Otwarte: z wyjątkiem poniedziałków codziennie w godz. 10:00-18:00.
Powstało w 1908 roku jako społeczna placówka muzealna Kieleckiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, poświęcona archeologii, historii i przyrodzie regionu. W 1936 roku przyjęło nazwę Muzeum Świętokrzyskiego i pod tą nazwą zostało reaktywowane po II wojnie światowej (oficjalnie otwarte w 1947, choć Komitet Organizacyjny Muzeum Regionalnego w Kielcach działał już od 1945, a w 1946 zorganizował pierwszą powojenną wystawę). W 1975 jako ósme w Polsce uzyskało rangę Muzeum Narodowego. Ma dwa oddziały: utworzone w 1958 Muzeum Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku i Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, założone w 1964 (w stulecie urodzin pisarza) w XVIII-wiecznym budynku kieleckiego gimnazjum, do którego uczęszczał Żeromski.
Pierwszą po wojnie siedzibą Muzeum były kamienice Pod Trzema Herbami z drugiej połowy XVIII i XIX wieku przy Rynku. W 1971 Muzeum wzbogaciło się o dawną rezydencję biskupów krakowskich - zespół pałacowy z XVII-XVIII wieku, który jest obecnie jego siedzibą główną. Manierystyczny pałac wzniesiony w latach 1637-1641 z inicjatywy biskupa Jakuba Zadzika przy udziale architektów włoskich (J. Trevano?, T. Poncino), uzupełniony skrzydłami bocznymi w latach 1729 i 1745, jest unikatowym pomnikiem świeckiej architektury epoki Wazów. W reprezentacyjnych wnętrzach pałacu zachowały się oryginalne polichromowane stropy belkowe wraz z krańcami (m.in. trzy plafony wykonane w warsztacie włoskiego mistrza Tomasza Dolabelli w latach 40. XVII wieku oraz fryz w Wielkiej Izbie Stołowej z 35 portretami biskupów krakowskich), dekoracje stiukowe sklepień, portale i kominki.
Zbiory Muzeum gromadzone są w działach: malarstwa i rzeźby, rzemiosła artystycznego, rycin, numizmatyki, militariów, historii, archeologii, przyrody i sztuki ludowej. Galeria Malarstwa Polskiego obejmuje twórczość artystów od XVII w. po współczesność. Muzeum szczyci się jedną z największych w kraju kolekcji portretu staropolskiego, której ozdobą jest m.in. słynny portret Tadeusza Kościuszki pędzla J. Grassiego - jeden z sześciu zachowanych do dziś portretów Naczelnika wykonanych za jego życia. Realistyczne malarstwo krajobrazowo-rodzajowe reprezentują przede wszystkim prace J. Szermentowskiego (najliczniejszy w Polsce zbiór), W. Maleckiego, A. Kotsisa, A. Gierymskiego, J. Chełmońskiego, W. Gersona. W zbiorach znajdują się płótna m.in. J. Malczewskiego ze słynną Polonią i Autoportretem w zbroi, J. Pankiewicza z Portretem dziewczynki w czerwonej sukience, S. Wyspiańskiego (w tym Portret Elizy Pareńskiej i Skarby sezamu), J. Fałata, L. Wyczółkowskiego, T. Makowskiego, W. Wojtkiewicza, kolekcja obrazów O. Boznańskiej z tzw. okresu monachijskiego i paryskiego, twórczość formistów (m.in. K. Winkler, Z. Pronaszko, S. I. Witkiewicz), płótna kapistów, malarstwo współczesne (m.in. J. Tchórzewski, B. W. Linke, W. Hasior, Z. Beksiński, F. Starowieyski, M. Anto). Zbiory grafiki obejmują grafikę polską z XVII-XX w. (w tym 236 prac S. Mrożewskiego, wśród których znajduje się uznany za dzieło życia artysty cykl 101 ilustracji drzeworytowych do Boskiej Komedii Dantego) i obcą z XVI-XIX w.: włoską, niemiecką, francuską, holenderską, angielską. Wśród wyrobów rzemiosła artystycznego znajdują się: meble z XVI-XVIII