Ostatniego dnia sierpnia 1919 roku spektaklem "Halki" Stanisława Moniuszki zainaugurowano w Poznaniu działalność Teatru Wielkiego, któremu w 1950 roku nadano patronat największego polskiego kompozytora operowego.
Istnienie sceny operowej w Poznaniu jest kontynuacją bogatej tradycji, sięgającej jeszcze czasów saskich, kiedy to podróżujące z Drezna do Warszawy włoskie trupy teatralne, prezentowały tu komedie, intermedia, pantomimy i opery. Pierwsze przedstawienia odbywały się na dziedzińcu ówczesnego kolegium jezuickiego (w gmachu obecnej Szkoły Baletowej), tu też, począwszy od 1783 roku, regularnie występował zespół teatralny Wojciecha Bogusławskiego. Do początków dziewiętnastego wieku w Poznaniu gościły zespoły z Warszawy, Krakowa, Pragi, wystawiając utwory kompozytorów polskich (Józefa Wybickiego, Józefa Stefaniego, Józefa Elsnera), włoskich (Giovanniego Paisiellego, Domenico Cimarosy, Niccolò Piccinniego, Antonio Salieriego), francuskich (André Gretry'ego), niemieckich (Ernsta Theodora Amadeusa Hoffmanna) i innych.
Wraz z wybudowaniem w 1804 roku (na dzisiejszym Placu Wolności) Teatru Królewskiego z widownią dla tysiąca widzów, rozpoczęła się w Poznaniu historia stałych teatrów repertuarowych, służących przez kolejne sto lat zarówno zespołom polskim, jak i niemieckim trupom teatralnym. Na scenie Teatru wystawiano dzieła Wolfganga Amadeusa Mozarta, Carla Marii von Webera, Luigi Cherubiniego, Karla Ditters von Dittersdorfa, Josepha Haydna.
W 1909 rozpoczęto budowę nowoczesnego gmachu teatru miejskiego. Budynek projektu monachijskiego architekta Maxa Littmanna, z neoklasycystyczną fasadą i pozbawioną lóż, "demokratyczną" widownią zwieńczyła charakterystyczna figura Pegaza. Tak ukształtowana bryła czyniła teatr porównywalny ze scenami w Dessau, Monachium, Linzu czy Królewcu.
Początkowo scena służyła również dramatowi, w bogatej działalności artystycznej nie zabrakło miejsca na koncerty symfoniczne, niejednokrotnie z udziałem najwybitniejszych polskich solistów instrumentalistów. Jednak właśnie dzięki operze i baletowi Teatr szybko stał się jedną z najważniejszych scen muzycznych kraju. Przed wojenną dyrektorami byli: Adam Dołżycki (1919-1922), Piotr Stermicz-Valcroziata (1922-1929), Zygmunt Wojciechowski (1929-1933) i Zygmunt Latoszewski (1933-1939), którego działalność, przerwana wybuchem wojny, doprowadziła do zbudowania repertuaru i osiągnięcia poziomu artystycznego porównywalnych z największymi scenami ówczesnej Europy.
Po okupacyjnej przerwie, jesienią 1945 roku poznańska Opera jako pierwsza w kraju wznowiła działalność artystyczną pod kierownictwem Zygmunta Wojciechowskiego premierą "Krakowiaków i Górali" Karola Kurpińskiego. Od pierwszego pełnego powojennego sezonu artystycznego dyrekcję Teatru powierzono ponownie Zygmuntowi Latoszewskiemu. Od 1949 do 1954 funkcję tę pełnił Walerian Bierdiajew, za którego kadencji odbyło się wiele znakomitych realizacji, w tym oper kompozytorów rosyjskich - Modesta Musorgskiego, Aleksandra Borodina, Piotra Czajkowskiego czy Nikołaja Rimskiego-Korsakowa. Kolejnymi dyrektorami byli: Zdzisław Górzyński (1954-1963), Robert Satanowski (1963-1969), Mieczysław Nowakowski (1969-1972), Jan Kulaszewicz (1972-1978), Mieczysław Dondajewski (1978-1992), Władysław Radomski (1992-1995).
Od 1995 do 2009 roku na czele Teatru stał Sławomir Pietras, wieloletni dyrektor teatrów operowych w Polsce. Kierując sceną pod Pegazem, wraz z jej dyrektorem artystycznym Markiem Weiss-Grzesińskim, z powodzeniem realizował nowoczesny model prowadzenia współczesnej sceny operowej, jednocześnie dbając o jej prestiż na międzynarodowym rynku sztuki.
