Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera powstała w 1958 roku w wyniku połączenia dwóch łódzkich uczelni, które działały w mieście od 1948 - Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej (w 1954 przemianowanej na Państwową Wyższą Szkołę Teatralną im. Leona Schillera) i Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej.
W 1970 program nauczania poszerzono o problematykę telewizyjną i odtąd szkoła funkcjonuje jako Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi. Od 1949 przy szkole istnieje Ośrodek Produkcji Filmów, w którym studenci realizują prace praktyczne i dyplomowe.
Zdjęcie ze szkolnego planu filmowego, fot. dzięki uprzejmości Szkoły Filmowej w Łodzi "Historia Szkoły Filmowej w Łodzi jest rzadkim zaprzeczeniem pesymistycznej wizji Norwida" - pisał Andrzej Wajda. - "Grupa filmowych amatorów z przedwojennego STARTU otrzymała w 1945 roku możliwości działania i nie zmarnowała ich. Nie tylko stworzyła polski powojenny przemysł filmowy, zakładając kolejno wytwórnie w Łodzi, Wrocławiu i Warszawie, ale co najważniejsze tworząc Szkołę Filmową, bez której życie naszego kina nie miałoby szans na przyszłość." (w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998)
Od początku w obu łódzkich uczelniach, teatralnej i filmowej, kształcono aktorów oraz reżyserów filmowych i operatorów, chociaż pierwsi studenci "filmówki" uczyli się na wydziale unitarnym, łączącym nauczanie reżyserii i sztuki operatorskiej, później natomiast wybierali odpowiednią specjalizację.
"Obie uczelnie jeszcze działały oddzielnie - notował Kazimierz Lewkowski - ale studenci znali się doskonale, wędrując często między Gdańską (Państwowa Wyższa Szkoła Aktorska) a Targową (Wyższa Szkoła Filmowa), jedni po to, by odwiedzić swoje sympatie, inni, by wspólnie oglądać filmy, rozmawiać o sztuce, o sprawach warsztatowych, słowem prowadzić dialog." (w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998)
Kino Szkoły Filmowej, fot. materiały promocyjne Pierwszym rektorem uczelni aktorskiej, która nosiła wtedy miano Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi, był wybitny polski twórca teatralny Leon Schiller, który zmodyfikował program nauczania sztuki aktorskiej, wprowadził także przedstawienie dyplomowe wieńczące szkolną edukację. W 1949 szkołę przeniesiono do Warszawy, a na jej miejscu w Łodzi powstała Państwowa Wyższa Szkoła Aktorska, której rektorem w latach 1950-1952 był Kazimierz Dejmek, założyciel łódzkiego Teatru Nowego. Wykładali tutaj wówczas m.in.: Halina Gallowa, Jadwiga Chojnacka, Janina Mieczyńska, Emil Chaberski. W latach 50. studentami byli m.in. Jan Machulski i Jerzy Antczak. Nauczanie aktorstwa opierało się wówczas, podobnie jak w innych polskich szkołach teatralnych, na metodzie Stanisławskiego stworzonej w Moskiewskim Teatrze Artystycznym.
"Jan Machulski twierdzi - pisał Kazimierz Lewkowski - że odwoływanie się do prawd warsztatowych zawartych w pismach Stanisławskiego uratowało ich od bezdusznego, administracyjnie narzuconego realizmu socjalistycznego, bo traktowali owe wskazania, jako naturalny proces przygotowania roli przez aktora profesjonalistę, który z całą świadomością wybrał ten właśnie system, jako narzędzie twórczości." (w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998)
Zdjęcie ze szkolnego planu filmowego, fot. dzięki uprzejmości Szkoły Filmowej w Łodzi Po zadekretowaniu realizmu socjalistycznego jako jedynie słusznej doktryny artystycznej, szkoła, jak i całe życie kraju, nie tylko artystyczne, została poddana politycznej presji. Z boju o wolność twórczą szkoła wychodziła, jeśli nie zwycięsko, to na pewno mocno opierając się indoktrynacji władz. Na uczelni wykładali przedwojenni profesorowie, m.in.: Jerzy Toeplitz - historyk filmu, reżyserzy filmowi - Wanda Jakubowska i Antoni Bohdziewicz, dokumentalista Jerzy Bossak i operator Stanisław Wohl.
