Krzysztof Warlikowski, "Kabaret Warszawski"

To jeden z najważniejszych i najbardziej oczekiwanych spektakli sezonu - w odrestaurowanych przestrzeniach zabytkowej hali MPO swoją premierę miał "Kabaret Warszawski" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego z Maciejem Stuhrem, Stanisławą Celińską i Mają Ostaszewską w obsadzie. Wcześniej spektakl rozpalił emocje rock'n'rollowej publiczności gdyńskiego Openera i wymagających widzów francuskiego festiwalu teatralnego w Awinionie.

fragment programu o "Kabarecie Warszawskim " w Awinionie; całość na ninteka.pl

Dwie odległe w czasie rzeczywistości: Niemcy czasów republiki Weimarskiej, w których władzę stopniowo przejmują faszyści oraz Nowy Jork po 11 września. To, jak piszą twórcy spektaklu, czasoprzestrzenie nieomal laboratoryjne, w których uwarunkowania historyczne wyzwalają najbardziej poukrywane i wyparte lęki, seksualne i erotyczne fobie i niespełnienia, wywołując ogromne napięcia i prowadząc do wielu kryzysowych sytuacji. W tych dwóch światach przejrzy się w teatrze Warlikowskiego dzisiejsza Warszawa.

Łącząc te dwie czasoprzestrzenie reżyser stawia pytanie o prawo do bycia sobą, o to, jakie są dziś granice czy ograniczenia wolności . - Społeczna norma staje się rodzajem więzienia. Ta prohibicja swobodnych zachowań znajduje ujście w przestrzeniach zamkniętych, nieomal podziemnych, gdzie wchodzą tylko wtajemniczeni. Teatr jest taką przestrzenią.- przekonuje Krzysztof Warlikowski na stronie internetowej Nowego Teatru. Tym razem jednak reżyser, znany z tego, że prowokuje widzów do nieustannej rozmowy, dyskusji i debaty, sięga po formę i poetykę kabaretu, w której bezpośredni zwrot do widza i nieustanne łamanie konwencji, należą do podstawowych zasad. Kabaret z zasady jest przecież przestrzenią wolności i trwającego permanentnie porządku karnawału.

O konwencji spektaklu reżyser opowiedział też Mike'owi Urbaniakowi:

"Dla kogoś, kto ma bardzo sprecyzowany pogląd na to, czym jest kabaret - nie będzie. To raczej moja, tworzona intuicyjnie forma, która z kabaretem dialoguje, a w zespole jest duża do tego potencja. Robimy spektakl warszawski z Berlinem i Nowym Jorkiem w tle. Trzeba trochę pogrzebać w tej nie dosłownie politycznej, ale polityczno-ludzkiej rzeczywistości."

Scena z przedstawienia "Kabaret warszawski" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego, fot. Magda Hueckel / Nowy Teatr

Nowy projekt teatralny Warlikowskiego inspirowany jest także tekstem Johna van Druttena "I’m a Camera" oraz kultowym filmem "Shortbus" Johna Camerona Mitchella. Warlikowski w "Przekroju tłumaczy:

"Tak kultowy, jak kultowy był Kushner z "Aniołów w Ameryce". Pytanie, czy głos Mitchella znajdzie w Polsce odbiorcę, tak jak znalazł go głos Żyda i geja, czy aplikuje się w Warszawie? "Shortbus" to przykład podziemnego nurtu artystycznego, który rozprawia się z rzeczywistością, w której żyjemy, ale nie do końca do niej należymy, a już na pewno się z nią nie utożsamiamy. Dla wolnych ludzi nie ma nic gorszego niż uniformizacja i opresja systemu."

