Film dokumentalny w reżyserii Marcela Łozińskiego z 1978 roku.
Kadr z filmu "Egzamin dojrzałości", reż. Marcel Łoziński
Ustny egzamin maturalny z historii oraz propedeutyki wiedzy o społeczeństwie w jednym z warszawskich liceów ogólnokształcących. Kamera Marcela Łozińskiego podpatruje uczniów zarówno na korytarzu podczas oczekiwania na egzamin, w trakcie odpowiedzi, jak i po zakończeniu. "Ja zawsze pokazuję to, co myślę i czasami na tym źle wychodzę" - mówi jeden z uczniów. I dodaje: "Tutaj nie, broń Boże". Najwięcej kłopotów sprawiają uczniom pytania dotyczące współczesności: zasad ustroju socjalistycznego, roli i struktury Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, praw i obowiązków jej członków... Już teraz liczą się strategie i cwaniactwo. Podwójna moralność - jedna z cech charakterystycznych społeczeństwa realnego socjalizmu. Co innego myślimy, co innego mówimy. Rozumiemy się doskonale, w kącikach ust pojawia się porozumiewawczy uśmieszek. "Powiedziałam to wszystko, co kazano" - mówi bez specjalnego skrępowania jedna z maturzystek. A później maturalna gala, wręczenie dyplomów, podziękowania dla pedagogów. Uroczystości towarzyszą słowa piosenki młodzieżowego teatrzyku: "Czy będziemy tworzyli piękno...?". W książeczce dołączonej do zestawu filmów Łozińskiego wydanych przez Polskie Wydawnictwo Audiowizualne na DVD w serii "Polska szkoła dokumentu" Tadeusz Sobolewski trafnie konstatuje:
"Egzamin jest szkołą kamuflażu, konformizmu i charakterystycznego dla PRL dwójmyślenia. Kamera działająca jak wykrywacz kłamstwa przygląda się uważnie twarzom egzaminowanych (...). Sala egzaminacyjna i korytarz obrazują teatr życia społecznego PRL, gdzie co innego mówi się na scenie, co innego za kulisami".
Zrealizowany w 1978 roku dokument doczekał się premiery dopiero dwa lata później, po Sierpniu 1980 roku.
- "Egzamin dojrzałości", Polska 1978. Reżyseria i scenariusz: Marcel Łoziński, zdjęcia: Jacek Petrycki, Witold Stok, montaż: Łucja Ośko, dźwięk: Halina Paszkowska, kierownik produkcji: Jerzy Tomaszewicz. Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych w Warszawie. Czarno-biały, 17 min.
Nagrody:
- Brązowy Lajkonik w kategorii filmu dokumentalnego - ex aequo z "Próbą mikrofonu" - na 21. Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Krótkometrażowych w Krakowie, 1981.
Autor: Jerzy Armata, marzec 2011