"Wielu z nich - wspominał Jacek Korcelli - miało nam do zaofiarowania poza swoją wiedzą i talentem rzecz bezcenną: przeniesione z tamtej Polski poczucie wolności wewnętrznej, które tak szybko stało się w kraju artykułem deficytowym, a za chwilę reglamentowanym. Kilku z naszych pedagogów, i to prominentnych, było związanych z władzą lecz, jak sądzę, rozumieli oni dobrze, że młoda twórczość musi mieć swój obszar swobody." (w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998)
Wśród pierwszych studentów Szkoły Filmowej znaleźli się ludzie dojrzali, którzy mieli za sobą doświadczenia wojenne, m.in. późniejsi wybitni reżyserzy, twórcy "Szkoły Polskiej": Andrzej Munk, Andrzej Wajda, Janusz Morgenstern, Kazimierz Kutz, dokumentaliści Kazimierz Karabasz i Andrzej Brzozowski oraz twórcy polskiej sztuki operatorskiej: Jerzy Wójcik, Witold Sobociński, Mieczysław Jahoda, Wiesław Zdort. W powojennym życiu kulturalnym i artystycznym Polski szkoła uchodziła za oazę wolności, przyciągała osobowości. Wykładowcy i studenci nie kryli zainteresowań europejską awangardą, teatrem absurdu, Witoldem Gombrowiczem i Franzem Kafką. Szkoła stała się jednym z niewielu miejsc w Polsce, gdzie można było zobaczyć arcydzieła światowego kina, klasykę europejską, a także najnowsze obrazy włoskiego neorealizmu. Na pokazach duszne sale pękały w szwach, okupowali je nie tylko studenci "filmówki" i Szkoły Teatralnej, ale i osoby z zewnątrz. Z początkowymi latami działalności szkoły wiążą się również pierwsze w Polsce, a organizowane właśnie tutaj zakazane jam session, na których grali m.in.: Krzysztof Komeda-Trzciński i ówcześni studenci Szkoły Filmowej: Jerzy Matuszkiewicz i Witold Sobociński.
Projekcja na terenie szkoły, fot. dzięki uprzejmości Szkoły Filmowej w Łodzi Po odwilży, w 1957 rektorem Szkoły Filmowej został wybitny historyk filmu i publicysta Jerzy Toeplitz, który na uczelni wykładał od początku jej istnienia, a w latach 1949-1951 był jej dyrektorem. Przed wojną Toeplitz był współzałożycielem, obok m.in. Wandy Jakubowskiej i Stanisława Wohla, Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego START (1931), później pracował także w przemyśle filmowym w Wielkiej Brytanii.
W 1958 obie łódzkie uczelnie, teatralna i filmowa, połączyły się, a dla przyszłych aktorów pojawiły się nowe szanse pracy w filmie, już w czasie szkolnej edukacji.
