Spojrzeniem na kulturę wielosystemową, której ważną składową są procesy komunikacyjne, leżące u podstaw więzi międzyludzkich. Ujmuje ona człowieka w kulturze i kulturę w człowieku.
Jest wynikiem 20 lat pracy badawczej i pisarskiej autora. Zawiera teksty już publikowane oraz nowe, zebrane w czterech częściach: I. Strona teorii, II. Strona historii kultury, III. Nasz wiek dwudziesty, IV. Wobec "rewolucji komunikacyjnej".
Źródło: www.wuw.pl/ksiegarnia
- Andrzej Mencwel
Wyobraźnia antropologiczna
Seria: Communicare - historia i kultura
Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006
135 x 205, 448 ss., miękka oprawa
ISBN 83-235-0275-7
www.wuw.pl
Książka nominowana do Nagrody Nike 2007.
"WYOBRAŹNIA ANTROPOLOGICZNA" ANDRZEJA MENCWELA
W grudniu 1832 roku Karol Darwin zszedł z brytyjskiego okrętu na ląd Ziemi Ognistej. Tubylcy, których zobaczył, przypominali mu orangutany z londyńskiego ZOO: "dzikusy wzrostu skarlałego (...) od szybkiego gadania miały na ustach pianę". "Nigdy bym nie przypuszczał - Mencwel cytuje dalej relację Darwina - jak wielka jest różnica między człowiekiem dzikim a cywilizowanym. Jest ona większa niż między dzikim a udomowionym zwierzęciem; o tyle większa, o ile człowiek ma większą niż zwierzę możliwość doskonalenia się."
Książka Mencwela jest próbą całościowego opisania naszych wyobrażeń na temat kultury. Czym jest, czym była kiedyś, gdzie skłonni byliśmy ustanawiać granicę między kulturą a stanem naturalnym? Mencwela zajmuje przede wszystkim rodzime podwórko - co uznajemy za początek polskiego dorobku naukowego antropologii kultury? Wreszcie, jakie miejsce w kulturze współczesnej zajmuje wiedza o kulturze i świadomość kultury, w rozumieniu właśnie antropologicznym, a nie artystycznym? Odpowiedzi na pytania Mencwel szuka, analizując rozmaite epoki i różne dziedziny ludzkiej aktywności - pisze o dziejach dawnych i o dwudziestowiecznej nowoczesności. Pisze o paryskiej "Kulturze", doświadczeniu umysłu zniewolonego na przykładzie korespondencji Tadeusza Krońskiego i Czesława Miłosza, zastanawia się także nad komunikacyjną rolą Internetu.
Całość rozprawy została podzielona na dwie zasadnicze części - teoretyczną i obszerniejszą - historyczną. W pierwszej z nich rozważa się m.in. sposoby komunikacji - oralną formę typową dla kultury pierwotnej i późniejszą, rozwiniętą kulturę pisma. W części historycznej sięga zaś do początków cywilizacji i kultury europejskiej, m.in. analizuje obszernie teorię zakładającą, jakoby u podstaw tradycji europejskiej legła, oprócz judeochrześcijańskiej i grecko-rzymskiej, także gorzej rozpoznana i niemal zapomniana tradycja lokalna - Bałtów, Germanów i Słowian i że w związku z tym istnieje coś takiego jak samodzielna tożsamość Europy Środkowej, tej, mówiąc za Jerzym Kłoczowskim, "młodszej Europy". Mencwel analizuje także jeden z naszych pierwszych zabytków piśmienniczych - słynny łaciński, ale powstały na terenie Polski, "Modlitewnik Gertrudy", który dla jednych jest ważnym zabytkiem i przejawem dawnej kultury (ale przejawem w ogóle nie zindywidualizowanym), w ocenie innych zaś nosi piętno autorskie, twórcze, takie niemal, jakie nosi literatura. Za ważne źródło rozważań o kulturze służą mu także mające swoje miejsce w świadomości potocznej przetworzenia literackie, np. Ogniem i mieczem.
Rozważania o dawnych losach kształtującej się tożsamości narodowej prowadzą wreszcie Mencwela do współczesności - najnowocześniejszą, spójną i przede wszystkim do dziś żywotną myśl polityczną uprawiała w jego ocenie paryska "Kultura". Idee "Kultury" stają się tu projektem kulturowym właśnie w sensie antropologicznym: Giedroyc "wiedział bowiem, że na wrogość (...) składają się setki lat wyrabiania nawyków sensualnych, emocjonalnych, intelektualnych. Jeśli u siebie i wokół siebie chce się mieć przyjaciół nie tylko politycznych, ale i praktycznych, trzeba kuć w tych odwiecznych złożach nawyków" - pisze Andrzej Mencwel.
Autor: Marek Radziwon, wiadomosci.gazeta.pl