1963-1967), kierownikiem artystycznym Teatru Wybrzeże w Gdańsku (1969-1973) i Teatru Polskiego we Wrocławiu (1973-1974). Dyrektorował Teatrowi im. Wilama Horzycy w Toruniu (1976-1983), Teatrowi Dramatycznemu w Warszawie i działającemu przy tej scenie impresaryjnemu Teatrowi Rzeczypospolitej (1985-1987).
Przedstawienia Okopińskiego charakteryzowały się m.in. rozbudowaną inscenizacją, sprawnym konstruowaniem scen zbiorowych, zmiennością nastrojów, starannym wymierzaniem rytmów i gestów aktorów.
W gruncie rzeczy nie bawi go sama inscenizacyjna kompozycja, ale jej metaforyczna narracyjność – pisał Jan Kłossowicz. – Chce raczej mówić poprzez teatr niż tworzyć poszczególne przedstawienia, obracać je i szlifować jak jubiler. ("Dialog" 1967, nr 11)
Podczas swojego pobytu w Poznaniu Okopiński, wspólnie ze Stanisławem Hebanowskim, z którym w latach 1960-1973 tworzył artystyczny duet, zabiegał o oryginalny repertuar, próbując stworzyć alternatywę dla dotychczasowego kanonu dramatu polskiego. Wystawił "Marchołta grubego a sprośnego" Jana Kasprowicza (1965), a także prapremierę "Bazylissy Teofanu" Tadeusza Micińskiego (Teatr Nowy – filia Teatru Polskiego, 1967). Ponadto wyreżyserował m.in.: "Kordiana i Chama" Leona Kruczkowskiego (1963), "Niebieskiego ptaka" Maurice'a Maeterlincka (1965) oraz "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego (1966) i "Wesele Figara" Pierre'a Beaumarchais (1967).
Jedną z pierwszych inscenizacji przygotowanych na gdańskiej scenie Teatru Wybrzeże była "Rzecz listopadowa" Ernesta Brylla (1968) – swoiste oratorium Polaków o sobie,
spektakl wyraźnie kreatorski, w którym tekst (…) nie gra roli dominującej (…) – notował Andrzej Żurowski – rozgrywa Okopiński rzecz o Polsce rozpisaną na wszystkie dostępne tworzywa teatralne ("Pomorze" 1968, nr 24).
Reżyser nadal odkrywał dla teatru dramaturgię Micińskiego, pokazał prapremierę "Termopil polskich" (1970). Powstał pełen goryczy polityczno-historyczny spektakl.
Kopiński – pisał Zygmunt Greń – na kanwie dramatu Micińskiego, wspomagany symboliką scenografii Mariana Kołodzieja, skomponował lekcję historii polskiej przejrzystą i dobitną. ("Życie Literackie" 1970, nr 51)
Do spektakli rozliczających się z rzeczywistością należały także inscenizacje "Świata Zawikłanego" wg tekstów staropolskich (1971) oraz utrzymana w konwencji operowej "Nie-boska komedia" Zygmunta Krasińskiego (1973). Nieco wcześniej, w 1969 roku na scenie toruńskiego Teatru im. Horzycy, Okopiński zmierzył się z innym tekstem romantycznym – "Kordianem" Juliusza Słowackiego, w którym skłaniał się ku interpretacji uniwersalnej. Zaniechał aluzji publicystycznych na rzecz ujęcia egzystencjalnego. W Gdańsku reżyser pokazał jeszcze m.in. świadomie operującego kiczem "Otella" Szekspira (1973). Okopiński sięgał także do dramaturgii współczesnej, w Teatrze Wybrzeże zrealizował m.in.: "Dlaczego mnie budzą?" Michela de Ghelderode'a (1970), swoją drugą, po "Zejściu aktora" (Teatr Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, 1962) polską prapremierę sztuki flamandzkiego pisarza. Z dramaturgii współczesnej na gdańskiej scenie w kolejnych latach pokazał także m.in. "Kondukt" Bohdana Drozdowskiego (1975), "Mur" Jana Tettera (1975) i "Emigrantów" Sławomira Mrożka (1976).