"(...) aktorzy (...) uczestniczyli w procesie przygotowania dzieła filmowego, potem także widowiska telewizyjnego. (...) Tu nie tylko można było sprawdzić swoje i cudze umiejętności na scenie, tu także, można było stanąć przed kamerą zarówno, kiedy za nią stał doskonały artysta-pedagog, jak i student, który ucząc się mógł tworzyć autentyczne dzieła (...)" (Kazimierz Lewkowski w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998)
Roman Polański w szkole, 1981, fot. dzięki uprzejmości Szkoły Filmowej w Łodzi Oba wydziały, aktorski oraz reżyserski i operatorski zaczęły coraz ściślej ze sobą współpracować, biorąc udział w tzw. nauczaniu zintegrowanym, którego twórcą był Jerzy Toeplitz. Polegało ono nie tylko na międzywydziałowej współpracy, ale przede wszystkim na jednoczesnym opanowywaniu przez studentów zarówno warsztatu filmowego i technologicznego, jak i pogłębianiu wiedzy humanistycznej. Dążono do tego, aby zajęcia praktyczne zintegrować z zajęciami teoretycznymi. W połowie lat 50. w szkole pojawiło się kolejne pokolenie studentów, a wśród nich m.in.: Henryk Kluba, Roman Polański, Janusz Majewski, Andrzej Kondratiuk, Jerzy Skolimowski. Wielkim zagranicznym sukcesem szkoły stała się etiuda Romana Polańskiego DWAJ LUDZIE Z SZAFĄ nagrodzona w 1958 na wystawie "Expo" w Brukseli. Pod koniec lat 50. i na początku 60. o szkole zaczęło być głośno już nie tylko w kraju, ale także za granicą. W tym czasie uczelnia stała się swoistym fenomenem, okazało się, że sposób kształcenia dawał świetne wyniki, byli studenci stawali się niezależnymi, wybitnymi indywidualnościami artystycznymi, a legenda szkoły coraz bardziej się utrwalała. Od początku lat 60. studenci mogli już realizować filmy na potrzeby telewizji. W 1964 ustanowiono nagrodę im. Andrzeja Munka dla najlepszego debiutu - pierwszym jej laureatem został Jerzy Skolimowski za film WALKOWER. W tym czasie na uczelni rodziła się postawa artystycznej kontestacji wobec PRL-owskiej rzeczywistości, studiowali tutaj przyszli twórcy "kina moralnego niepokoju", m.in.: Krzysztof Zanussi i Krzysztof Kieślowski, a także Marek Piwowski, Wojciech Marczewski, wybitny późniejszy dokumentalista Marcel Łoziński i operatorzy: Adam Holender, Sławomir Idziak i Edward Kłosiński.
Rok 1968 i wydarzenia marcowe silnie uderzyły w szkołę. W wyniku nagonki antysemickiej władze usunęły jednego z twórców szkoły, jej rektora Jerzego Toeplitza, kilku innych profesorów i studentów zmuszono do wyjazdu. Wkrótce, na początku lat 70., Jerzy Toeplitz dostał zaproszenie od rządu australijskiego i stał się jednym z twórców australijskiej narodowej kinematografii, współtworzył pierwszą australijską szkołę filmową. W 1993 nadano mu tytuł doktora honoris causa PWSFTviT im. Leona Schillera w Łodzi.
W latach 70. szkoła powracała do równowagi, pojawiło się w niej sporo nowych talentów. Nowymi studentami zostali m.in.: Feliks Falk, Filip Bajon, Piotr Szulkin, Juliusz Machulski, Janusz Kijowski na Wydziale Reżyserii oraz m.in. Zbigniew Rybczyński na Wydziale Operatorskim i Realizacji TV, późniejszy zdobywca Oscara za krótkometrażowy film TANGO (1983). Drugim laureatem nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej, którego "wychowała" łódzka Szkoła Filmowa jest Andrzej Wajda uhonorowany Oscarem za całokształt twórczości w 2000 roku. Ze szkołą rozpoczął współpracę Wojciech Jerzy Has, znakomity reżyser i pedagog, późniejszy rektor PWSFTviT (w latach 1990-1996). Uczelnia zaczęła przyciągać zagranicznych studentów, otwierała się na świat, jej studenci zdobywali nagrody i wyróżnienia na wielu międzynarodowych festiwalach, m.in. w Oberhausen, Mannheim, Monachium, Cannes, Tel Avivie, Nowym Jorku, Huesca, Angers, Poitiers, Krakowie i Łodzi. Natomiast począwszy od lat 70. na Wydziale Aktorskim zarysowała się tendencja w kształceniu aktorów, która odznaczała się pewną żywiołowością gry, czy wręcz jej "nadekspresywnością". Sporo uwagi poświęcano treningowi nad ciałem, ćwiczeniom sprawnościowym i zadaniom estradowym.