Tworząc "Kabaret Warszawski" zespół Nowego Teatru konfrontował się z wieloma scenariuszami opresji. Spektakl portretuje grupę artystów, dla których sztuka jest głównym sensem działania. Ale sztuka nie odwdzięcza się. Przeciwnie, gubi poświęcających się jej artystów, umożliwiając życie zarazem je uniemożliwia zatruwając wątpliwościami. Warlikowski tworząc przestrzeń terapii i uwalniania lęków i tabu pokazuje też zagrożenia i opresje, jakie automatycznie generują się wokół tego rodzaju enklaw.Grająca w spektaklu Magadalena Cielecka w rozmowie z Dorotą Wyżyńską z Gazety Wyborczej tak opowiedziała o swoich przygotowaniach do roli:

"(...)W scenariuszu pojawiło się kilka ważnych odniesień literackich i filmowych. Ja gram w części inspirowanej "Kabaretem", ale to trochę jak z "Dulską" - to nie będzie teatralny odpowiednik filmu. Nie będę grać Sally Bowless, tylko współczesną wersję tamtej bohaterki. Ciekawe jest dla mnie, że po raz kolejny dostałam rolę aktorki. I po raz kolejny mogę w pracy mierzyć się z sobą samą. Powiedzieć coś o tym zawodzie, o cenie, którą się płaci za bycie aktorką.(…)

Krzysztof Warlikowski chciałby zrobić spektakl, w którym pokaże swój zespół. Oto aktorzy, których znacie z wielu ról i czytacie o nich plotki w internecie. Ludzie, którzy się przyjaźnią, przebywają godzinami ze sobą, wyjeżdżają na zagraniczne festiwale. To spektakl o nas, o tym, w jakim momencie jesteśmy - jako ludzie, jako aktorzy, jako grupa artystów, co nam się udało, a co nie. Krzysiek nigdy nie ukrywał, że czerpie z naszych prywatnych relacji. Często jesteśmy obsadzani ze względu na nasze osobowości, sytuacje życiowe. Czasem to uwiera. Kiedy spojrzeć na moje postaci z jego spektakli, można w nich zobaczyć tę samą kobietę."

"Kabaret Warszawski" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

Zdaniem Jacka Wakara, "Kabaret" Krzysztofa Warlikowskiego jest przedstawieniem w jego karierze granicznym, wychodzącym naprzeciw oczekiwaniu, że wybitny reżyser jakoś "przewietrzy" swój teatr. Tym bardziej, że jest to pierwszy spektakl, który na stałe grany jest w siedzibie Nowego Teatru, w warszawskiej hali przy ulicy Madalińskiego. Zatem jest to szczególnie dogodna to okazja, aby Nowy zdefiniował sam siebie - pisze Wakar:

"W części nowojorskiej opartej w przeważającej mierze na filmie Johna Camerona Mitchella "Shortbus" (swojego czasu wzbudził sensację - jedni mieli go za arcydzieło, inni za pretensjonalne artporno) jeszcze nie ucichły odgłosy samolotów wbijających się w wieże World Trade Center. Tyle że Warlikowski celowo zawęża perspektywę, ruinę metropolii odnajdując w ludziach. Skupia się przy tym na ich seksualności, pokazując, że dziś nie podlega ona żadnym klasyfikacjom. Konferansjerem w tych fragmentach jest Jacek Poniedziałek jako Justin Vivian Bond - transseksualna pieśniarka, aktorka i pisarka. Ich wymowa wydaje się nadto oczywista, ale znów ratuje je humor Warlikowskiego i Mai Ostaszewskiej, grającej psychoterapeutkę i seksuolożkę, która nigdy nie przeżyła orgazmu. W roli Ostaszewskiej widać, jak nawiązuje do swoich poprzednich kreacji u Warlikowskiego, tym razem biorąc w ironiczny nawias wszystkie neurozy, które dotąd u niego etatowo grała. To zresztą cecha tego przedstawienia. Reżyser chętnie cytuje w nim samego siebie, tyle że już nie serio, ale z dystansem."