Reżyser najdłużej prowadził Teatr im. Horzycy. Siedmioletnia dyrekcja Okopińskiego w Toruniu przyczyniła się do ożywienia tamtejszej sceny. Okopiński uchodził za człowieka, który próbuje budować teatr z uwzględnieniem realiów miejsca, w którym przyszło mu pracować. Swoje prace także próbował wpisywać w konkretny czas i miejsce.
Nie mam koncepcji swojego teatru – mówił – tzn. idei, do której naginałbym każdy teatr, każdy zespół, z jakim pracuję. Nie mam jakiejś swojej teorii teatru jak np. teatr "poetycki", "monumentalny", "inscenizacji", "wspólnoty", itp. Nie tworzę teatru, pracuję w teatrze i tworzę – jeśli już upierać się przy tym określeniu – przedstawienia. A więc chcę prowadzić teatr taki, jaki jest potrzebny, społecznie potrzebny i możliwy w ośrodku, w którym pracuję. (w: J. Stelmach, "Teatr" 1979, nr 18)
W Toruniu, w głównej mierze, skupiono się na prezentacji najnowszych sztuk polskich oraz dramaturgii krajów socjalistycznych nawiązującej problematyką i realiami do codziennej rzeczywistości i najnowszej historii. Najczęściej wystawianym w Toruniu żyjącym dramatopisarzem polskim był Sławomir Mrożek. Na afiszu teatralnym pojawiły się także dwie sztuki Stanisława Ignacego Witkiewicza oraz "Iwona, księżniczka Burgunda" Witolda Gombrowicza w reżyserii Krystyny Meissner (1977). W teatrze prowadzonym przez Okopińskiego rzadziej pojawiały się dramaty z Zachodu. Reżyser wystawił tutaj "Radosne dni" Samuela Becketta (1977), zagrano także "Noc trybad" Pera Olova Enquista (reż. Zbigniew Wróbel, 1976) oraz "Filokteta" Heinricha Müllera (reż. Eugeniusz Aniszczenko, 1976) i "Zadanie" Hansa Krendlesbergera (reż. Wróbel, 1978). Szczególnie aktualny wydźwięk miały wówczas takie przedstawienia Okopińskiego jak: "Ambasador" Mrożka (1981) oraz "Ułani" Jarosława Marka Rymkiewicza (1982). Eklektyczny charakter sceny toruńskiej kształtowały m.in.: "Pani Wdzięczny Strumyk" Wang Pao Cz`mau – starochińska baśń sceniczna przygotowana przez Okopińskiego w 90. rocznicę urodzin i 20. śmierci patrona toruńskiego teatru (1979), czy "Powrót posła" Jana Ursyna Niemcewicza (1980).
Jedność większości tym realizacjom nadawała jedna cecha, charakterystyczna w ogóle dla praktyki reżyserskiej Okopińskiego: budowanie spektakli przede wszystkim na planie akcji dramatycznej, każdorazowo przejrzyście wyprowadzanej z tekstu, wyposażonej w możliwie jak najpełniejszą realistyczną motywację, w dramacie poetyckim wręcz racjonalizowanej i upotocznianej – pisał Janusz Skuczyński ("Toruńskie teatry i festiwale teatralne w powojennym czterdziestoleciu [1945/1946- 1984/1985]", Toruń 1987).
Jednocześnie Okopińskiego interesowała szeroko rozumiana klasyka: "Henryk VI na łowach" Wojciecha Bogusławskiego (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 1976), "Fantazy" Juliusza Słowackiego (Teatr im. Horzycy w Toruniu, 1982), "Antygona" Sofoklesa (1983, Teatr Wybrzeże w Gdańsku). Okopiński realizował też przedstawienia w teatrze muzycznym. Współpracował z Operą im. Stanisława Moniuszki w Poznaniu – "Trubadur" Giuseppe Verdiego (1965), z Operą we Wrocławiu – "Halka" Stanisława Moniuszki (1965), "Kniaź Igor" Aleksandra Borodina (1966), "Nabucco" Verdiego (1990), Operą i Filharmonia Bałtycką, m.in. "Paria" Moniuszki (1972). Wyreżyserował także ponad dwadzieścia spektakli w Teatrze Telewizji, m.in. "Dziecinnych kochanków" Ferdynanda Crommelyncka (1965), "Justynę" wg "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej (1974) i "Domek z kart" Emila Zygadłowicza (1981). Ostatnie prace reżyserskie Okopińskiego na małym ekranie to "Maria Stuart" Juliusza Słowackiego (1991) oraz węgierski dramat historyczny "Gościna" Gézy Páskándi (1992).