Zbigniew Rybczyński, fot. Maksymilian Rigamonti / Newsweek Polska / East News Po gorącym, również w szkole, początku lat 80. "trudno by było wyodrębnić jakąś zdecydowaną tendencję. Zjawisko to odbijało zapewne ducha czasu - pisała Maria Kornatowska opisując Wydział Reżyserii. - (...) Zarysował się, choć także niezbyt mocno podszyty irracjonalizmem, nurt, który można by nazwać newage'owym." (w: "Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi 1948-1998. Księga jubileuszowa", red. Jolanta Lemann, Łódź 1998) Natomiast szkoła nadal kształtowała ciekawe osobowości, reżyserię studiowali tutaj m.in.: Dorota Kędzierzawska, Władysław Pasikowski, Jan Jakub Kolski, Mariusz Grzegorzek, Małgorzata Szumowska, Łukasz Barczyk, na Wydziale Operatorskim kształcili się m.in. Piotr Sobociński i Paweł Edelman.
W 1990 ówczesny rektor, prof. Henryk Kluba powołał Studio Filmowe INDEKS, w którym wyprodukowano m.in. film DIABŁY, DIABŁY w reżyserii Doroty Kędzierzawskiej, a także współprodukowano m.in. film Władysława Pasikowskiego KROLL i ROZMOWY Z CZŁOWIEKEM Z SZAFY Mariusza Grzegorzka. Wcześniej, w 1982, rektor Henryk Kluba zaangażował jako wykładowców wybitnych operatorów Witolda Sobocińskiego i Jerzego Wójcika - byłych studentów szkoły, potwierdzając tradycję uczelni, która nigdy nie traciła łączności międzypokoleniowej. Byli studenci stawali się wykładowcami. Tak było w przypadku Kazimierza Karabasza, Andrzeja Brzozowskiego, Andrzeja Munka, Janusza Morgensterna, Grzegorza Królikiewicza, Mariusza Grzegorzka i wielu innych. Ponadto w szkole pracowali ludzie, którzy byli nie tylko znakomitymi pedagogami, ale bardzo często równocześnie pracowali w zawodzie, co przyczyniało się do żywej łączności studentów ze światem i środowiskiem filmowym.
Kolejną cechą wyróżniającą uczelnię była swoista "wszechstronność". Studenci mieli okazję pracować także z wybitnymi przedstawicielami innych dziedzin sztuki i humanistyki. W Szkole Filmowej wykładali m.in.: teoretycy filmu - Bolesław Lewicki i Aleksander Jackiewicz, Władysław Jewsiewicki - historyk nauki i techniki, stosunków polsko-rosyjskich i filmu, Stefania Skwarczyńska - teoretyk i historyk literatury, artyści malarze - Jerzy Mierzejewski, który miał ogromne zasługi w kształceniu przyszłych operatorów i Krystyna Zwolińska, prozaik i scenarzysta Piotr Wojciechowski, reżyserzy teatralni - Bogdan Hussakowski i Zbigniew Brzoza oraz wielu innych. Sposób kształcenia w łódzkiej szkole wpłynął również na postrzeganie i traktowanie zawodu operatora, który stawał się, często na równi z reżyserem, współtwórcą kreowanego obrazu filmowego. Właśnie w tym modelu nauczania i w wybitnych twórcach, których wykształcił Wydział Operatorski, należy upatrywać dzisiejszego międzynarodowego znaczenia i prestiżu Camerimage - Międzynarodowego Festiwalu Sztuki Autorów Zdjęć Filmowych, który odbywa się w Polsce od 1993 (początkowo w Toruniu, od 2000 w Łodzi, a od 2010 w Bydgoszczy).
Zdjęcie ze szkolnego planu filmowego, fot. dzięki uprzejmości Szkoły Filmowej w Łodzi Od 1952 w Szkole Filmowej kształci się również organizatorów produkcji filmowej, później również telewizyjnej. Na wydziale tym wykładali m.in.: Antoni Bohdziewicz, Jerzy Mierzejewski, Jerzy Toeplitz, Stanisław Wohl, a także pionierzy polskiej organizacji produkcji - Ludwik Hager i Zygmunt Król, a potem Wiktor Budzyński i Edward Zajiček. Nauczanie od początku koncentrowało się nie tylko na przyswajaniu wiedzy z zakresu ekonomii i zarządzania, ale także nauk humanistycznych. Dzisiaj studia mają charakter menadżerski i od razu dają możliwość współpracy studenta z reżyserami, operatorami, realizatorami telewizyjnymi i aktorami.
