Brazylijska stolica, zbudowana w latach 50. XX wieku „na surowym korzeniu" w głębi interioru, powstała jako wcielenie modernistycznej utopii idealnego miasta. Zaprojektowany przez Lucio Costę we współpracy z Oscarem Niemeyerem plan założenia przybrał kształt samolotu, z budynkami rządowymi skoncentrowanymi w jego kokpicie.
W swoim projekcie "Ultraleve" Paweł Althamer odwołuje się bezpośrednio do tej formy, nawiązując jednocześnie do rzeczywistości politycznej w Polsce. Na brasilijskim "skrzydle" artysta umieścił szachownicę w narodowych barwach. Łącznikiem pomiędzy dwoma, zdawałoby się odległymi terytoriami, stali się mieszkający w Brasilii pracownicy polskiej ambasady, zaproszeni przez artystę do udziału w realizacji pracy.
Projekt ma charakter ingerencji w przestrzeń miejską. Geometryczny wzór przecina pas zieleni wzdłuż głównych arterii miasta. Jednak rezultat obliczony jest na ogląd sytuacji z powietrza, z wysokości. Dopiero wertykalny dystans pozwala dostrzec, że gigantyczne skrzydło brazylijskiego samolotu zostało opatrzone biało-czerwoną szachownicą. Artysta nadał brazylijskiemu samolotowi insygnia polskiej floty powietrznej.
- Althamer odnosi się do politycznych realiów raczej niechętnie i rzadko. Narodowy akcent sygnalizuje jednak jego zmaganie z konkretną historyczną czy polityczną rzeczywistością. W geście pobrzmiewa echo katastrofy polskiego samolotu prezydenckiego w kwietniu 2010 roku. Jednak echo na tyle dalekie, że wolne od politycznych zawirowań i emocjonalnych uniesień. W Polsce tragiczne zdarzenie zawłaszczone w walce politycznych ugrupowań stało się nośnikiem różnorakich symbolicznych treści. Interwencja Althamera w Brasilii wskazuje na względność narracji – mówi Katarzyna Redzisz z Open Art Project, współorganizatorka projektu.
Tytuł projektu "Ultraleve" ("Ultralekki") określa typ samolotu, z którego artysta dokumentował swoją pracę. Unosząc się w powietrzu stał się jej pierwszym widzem. Oglądany przez artystę spoczywający na ziemi samolot zamiast implikowanej przez tytuł projektu lekkości ujawnia jednak znaczeniowy ciężar nasuwającej się interpretacji.
Projekt jest częścią wystawy "Aberto Brasilia", przygotowanej przez Wagnera Barja, dyrektora Museu Nacional w Brasilii dla Centro Cultural Banco do Brasil. Obok Althamera prace w przestrzeni publicznej miasta stworzyli m. in.: Cildo Meireles, Soeren Dahlgaard, Geert Vermeire i Stefaan van Biesen.
Projekt dofinansowano ze środków Instytutu Adama Mickiewicza.
Źródło: informacje prasowe, www.openartprojects.org, 14.11.2011