Teatr Wielki stale współpracuje ze scenami festiwalowymi oraz teatrami za granicą: w Baden-Baden, Brukseli, Heilbronn, Luksemburgu, Xanten i Carcassonne. Zespół stale gości na wielu europejskich scenach oraz bierze udział w międzynarodowych festiwalach muzycznych, teatralnych i baletowych, wracając z tych podróży artystycznych z wieloma nagrodami i wyróżnieniami - uhonorowany został m.in. "Złotą różą" Fundacji Świętego Jerzego w Wenecji czy specjalną nagrodą Międzynarodowego Festiwalu Muzycznego w Salsomaggiore za kreowanie dzieł Giuseppe Verdiego. Polska prapremiera opery Marcela Landowskiego "Galina", zrealizowana w Teatrze Wielkim w Poznaniu 30 maja 1999 roku, zyskała tak wielkie i powszechne uznanie, że spektakl ów zaproszono jako jedyną prezentację polskiego teatru operowego na Światową Wystawę EXPO 2000 w Hanowerze.
Tradycją sceny pod Pegazem stały się w tym czasie Poznańskie Warsztaty Operowe. Prowadzone przez Sławomira Pietrasa popularne spotkania z teatrem muzycznym przybliżały go melomanom, odsłaniając zarazem jego tajniki i rozbudzając zainteresowanie operą wśród najmłodszych pokoleń widzów.
Wraz z objęciem dyrekcji teatru przez Michała Znanieckiego w 2009 roku, dla Teatru Wielkiego nastał czas nowych wyzwań artystycznych, wpisanych w liczne koprodukcje ze światowymi scenami operowymi. Sezon 2009/10 otworzył spektakl "Ernani" Giuseppe Verdiego, realizowany wraz z Israeli Opera w Tel Awiwie oraz ABAO-OLBE w Bilbao. Do repertuaru wprowadzono nowe cykle i projekty.
Specjalnie z myślą o najmłodszych widzach utworzona została fundacja "Jutropera". Zajmuje się ona serią projektów edukacyjnych, przygotowując spektakle operowe przeznaczone dla młodego widza, ale przede wszystkim zachęcając dzieci i młodzież do wystąpienia na scenie.
Na nowej Scenie kameralnej im. Wojciecha Drabowicza, przystosowanej specjalnie do prezentowania małych form muzycznych, uruchomiony został cykl spektakli "Opera kieszonkowa", w ramach którego prezentowane są dzieła jednoaktowe, niedokończone, kompozycje salonowe.
Teatr zaznaczył także z wielkim powodzeniem swoją obecność wpisując się w 2010 roku w obchody Roku Chopinowskiego, zarówno w Polsce, jak i za granicą. Spektakl "En attendant Chopin" w reżyserii Michała Znanieckiego prezentowany był publiczności poznańskiej oraz w Argentynie, Urugwaju i Hiszpanii.
Na zakończenie sezonu 2009/10 zaprezentowana została "Cyganeria" Giacomo Pucciniego w reżyserii Agaty Dudy-Gracz, dająca początek cyklowi megaprodukcji plenerowych.
W 2010 roku Teatr świętował również jubileusz 100-lecia swojego istnienia. W związku z tą wyjątkową okazją, przez cały rok na poznańskiej scenie odbywały się specjalne, jubileuszowe spektakle i koncerty. Wśród nich szczególne miejsce zajmowały koncerty - prezenty, czyli występy gościnne zespołów operowych i filharmonicznych z całej Polski.
Rok 2011 w Teatrze Wielkim w Poznaniu poświęcony jest tematycznie kobietom. Wśród spektakli premierowych znajdą się między innymi "Maria Stuarda" Gaetano Donizettiego, którą wyreżyseruje Dieter Kaegi, skomponowana na zamówienie teatru opera Ofelia" Prasquala, "The Fairy Queen" Henry'ego Purcella (koprodukcja z Operą na Zamku w Szczecinie) oraz "Lady Makbet mceńskiego powiatu" Dymitra Szostakowicza w reżyserii Barbary Wysockiej. W czerwcu odbędzie się premiera megaprodukcji plenerowej "Turandot" Giacomo Pucciniego w reżyserii Michała Znanieckiego.
Corocznie Teatr Wielki w Poznaniu skupia także międzynarodową widownię podczas odbywających się cyklicznie festiwali - Poznańskich Dni Verdiego oraz Poznańskiej Wiosny Baletowej.
Autor: Anna Iwanicka-Nijakowska, marzec 2011.
Teatr Wielki im. Stanisława Moniuszki
ul. Fredry 9
61-701 Poznań
Tel: (+48) 61 65 90 200
Tel/Fax: (+48) 61 63 93 989
WWW: www.opera.poznan.pl
Email: opera@opera.poznan.pl