Obecnie w szkole istnieją: Wydział Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej, Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej, Wydział Organizacji Sztuki Filmowej i Wydział Aktorski, którego absolwentami jest wielu znanych i popularnych aktorów filmowych i teatralnych, m.in.: Pola Raksa, Janusz Gajos, Elżbieta Starostecka, Barbara Brylska, Mariusz Benoit, Artur Barciś, Zbigniew Zamachowski, Cezary Pazura i Wojciech Malajkat. Szkoła prowadzi też dwustopniowe studia scenariopisarskie stacjonarne na Wydziale Reżyserii jako specjalność kierunku reżyseria. Od 1983 do 2012 roku PWSFTViT była organizatorem Festiwalu Szkół Teatralnych, wcześniej funkcjonującego pod nazwą Ogólnopolskiego Przeglądu Spektakli Dyplomowych Szkół Teatralnych, a od 1993 - Międzynarodowego Festiwalu Szkół Filmowych i Telewizyjnych "MediaSchool". PWSFTViT jest organizatorem Festiwalu "Łodzią po Wiśle" - corocznego festiwalu filmów studentów Szkoły Filmowej organizowanego w Warszawie, w tym roku odbyła się jego 14 edycja ( strona www Festiwalu http://www.lodziapowisle.pl/)
Rektorzy:
1946-1949 - Leon Schiller - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie z siedzibą w Łodzi
1949-1950 - Zdzisław Żygulski - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej
1950-1952 - Kazimierz Dejmek - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej
1952-1954 - Hanna Małkowska - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Aktorskiej
1954-1955 - Janina Mieczyńska - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Leona Schillera
1955-1958 - Emil Chaberski - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Leona Schillera
1949-1951 - Jerzy Toeplitz - dyrektor Wyższej Szkoły Filmowej i Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej
1951-1952 - Czesław Kacperski - dyrektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej
1952-1957 - Roman Ożogowski - dyrektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej
1957-1968 - Jerzy Toeplitz - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej im. Leona Schillera
1968-1969 - Bolesław W. Lewicki - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej i Teatralnej im. Leona Schillera
1969-1972 - Jerzy Kotowski - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
1972-1980 - Stanisław Kuszewski - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
1980-1982 - Roman Wejdowicz - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
1982-1990 - Henryk Kluba - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
1990-1996 - Wojciech Jerzy Has - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
1996-2002 - Henryk Kluba - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
2002-2008 - Jerzy Woźniak - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
2008 - 2012 - Robert Gliński - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
2012 - do chwili obecnej - prof. dr hab. Mariusz Grzegorzek - rektor Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera
Opracowanie: Monika Mokrzycka-Pokora, grudzień 2003
Władze uczelni:
Rektor: prof. dr hab. Mariusz Grzegorzek
Prorektor do spraw Nauczania i Studentów: dr hab. Michał Staszczak
Pełnomocnik Rektora ds. Rozwoju Uczelni: prof. dr hab. Janusz Maria Tylman
Prorektor do spraw Promocji: Krzysztof Brzezowski
Pełnomocnik Rektora do spraw Produkcji Filmowej i Telewizyjnej oraz Współpracy Międzynarodowej: Marcin Malatyński
Wydziały:
-
Wydział Aktorski
-
Wydział Operatorski i Realizacji Telewizyjnej
-
Wydział Reżyserii Filmowej i Telewizyjnej
-
Wydział Organizacji Sztuki Filmoweji Telewizyjnej
Kontakt:
Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera
ul. Targowa 61/63, 90-323 Łódź
tel: 42 27 55 800
fax: 42 27 55 958
www.filmschool.lodz.pl
aktualizacja: maj 2016