Odznaczenia i nagrody:
- 1960 – Nagroda za najlepsze przedstawienie polskiej sztuki współczesnej – "Wielkiego Bobby'ego" Krzysztofa Gruszczyńskiego w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach na 1. Festiwalu Teatrów Śląska i Opolszczyzny we Wrocławiu;
- 1961 – Nagroda za reżyserię przedstawienia Kochankowie z Werony Jarosława Iwaszkiewicza w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze na 2. Wrocławskim Festiwalu Teatralnym;
- 1962 – Złoty Krzyż Zasługi; nagroda za reżyserię przedstawienia "Ryszard II" Szekspira w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze oraz za najlepszy spektakl festiwalu na 3. Wrocławskim Festiwalu Teatralnym;
- 1963 – Zasłużony Działacz Kultury; nagroda ministra kultury i sztuki II stopnia zespołowa dla Teatru Ziemi Lubuskiej (Marek Okopiński i Stanisław Hebanowski) za działalność upowszechniającą sztukę teatralną; nagroda za inscenizację i reżyserię przedstawień: "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego i "Zejście aktora" Michela de Ghelderodego w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze oraz nagroda zespołowa za najlepsze przedstawienia festiwalu na 3. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych; doroczna nagroda redakcji "Nadodrza" za zasługi w rozwoju kultury polskiej na środkowym Nadodrzu;
- 1964 – Nagroda za inscenizację przedstawienia "Kordian i Cham" Leona Kruczkowskiego w Teatrze Polskim w Poznaniu na 5. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
- 1965 – Nagroda za reżyserię przedstawienia "Dziecinni kochankowie" Ferdynanda Crommelyncka w Teatrze Nowym w Poznaniu na 5. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
- 1966 – Odznaczony za Zasługi dla Ziemi Lubuskiej; II nagroda za przedstawienie "Marchołta grubego a sprośnego" Jana Kasprowicza w Teatrze Polskim w Poznaniu na 6. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
- 1969 – Wyróżnienie za reżyserię przedstawienia "Kordian" Juliusza Słowackiego w Teatrze im. Horzycy w Toruniu na 11. Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu;
- 1969 – Gdański Order Stańczyka za reżyserię przedstawienia "Rzecz listopadowa" Ernesta Brylla w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku;
- 1970 – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
- 1972 – Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej im. Boya;
- 1973 – Gdańska Nagroda Widzów im. Iwo Galla dla najlepszego reżysera roku 1972 oraz nagroda za najlepsze przedstawienie roku 1972 "Burzę" Szekspira w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku; Nagroda Klubu Krytyki Teatralnej im. Boya;
- 1977 – Zasłużony dla województwa toruńskiego; toruńska Złota Kareta – nagroda w plebiscycie czytelników "Nowości" za reżyserię przedstawienia "Horoskop" Jerzego Surdykowskiego w Teatrze im. Horzycy w Toruniu;
- 1980 – Nagroda za reżyserię przedstawienia "Pani Wdzięczny Strumyk" S. I. Hsiunga w Teatrze im. Horzycy w Toruniu na 22. Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu;
- 1982 – Nagroda ministra kultury i sztuki za realizację polskiej sztuki współczesnej "Ułanów" Jarosława Marka Rymkiewicza w Teatrze im. Horzycy w Toruniu na 24. Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu;
- 1983 – Nagroda za reżyserię przedstawienia "Don Juan wraca z wojny" Ödöna von Horvátha w Teatrze im. Horzycy w Toruniu na 25. Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu; nagroda ministra kultury i sztuki II stopnia za osiągnięcia w twórczości reżyserskiej i kierowaniu teatrem;
- 1985 – Nagroda tygodnika "Przyjaźń" "za wielokrotne konsekwentne realizowanie na scenach polskich szczególnie wartościowych literacko i problemowo sztuk współczesnych";
- 1986 – Medal z okazji 40-lecia Teatru Wybrzeże; nagroda im. Wandy Wasilewskiej za działalność służącą umacnianiu przyjaźni pomiędzy Polską a ZSRR oraz krzewieniu wiedzy o Kraju Rad.
Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, wrzesień 2007 r.