Galeria Raster i Instytut Sztuki PAN opublikowały imponujący album z fotografiami nowoczesnych gmachów międzywojennej Warszawy. Autorem zdjęć jest wybitny fotograf architektury, Czesław Olszewski.
Zdjęcia Czesława Olszewskiego powstały w latach 20. i 30., w okresie budowlanego boomu w Warszawie, motywowanego radością z odzyskanej niepodległości, na tle wielkich przemian w architekturze europejskiej. Do dziś mówi się, że przed II wojną światową Warszawa była "Paryżem Północy", tętniącą życiem metropolią, pełną pięknych kamienic, monumentalnych obiektów użyteczności publicznej, nowoczesnych willi, eleganckich ulic, sklepów, lokali.
Choć to określenie mocno przesadzone, patrząc na zdjęcia Czesława Olszewskiego, opublikowane w tomie "Warszawa nowoczesna" widać dobrze, że w dwudziestoleciu międzywojennym stołeczna architektura rozwijała się w sposób bezprecedensowy. I choć wiele z tego dziedzictwa zostało utracone w czasie wojny, nastrój architektonicznych przemian tamtych lat został na zdjęciach.
W magazynach Instytutu Sztuki PAN oraz kilku innych instytucji jest ponad siedem tysięcy negatywów i pozytywów, zachowanych z dorobku Czesława Olszewskiego (1894-1969), w tym ponad 1200 (!) obrazujących nowoczesną architekturę stolicy. Olszewski w 1925 roku podjął studia na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, ale po czterech latach zmienił plany zawodowe i zajął się fotografią. Poza tym, że sam rozbił zdjęcia, Olszewski uczył fotografii i był wielkim popularyzatorem tej dziedziny. Pracował na zlecenia – robił zdjęcia do katalogów, reklam, folderów; na początku lat 30. zaczął współpracować z prestiżowymi magazynami: "Arkady" i "Architektura i Budownictwo". Praca dla tego drugiego pozwoliła mu zbudować markę zdolnego dokumentalisty architektury i otworzyć worek z zamówieniami.
Czesław Olszewski fotografował budowane w odradzającym się państwie monumentalne gmachy ministerstw, poczty, banki i szpitale, ale też eleganckie mieszczańskie kamienice, nowe osiedla mieszkaniowe i realizacje skrajnych modernistów, awangardowe budowle funkcjonalistyczne. Dokumentował zabytki i robił katalogowe zdjęcia wnętrz, mebli, elementów wyposażenia wnętrz, a także dzieł sztuki - na zlecenie muzeów i prywatnych kolekcjonerów. Fotografował wyłącznie kamerami wielkoformatowymi, bardzo świadomie dobierając do nich obiektywy (ostro rysujące do dokumentacji, miększych do pejzażu) i oświetlenie.
Prof. Marta Leśniakowska i Piotr Jamski z Instytutu Sztuki PAN oraz Łukasz Gorczyca i Michał Kaczyński z galerii Raster z ogromnej spuścizny Olszewskiego wybrali nieco ponad trzysta fotografii, które znalazły się w albumie "Warszawa Nowoczesna".
"Niniejsza publikacja jest (...) po części próbą wskrzeszenia doskonałości międzywojennej warszawskiej szkoły architektury, ale zarazem jest opowieścią o czymś jeszcze - o idealistycznym, modernistycznym spojrzeniu. O tym, jak architektura tworzy nowy ład przestrzenny, przede wszystkim zaś o tym, jak fotografia kreuje w nas świadomość Nowego: nowego porządku estetycznego, nowego miasta, nowego życia" - pisze we wstępie do książki Łukasz Gorczyca.
Na zdjęciach kamienic, willi, budynków urzędów państwowych i użyteczności publicznej pojawiają się budowle istniejące do dziś i te, które nie przetrwały wojny; pokazane są widokach ogólnych i detalach - Olszewski doskonale umiał oddać na zdjęciu chłód chromowanej balustrady czy gładkość marmurowej posadzki. Z taką samą starannością są sfotografowane wnętrza Ministerstwa Spraw Zagranicznych (proj. Bohdan Pniewski, 1933-37) czy Muzeum Narodowego (proj. Tadeusz Tołwiński, 1927-32) jak okucia metalowe na korytarzu szpitala przy ul. Litewskiej (Romuald Miller i Emilia Hiżowa, 1930-32) czy ogród willi własnej Romualda Gutta (1926-1928).
Książka ukazała się także w wersji anglojęzycznej.
Autor: Anna Cymer
- Czesław Olszewski
"Warszawa Nowoczesna. Fotografie z lat trzydziestych XX wieku"
Opracowanie: Łukasz Gorczyca, Piotr Jamski, Michał Kaczyński, Marta Leśniakowska
Wydawcy: Fundacja Raster, Instytut Sztuki PAN, Stowarzyszenie Liber Pro Arte,
Warszawa 2012 www.raster.art.pl
Dystrybucja: Fundacja Bęc Zmiana, www.funbec.eu/sklep.php