Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" jest jednym z najważniejszych wydawców literatury pięknej i humanistyki w Polsce. Do 1989 roku to jedna z największych oficyn krajowych, z ogromnym dorobkiem edytorskim i wielkimi nazwiskami - takimi jak Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński, Zofia Nałkowska, Maria Dąbrowska, Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Andrzejewski, Julian Stryjkowski, Zbigniew Herbert, Ryszard Kapuściński, Jacek Bocheński czy Tadeusz Konwicki - które trudno wszystkie wymienić.
"Czytelnik" znany jest też z serii wydawniczych, przede wszystkim z "Nike", od wielu dekad prezentującej prozę światową, oraz "Nowego Sympozjonu", w którym ukazują się książki i eseje wielkich myślicieli i humanistów XX wieku (między innymi Hannah Arendt, Ericha Fromma, Michela Foucaulta, Carla Gustava Junga, Martina Heideggera, Roberta Musila czy Lwa Szestowa).
Dziś marka "Czytelnika" wiąże się z kontynuacją tradycji wydawnictwa, prestiżowymi przedsięwzięciami (jubileuszowa edycja dzieł Adama Mickiewicza, kolejne tomy pism zebranych Stefana Żeromskiego) oraz nowymi inicjatywami (przykładem seria "Archiwum 'Kultury' "). Wydawnictwo i jego książki były wielokrotnie nagradzane i otrzymywały prestiżowe wyróżnienia.
Wydarzeniami ostatnich lat były następujące publikacje "Czytelnika": tom I dzienników Jarosława Iwaszkiewicza (2007, seria "Dzienniki intelektualne"), wznowienie reportaży Ryszarda Kapuścińskiego, Baskijski diabeł Zygmunta Haupta (2007) i edycja pism zebranych Aleksandra Wata. Bardzo ważnym teraźniejszym dorobkiem "Czytelnika" jest "Archiwum 'Kultury' " - wydawane od 1993 roku - którego trzon stanowią listy Jerzego Giedroycia i różnych adresatów: Juliusza Mieroszewskiego, Witolda Gombrowicza, Jerzego Stempowskiego, Konstantego A. Jeleńskiego, Andrzeja Bobkowskiego, ukraińskich emigrantów i innych. Seria ta dokumentuje pracę Instytutu Literackiego w Paryżu, działalność polityczną i wydawniczą redaktora naczelnego "Kultury" oraz życie emigracyjne i literackie. W kolejnym tomie "Archiwum 'Kultury' " ukazała się korespondencja Jerzego Giedroycia i Czesława Miłosza w latach 1952-1963 (2008).
Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" powstała w 1944 roku w Lublinie, krótko miała swoją siedzibę w Łodzi, a od 1945 działa w Warszawie (jeden z tytułów wtedy to tom poezji Ocalenie Czesława Miłosza). Wydawnictwo założono z inicjatywy Jerzego Borejszy (prezes "Czytelnika" do 1948) i początkowo publikowało ono przede wszystkim książki na potrzeby polityki kulturalnej i szkolnictwa (podręczniki, literaturę popularnonaukową, czasopisma i periodyki, literaturę piękną w masowych nakładach), popularyzowało czytelnictwo i zakładało księgarnie w całym kraju. Około 1950 roku Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik" zaczęła koncentrować się na literaturze pięknej - publikując z początku głównie klasykę XIX wieku - a niebawem zgromadziła wokół siebie znanych autorów współczesnych. Nieco wcześniej warszawski wydawca opublikował opowiadania Jerzego Andrzejewskiego oraz jego słynny przez lata Popiół i diament (cztery wydania w latach 1948-1956), a także Kwiaty polskie Juliana Tuwima (1949, z ilustracjami Olgi Siemaszko).
Dorobek "Czytelnika" to również istniejące przez wiele lat serie. Przed laty "Głowy Wawelskie" - kieszonkowy format, projekt graficzny Jana Samuela Miklaszewskiego - prezentowały polską prozę współczesną (od czasów dwudziestolecia międzywojennego). Ukazało się w tej serii grubo ponad sto tytułów przeszło stu autorów. Jako wielkie edytorskie przedsięwzięcia międzywydawnicze należy wymienić serie "Bibliotekę Klasyki Polskiej i Obcej" oraz "Bibliotekę Literatury XXX-lecia" (układ typograficzny Jana Bokiewicza), w których "Czytelnik" jako wydawca odgrywał "przodującą" rolę. Warto też wspomnieć unikatową serię "Poeci Polscy", proponującą lirykę w wydaniach miniaturowych; od 1959 roku przez dwadzieścia lat ukazało się kilkadziesiąt tomików.
W dziedzinie polskiej poezji XX wieku "Czytelnik" to jeden z jej najważniejszych wydawców. Przez lata wydawnictwo publikowało dzieła zebrane i wybory, między innymi Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Juliana Tuwima (1986, opracowanie graficzne Wojciecha Freudenreicha), Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Mieczysława Jastruna, i przypominał również poetów dwudziestolecia międzywojennego (na przykład Zuzannę Ginczankę, Lucjana Szenwalda i Józefa Czechowicza). Wydawca prezentował również wybory z poezji twórców współczesnych (między innymi Adama Ważyka, Stanisława Grochowiaka, Wiktora Woroszylskiego, Urszuli Kozioł i Stanisława Swena Czachorowskiego; cykl wydawniczy z projektem graficznym Andrzeja Heidricha) oraz nowe tomy znanych poetów (choćby w latach sześćdziesiątych: Joanny Kulmowej, Jerzego Ficowskiego, Zbigniewa Herberta, Mariana Piechala oraz Jarosława Marka Rymkiewicza, a współcześnie: Krzysztofa Karaska, Mariana Grześczaka i Andrzeja Mandaliana).
Autor: Filip Modrzejewski, lipiec 2008
Spółdzielnia Wydawnicza "Czytelnik"
ul. Wiejska 12a
00-490 Warszawa
Tel: (+48 22) 628 14 41
Tel/Fax: (+48 22) 628 31 78
WWW: www.czytelnik.pl
Email: sekretariat@czytelnik.pl