Scena zbiorowa z przedstawienia "Kabaret warszawski" w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego, fot. Magda Hueckel / Nowy Teatr

Seks, rock i teatr

Jacek Cieślak w "Rzeczpospolitej" chwalił Warlikowskiego za odwagę w ujawnieniu swojego ogromnego poczucia humoru, komplementuje też zespół aktorski:

"Nowy typ energii wniósł do spektaklu Warlikowskiego francuski tancerz Claude Bardouil, autor znakomitej choreografii wykonywanej do muzyki granej na żywo przez mocny kwartet. W duecie z Małgorzatą Hajewską-Krzysztofik, Bardouil pokazuje nowojorski dramat World Trade Center. Przypomina rockowego Iggy Popa. Jego ciało jest jak taran, którym walczy o prawo i przestrzeń do życia, nie bojąc się ryzyka i bólu. Balansując na jednej nodze, odrywa się od ziemi i płynie ponad sceną w chmurze dymu w rytm psychodelicznych piosenek z płyty "Kid A" Radiohead. Półnagie ciało obsypane gwiezdnym pyłem przechodzi próbę śmierci. Wchodząc i wychodząc z trumny - Bardouil demonstruje dzikość, gniew i determinację, jakiej wymaga od nas czas katastrofy."

Olśniewający, prowokujący, kultowy - to z kolei niektóre z określeń francuskich recenzentów "Kabaretu Warszawskiego" zaprezentowanego na najważniejsie scenie Międzynarodowego Festiwalu w Awinionie. W wywiadzie dla PAP, Warlikowski podkreślał :"Warszawska widownia ma w sobie coś bardzo bezpośredniego, we Francji jest jakieś napięcie, które rośnie. Ale za każdym razem - na Open'erze czy w Awinionie, są owacje na stojąco. Niezależnie od tego, czy widownia jest bardziej spokojna i trudno ją szybko rozszyfrować, czy jest taka jak w Warszawie, gdzie reakcje są natychmiastowe."

"Le Nouvel Observateur" napisał, że Warlikowski przedstawia kabaret pełen seksu, rocka i duchów przeszłości, próbując walczyć z historycznym zapomnieniem. W artykule mowa jest też o szczerości i umiejętności docierania do sedna problemów związanych z polityką, z cielesnością, intymnością, tabu. Recenzent"Le Figaro" zwrócił uwagę na doskonałą grę aktorską, pisząc, że Avinion został wręcz "rozświetlony" przez wielkie talenty aktorskie, szczególnie Macieja Stuhra. "Chwała Maciejowi Stuhrowi" - pisze autorka tekstu, oceniając, że aktor - podobnie jak inni artyści towarzyszący mu na scenie - jest w swojej roli bardzo precyzyjny i wyrazisty. "Reżyser o aparycji wrażliwego dandysa ma Awinion w kieszeni - ocenił "Le Nouvel Observateur". - "Bardzo możliwe, że Kabaret Warszawski stanie się kultowym dziełem". "To wymagające i wielowymiarowe dzieło - ze względu na odniesienia do wielu źródeł oraz poruszającą grę aktorską" - pisze "Le Figaro". "Les Echos" podkreśla wybitną umiejętność montażu scenicznego Warlikowskiego: "Rysuje poszczególne sekwencje przedstawienia z poruszającą siłą wizualną" – pisze i nazywa spektakl "barokowym i hojnym". "To jest właśnie geniusz Krzysztofa Warlikowskiego: stworzyć z kabaretu refleksję nad miłością, życiem i śmiercią" - podsumowuje "Les Echos".

Nowy Teatr: "Kabaret warszawski", reżyseria: Krzysztof Warlikowski, scenografia i kostiumy: Małgorzata Szczęśniak muzyka: Paweł Mykietyn, reżyseria świateł: Felice Ross, ruch: Claude Bardouil, animacje: Kamil Polak.

Występują: Stanisława Celińska, Magdalena Cielecka, Ewa Dałkowska, Małgorzata Hajewska-Krzysztofik, Maja Ostaszewska, Magdalena Popławska, Andrzej Chyra, Bartosz Gelner, Wojciech Kalarus, Redbad Klijnstra, Jacek Poniedziałek i Maciej Stuhr.

Muzycy: Paweł Bomert, Piotr Maślanka, Paweł Stankiewicz, Fabian Włodarek.

Koprodukcja:

Festival d'Avignon, Les Theatres de la Ville de Luxembourg, Theatre National de Chaillot w Paryżu, Theatre de la Place w Liege, La Comedie de Clermont-Ferrand.

źródła: www.nowyteatr.org, PAP, Polityka, Gazeta Wyborcza, Przekrój

Nowy Teatr

krzysztof warlikowski