w. pochodzenia włoskiego, niemieckiego, hiszpańskiego i holenderskiego oraz z warsztatów gdańskich, elbląskich, kolbuszowskich i kieleckich, porcelana miśnieńska, chińska i japońska, majoliki włoskie, fajanse z Delft, szkło artystyczne, srebra stołowe (m.in. barokowe augsburskie tace, kubki i kufle), świeckie i liturgiczne wyroby złotnicze z Gdańska, Królewca, Śląska, Niemiec i Włoch, kolekcja tkanin - polskie i wschodnie kobierce, jedwabne makaty, tapiserie z warsztatów i manufaktur holenderskich, brukselskch, paryskich i polskich. Dział Sztuki Ludowej gromadzi eksponaty z terenu kielecczyzny: rzeźbę (w tym 150 rzeźb J Piłata), współczesne malarstwo ludowe, tzw. naiwne (m.in. cenionej artystki M. Wiśnios), stroje opoczyńskie, radomskie, świętokrzyskie, wyroby rękodzielnicze - tkackie, garncarskie, kowalskie, snycerskie, zabawki itp. W zbiorach archeologicznych, zawierających zabytki od paleolitu po średniowiecze, na szczególną uwagę zasługują: unikatowy skarb denarów rzymskich z III w.n.e., pochodzący z Połańca - jedyne poza obszarem Cesarstwa Rzymskiego znalezisko tego typu na świecie, zestaw naczyń glinianych z cmentarzyska w Złotej k. Sandomierza, który posłużył do wyodrębnienia archeologicznej kultury złockiej, największe z wydobytych w Polsce naczyń kultury trzcinieckiej z epoki brązu, militaria i importy rzymskie. Dział Historii gromadzi dokumenty drukowane, rękopisy (m.in. cenny zespół dokumentów pergaminowych z XIV w.), korespondencję (w tym listy Michała Czajkowskiego - Sadyka Paszy do Ludwiki Śniadeckiej) i związane przede wszystkim z Kielcami i okolicą archiwalia oraz ikonografię. Spośród zbiorów numizmatycznych, sfragistycznych (pieczęcie) i falerystycznych (ordery i odznaczenia) szczególnie cenne są: zespół monet z czasów Jagiellonów i Wazów, kolekcja tłoków pieczętnych z XVI-XX w., medale srebrne i brązowe z mennic w Gdańsku, Warszawie, Norymberdze i Monachium. Militaria obejmują polskie i europejskie uzbrojenie z XVI-XX w.: obronne i zaczepne, a także paradne i urzędnicze (szable rosyjskie, pruskie, francuskie i węgierskie). Liczne są również zbiory broni z Bliskiego i Dalekiego Wschodu: szable janczarskie, jatagany, kindżały kaukaskie, talwary hinduskie, miecze perskie i japońskie. Na zbiory przyrodnicze składają się okazy fauny i flory regionu - m.in. fauny trylobitowej i mioceńskiej, unikatowe kolekcje ornitologiczne, w tym okazów ptactwa błotnego zanikłego już w regionie świętokrzyskim, oraz kolekcje geologiczne i mineralogiczne, zawierające rzadkie minerały, rudy i baryty, a także okazy marmurów kieleckich. W zielnikach zgromadzono kompletne zestawy roślinności regionu.
Ekspozycje stałe: W pałacu - "Wnętrza zabytkowe z XVII i XVIII w." (sień, Wielka Izba Stołowa, apartamenty biskupów i prałatów kapituły krakowskiej oraz pokoje senatorskie wyposażone zgodnie z ich pierwotną funkcją), "Dawne uzbrojenie europejskie i wschodnie", "Sanktuarium marszałka Józefa Piłsudskiego", "Galeria malarstwa polskiego i sztuki zdobniczej" (w skrzydle północnym); w kamienicach przy Rynku 3, 4, 5 - "Przyroda regionu świętokrzyskiego", "Współczesna sztuka ludowa Kielecczyzny".
Muzeum Narodowe w Kielcach
pl. Zamkowy 1
25-010 Kielce
Województwo świętokrzyskie
Tel: (+48 41) 344 40 14, 344 25 59, 344 67 64
Fax: (+48 41) 344 82 61
WWW: www.mnki.pl
Email: poczta@muzeumkielce.net