"Le Sacre" Teatru Dada von Bzdülöw, fot. Tomasz Kamiński
W 1993 roku badacz i profesor na Bard Collage w Massachusett, Jeff Perec, w trakcie tworzenia katalogu dokumentów przekazanych uczelni pośmiertnie przez potomków Mikołaja Roericha, natrafił na fragmenty korespondencji pomiędzy Roerichem i Strawińskim, twórcami Święta wiosny, mitycznego już baletu, który na początku XX wieku wywrócił do góry nogami myślenie o współczesnym widowisku muzyczno-ruchowym. Librecista i kompozytor wspominali w owej korespondencji o pierwotnej wersji Le Sacre, o jej radykalnych założeniach i wymowie, oraz istotnej filozoficznie i muzycznie różnicy w porównaniu z tą wersją, która miała premierę w Paryżu w 1913 roku. W listach Roericha i Strawińskiego odnaleźć można było dotkliwą krytykę poczynań Diagilewa, który nie zaakceptował wspominanej wersji Le Sacre, gdyż inaczej wyobrażał sobie skalę skandalu, który chciał wywołać.
Profesor Jeff Perec poświęcił kilka kolejnych lat na poszukiwania odrzuconej wersji libretta i zapisu nutowego Le Sacre. Ostatecznie, mimo przeciwności losu i utrudniających mu te poszukiwania wręcz kryminalnych działaniach spadkobierców i dysponentów praw autorskich do twórczości Strawińskiego, odnalazł obszerne fragmenty zapomnianej wersji zapisu Le Sacre (w notacji cheironomicznej) w Sankt Petersburgu, w mieszkaniu należącym niegdyś do rodziny Roerichów. Odkrycie zostało natychmiast zdezawuowane przez gremia uniwersyteckie, wytwórnie muzyczne oraz kuratorów życia artystycznego i uznane za apokryficzny plagiat.
Jeff Perec poszukując twórców, którzy uznaliby rangę jego odkrycia i odważyli się na prapremierowe wykonanie oryginalnej wersji Le Sacre, wysłał do kilkuset zespołów muzyczno-ruchowych propozycję udostępnienia pierwotnej partytury i libretta barbarzyńskiego baletu. Propozycja dotarła do Teatru Dada von Bzdülöw. Teatr Dada przystał na tę propozycję i zaprosił do współpracy Mikołaja Trzaskę, mistrza nowych i starych brzmień.
Taneczna wizytówka Trójmiasta
Le Sacre - 40 tytuł Teatru Dada, zrealizowany specjalnie na osiemnastolecie działalności. trójmiejskiego teatru zachwycił polską i międzynarodową publiczność. Witold Mrozek po prezentacji spektaklu na Warszawskich Spotkaniac Treatralnych recenzował:
"Twórcy zrezygnowali z oryginalnej muzyki Strawińskiego, jednak towarzysząca spektaklowi pulsująca kompozycja Mikołaja Trzaski pełna jest aluzji do scenicznego pierwowzoru. W warstwie tanecznej spektaklu zwraca uwagę przede wszystkim radykalna demokratyzacja choreografii, dokonana w duchu amerykańskiego postmodern dance. Nie tylko rezygnuje się tu z popisów wirtuozerii, ale i unieważnia podział na role oraz związane z nim hierarchie. W finale każdy i każda staje się ofiarą i ofiarnikiem. To poważny krok w stronę scenicznego egalitaryzmu – do którego pełnej realizacji, rzecz jasna, trochę przedstawieniu brakuje; przede wszystkim ze względu na to, że mikrofon – atrybut władzy – i dostęp do słowa, uprzywilejowanego w naszej kulturze kanału komunikacji, zastrzeżony jest dla Leszka Bzdyla i Dominiki Knapik, którzy mogą być przez to momentami odbierani jako dominujące postaci.(...)"
- To spektakl "wywrotowy", ale na odwrót, jakby przez zaniechanie, pozorne lenistwo, niewinna zabawę - a może nawet drwinę ze słynnego oryginału - komentowała na łamach Gazety Wyborczej Magdalena Hajdysz. - "Pierwowzór był obrazoburczy, szokował formą, muzyką, choreografią przełamującą sztywne, od wieków niepodzielnie panujące reguły klasyki. Słowem - "szargał świętości". "Le Sacre" Dady także "szarga świętości", ale w sposób charakterystyczny dla współczesnych czasów - przez nonszalanckie i pewne siebie podejście do kwestii autorytetów, przez ignorancję oraz relatywizm prawdy, wreszcie - przez swobodne żonglowanie stylami, tematami. Spektakl jest kolażem obrazów i taneczno-ruchowych etiud, które w pozornie fabularny ciąg łączy wypowiadany na scenie (przez Dominikę Knapik, a później także Leszka Bzdyla), tekst, z powtarzanymi niczym mantra słowami, pochodzącymi podobno od samego Buddy: "Lepsze jest uśmiechnięte zmyślenie, niż ponura fikcja prawdy."
Teatr Dada von Bzdülöw, Le Sacre, reżyseria: Leszek Bzdyl i Katarzyna Chmielewska, muzyka: Mikołaj Trzaska (Igor Strawiński), libretto: Leszek Bzdyl (Mikołaj Roerich), choreografia i wykonanie: Izabela Chlewińska, Katarzyna Chmielewska, Tatiana Kamieniecka, Dominika Knapik, Anna Steller, Leszek Bzdyl, Radek Hewelt, Dawid Lorenc, kostiumy: Sławek Blaszewski, reżyseria świateł: Michał Kołodziej. Światowa prapremiera: 17 grudnia 2010, godzina 19.00, Duża Scena Teatru Wybrzeże w Gdańsku. Kolejny spektakl: 18 grudnia 2010, godzina 19.00. Produkcja: Stowarzyszenie Teatr Dada von Bzdülöw, Teatr Wybrzeże/Gdańsk, Fundacja Nuova (Festiwal Wiosny)/Poznań, koprodukcja: Art Stations Fundation/Poznań, Dom Pracy Twórczej w Burdągu przy wsparciu Urzędu Miasta Gdańska.
Źródło: informacja prasowa, GW, www.dadateatr.pl,