Urodzona w 1972 roku w Gnieźnie. Reżyserka filmów animowanych, graficzka.
Absolwentka Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie studiowała na Wydziale Grafiki. Nagrodzony Medalem Rektora ASP dyplom zrealizowała w Pracowni Filmu Animowanego Jerzego Kuci. Od listopada 2008 prezes ASIFA Poland (polskiej grupy Association Internationale du Film d'Animation). Należy także do Stowarzyszenia Twórców Filmu Animowanego, Eksperymentalnego i Video "Studio A" oraz do Sekcji Filmu Animowanego Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Jest laureatką licznych nagród i stypendiów, w tym Stypendium Twórczego Miasta Krakowa w dziedzinie filmu.
Po ciepło przyjętych, zrealizowanych w czasie studiów, animacjach Kropla wody (1997) i Marzenie (1998), Wiola Sowa zachwyciła publiczność i krytyków filmem dyplomowym Pomiędzy nami (2000). Reżyserka, poprzez historię pary szukającej wzajemnego zrozumienia, stworzyła wielowymiarową opowieść o skomplikowanych relacjach damsko-męskich, poszukiwaniu kompromisu i potrzebie empatii. Reżyserce udało się znaleźć podkreślające nastrój i wymowę filmu środki plastyczne. Zastosowała, wzmacniającą poetyckość przekazu, "przyprószoną wycinankę", w której kontury postaci i przedmiotów rozmywają się, tracą wyrazistość, tak jak trudno jest jednoznacznie opisać emocje. W jednym z wywiadów autorka zdradziła, że ziarniste kadry, wciągające widza w oniryczny, impresyjny obraz, powstały przy użyciu m.in. szczoteczki do zębów. Wiola Sowa została za ten film wyróżniona podczas 5. edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Autorskich Filmów Animowanych, zdobyła też Nagrodę Specjalną za walory artystyczne na 9. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym "Etiuda" w Krakowie. Film Pomiędzy nami był prezentowany również w Centrum Pompidou w Paryżu, na przeglądzie "The New Generation of Polish Cinema" w Londynie oraz w ramach objazdowej retrospektywy "55 lat polskiego filmu animowanego".
Subtelna gra uczuć i gestów bohaterów, metaforyczne ujęcie problemów egzystencjalnych oraz uważne przyglądanie się międzyludzkim relacjom w Pomiędzy nami można uznać za swego rodzaju manifest programowy reżyserki. Potwierdza to jej doskonały, obsypany kilkunastoma nagrodami na najważniejszych festiwalach w kraju i na świecie, profesjonalny debiut Refreny (2007). Reżyserka opowiedziała w nim przejmującą historię trzech kobiet, reprezentujących różne pokolenia: babci, jej córki i wnuczki, mających podobne doświadczenia. Ich losy można czytać jako kolejne zwrotki urzekającej i głębokiej pieśni, w której pokrewne emocje i koleje losu powracają jak tytułowe refreny. Autorce - dzięki ziarnistym i rozświetlonym kadrom, subtelnej kolorystyce oraz niepokojącemu rytmowi - udało się stworzyć wizualną, impresyjną poezję. W tym kontekście zadziwiający może wydawać się fakt, że film powstał z wykorzystaniem komputera: reżyserka namalowała go używając tabletu i zaprojektowanych przez siebie wirtualnych pędzli. Odwołując się do dagerotypów, stworzyła obrazy wyłaniające się z gry światła i cienia, z połączenia barwnej plamy z kontekstem jej oglądania. Bardzo ważną rolę w tym filmie odgrywa także ścieżka dźwiękowa, skomponowana z przetworzonych, nierozpoznawalnych, lecz intrygujących szeptów i sugestywnej, dynamizującej obraz muzyki Leszka Możdżera.
Oniryczny i poetycki charakter filmów Wioli Sowy nie przeszkadza w nazwaniu jej dokumentalistką, która w swoich filmach portretuje przeżycia i ulotne odczucia, maluje wiarygodne światy bohaterów, koncentruje wzrok na tym, co niewidoczne, ale wyczuwalne. Ta "dokumentalność" znajduje także potwierdzenie w szacunku dla odbiorców. Sowa uwodzi widzów poprzez eksponowanie emocjonalności bohaterów, ale także poprzez prowadzony z odbiorcą nieustanny dialog. Angażuje widza do współtworzenia sensów, zmusza go do układania obrazów z rozedrganych plam światła i do wsłuchiwania się w niepokojąco znajome, ale nierozpoznawalne dźwięki. W końcu prowokacyjnie łamie granicę między światem filmu a widownią, jak w znamiennej scenie z Refrenów, w której jedna z bohaterek długo i uważnie patrzy odbiorcy prosto w oczy.
Imponująca jest lista laurów filmowych dla debiutu reżyserki. Wśród nagród na festiwalach w Lublanie, Lizbonie i Nowym Jorku warto wymienić trzy trofea na Krakowskim Festiwalu Filmowym w 2008 roku. Reżyserka zdobyła wówczas, co było precedensem w niemal pięćdziesięcioletniej historii festiwalu, Srebrnego Smoka w konkursie międzynarodowym, Srebrnego Lajkonika w konkursie ogólnopolskim i nagrodę krytyków filmowych FIPRESCI. Wiola Sowa była także zapraszana do prac jury wielu międzynarodowych festiwali.
Oprócz działalności związanej z filmem, zajmuje się również grafiką. Została wyróżniona za przestrzenną instalację graficzną Multiplikacje, prezentowaną w ramach wystawy Krzywobłocki i przyjaciele (Kraków, Katowice, Wrocław). Od 2000 roku, we współpracy m.in. z wydawnictwami Nasza Księgarnia i WAM, publikuje i ilustruje książki oraz opowiadania dla dzieci.
Filmografia:
- 1997 - Kropla wody
- 1998 - Marzenie
- 2000 - Pomiędzy nami (wyróżnienia: OFAFA 2000, "Etiuda" 2002)
- 2007 - Refreny (nagrody: "Etiuda&Anima" 2007, OFAFA 2007, Lublana 2007, Banja Luka 2008, Kraków 2008: Srebrny Smok, Srebrny Lajkonik, Nagroda FIPRESCI; Miskolc 2008, Wilno 2008, Belgrad 2008, Chieti 2008, Lizbona 2008, Koszalin 2008, Tallin 2008, Nowy Jork 2009).
Autor: Mariusz Frukacz, listopad 2009.