ADAM MICKIEWICZ NA POWSZECHNYCH WYSTAWACH ŚWIATOWYCH
Anna M. Drexlerowa i Andrzej Olszewski opublikowali w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk wyniki wieloletnich badań dotyczących udziału Polski i Polaków na Powszechnych Wystawach Światowych 1851-2000. Opracowany redakcyjnie przez Hannę Farynę-Paszkiewicz 314 stronicowy tom (ISBN 83-89101-42-4) doskonale wpisuje się do literatury przedmiotu ukazującej historię polskiej kultury w światowej konfrontacji wystawienniczej zwanej EXPO.
Postać i nazwisko patrona Instytutu im. Adama Mickiewicza występowało dotychczas w trzech Wystawach Światowych. Na Wystawie Powszechnej w Wiedniu (1 maja - 31 października 1873), która tematem przewodnim uczyniła kulturę i edukację - Michał Szwaycer, związany z pracownią "Walery" hrabiego Ostroroga z Paryża pokazał portret Adama Mickiewicza. Była to heliografia na stali. Pokazany na wystawie wizerunek Mickiewicza był utrwalony w nowej wówczas formie drukarskiej dla techniki reprodukcyjnej druku wklęsłego - nazwanego później światłodrukiem. Heliografia Szwaycera, wymieniona w książce "Polska na Wystawie Powszechnej w Wiedniu, Listy... t.1-2" Agatona Gillera, wydanej we Lwowie w 1873, wskazuje, że Polak dokonywał eksperymentów z heliograwiurą wcześniej niż grafik czeski Klič uznawany współcześnie za wynalazcę tej techniki w 1879.
Ludwik Markus, Stół przed balkonem, 1936
Na tej samej wystawie w gronie wystawców polskich w pawilonie Bawarii w reprezentacji państw niemieckich pokazano "Portret Mężczyzny, w futrze" Bolesława Łaszczyńskiego. Sylwetka portretowanego podpisana była na Wystawie fragmentem z Mickiewicza "on będzie patron szanćow" co wskazywałoby, ze portretowanym był Ordon, sławny obrońca reduty na warszawskiej Woli.
Teodor Roszak, Ogniowy ptak, 1951
Na Wystawie Światowej w Paryżu w 1900 roku, w sekcji polskiej pawilonu austriackiego pokazano obraz olejny Władysława Ciesielskiego przedstawiający Adama Mickiewicza. Na tej samej wystawie, Józef Galleth, rzeźbiarz z Zakopanego pokazał popiersie w drewnie Adama Mickiewicza jako formę dla trwałych dekoracji zewnętrznych w budynkach mieszkalnych.
Mordechaj Ardon, La maison du maggid, 1954
Trzecia obecność wizerunku Mickiewicza miała miejsce na Wystawie Światowej w Paryżu w 1937. W centralnej części Pawilonu Polski - w Rotundzie Honorowej, ustawiony był posąg Mickiewicza, 259 cm, rzeźba w gipsie Józefa Belowa, tworzącego w swej pracowni w Łomiankach pod Warszawą. Podpis obok rzeźby informował, "Adam Mickiewicz (1798 - 1855) poeta i myśliciel. Duchowy wódz polski w czasach porozbiorowej niewoli. Profesor literatur słowiańskich w Collège de France". W opinii recenzentów wystawy, rzeźba pomnikowa Belowa należała do najlepszej w polskim Pawilonie. Było to potwierdzone przez jury Wystawy, które pod przewodnictwem Francois Carnot, prezesa Centralnego Związku Sztuk Dekoracyjnych Francji przyznało Józefowi Belowowi Grand Prix EXPO'37 za pomnikowy wizerunek Mickiewicza.
Doskonale i wnikliwie opracowany tom z wynikami badań Anny Drexlerowej i Andrzeja Olszewskiego finansowanych przez Komitet Badań Naukowych przynosi jedno zaskakujące pominięcie. Wśród wystaw powojennych opuszczono w opracowaniu pierwszą Wystawę Uniwersalną i Międzynarodowę w Brukseli w 1958. Uczyniono to pewnie dlatego, że Polska nie brała w EXPO'58 oficjalnego udziału. Brali w niej jednak Polacy, a to zapowiada tytuł publikacji Instytutu Sztuki PAN i szczegółowe informacje z udziału Polaków w Wystawach XIX wiecznych.
| |
Kazimierz Malewicz, kompozycje suprematystyczne, 1915 |
W Pawilonie oficjalnym EXPO'58 była urządzona, od 17 kwietnia do 21 lipca 1958 międzynarodowa wystawa tematyczna "50 ans d'art. moderne" w przygotowaniu której, w Komitecie Ekspertów Międzynarodowych brał udział profesor Stanisław Teisseyre, znakomity malarz, Rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Wśród artystów wystawiających na EXPO dostrzegamy czterech artystów z polskimi nazwiskami lub polskim pochodzeniem ze względu na miejsce urodzenia.
W Tuchowie urodził się w 1896 Mordechaj Ardon, który po studiach w Monachium i Berlinie osiadł w 1933 w Jerozolimie. Na EXPO'58 pokazał obraz olejny La maison du Maggid z 1954, w kolekcji Muzeum Królewskiego w Brukseli.
Z Muzeum Stedelijk w Amsterdamie wypożyczono na EXPO dwie kompozycje suprematystyczne Kazimierza Malewicza, oba obrazy malowane w 1915.
Ludwik Markus, urodzony w Warszawie w 1883 gdzie studiował malarstwo był w Brukseli obecny na EXPO'58 jako Louis Marcoussis, obrazem olejnym Stół przed balkonem z 1936 z kolekcji Musee National d'art. Moderne z Paryża.
Teodor Roszak, urodzony w Poznaniu w 1907 emigrował do Stanów Zjednoczonych gdzie studiował w Instytucie Sztuki w Chicago, Ill. Wystawiał w Brukseli rzeźbę Ogniowego ptaka z 1951 z kolekcji Alberta H. Newmana w Chicago.
Anna M. Drexlerowa i Andrzej K. Olszewski
Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851-2000
Instytut Sztuki PAN, 2005
ss. 314, oprawa miękka
ISBN 83-89101-42-4
Opracował Władysław Serwatowski