Tadeusz Kornaś, "Aniołom i światu widowisko"
Książka Tadeusza Kornasia "Aniołom i światu widowisko" to zbór szkiców i rozmów o teatrze. Stanowi cząstkowe podsumowanie fascynacji i wieloletnich badań autora.
Książka Tadeusza Kornasia "Aniołom i światu widowisko" to zbór szkiców i rozmów o teatrze. Stanowi cząstkowe podsumowanie fascynacji i wieloletnich badań autora.
W zamierzeniu autora Aniołom i światu widowisko to książka
"o teatrze, który próbuje uderzać w niebo. O teatrze, który nie tylko bawi, kształci intelekt, rozszerza horyzonty, ale który próbuje też wykorzystywać (...) kierunek wertykalny."
W dodatku zamieszczone w niej szkice przekraczają granice pokoleniowe i gatunkowe (znakomita analiza filmów Gruzina Siergieja Paradżanowa). Bo też kolejny (po rewelacyjnej monografii Włodzimierz Staniewski i Ośrodek Praktyk Teatralnych "Gardzienice") tom teatropisania Kornasia stanowi cząstkowe podsumowanie fascynacji i wieloletnich badań niedawnego redaktora naczelnego czasopisma "Didaskalia. Gazeta Teatralna", wykładowcy na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Precyzja opisu, namysł, pracowite odczytywanie metafor i znaków scenicznych - a wreszcie kompetencja naukowa, zamiłowanie do wychwytywania detali, bez nachalnej drobiazgowości - czynią ten tom czymś oryginalnym i niezwykłym. Przywodzącym na myśl choćby Półmrok Konstantego Puzyny. Unikatowym również poprzez wybór tematyki i odświeżające, nowatorskie spojrzenia na spektakle, twórców i sztukę sceniczną.
Rozmowy, opisy, recenzje i szkice, które starannie ułożono w trzech rozdziałach, tworzą mozaikę, potwierdzającą wielkość polskiego teatru. Pierwszy rozdział - "Grotowski" - wypełniają cztery szkice poświęcone twórczości reżysera Apocalypsis cum figuris. Autor skupia się na odkrywaniu tajemnicy aktu Ryszarda Cieślaka (aktora ogołoconego) w Księciu Niezłomnym, by w kolejnym artykule wszechstronnie i ze sporą dozą "obserwacji uczestniczącej" przeanalizować etapy parateatru i kultury czynnej w działaniach Teatru Laboratorium. Nie zabrakło misternie opisanej Akcji, którą pod kierunkiem Jerzego Grotowskiego wykreował Thomas Richards we włoskiej Pontederze.
Jednak największym osiągnięciem autora wydaje się zdefiniowanie w terminologii klasycznej teologii chrześcijańskiej kluczowych dla praktyki Grotowskiego pojęć-kluczy - via negativa, "ogołocenie" i "Drabina Jakubowa". Tych metaforycznych, ale bardzo konkretnych metod pracy z aktorem i nad sobą. A także wprowadzenie po raz pierwszy do rozważań o Teatrze Laboratorium techniki hezychii wypracowanej na Górze Athos.
"Rozmowy" (dział drugi) wiodą promieniście do ośrodków i ludzi wcielających w praktyce kontrkulturowy etos twórczości traktowanej jako "więcej niż teatr". Kornaś z uwagą przepytuje (często dopowiadając na marginesach) artystów o jednostkowe motywacje, cele, formy działania. Wśród rozmówców znaleźli się byli aktorzy Grotowskiego (Rena Mirecka, Piotr Borowski), a także założyciele nowych instytucji teatralno-kulturotwórczych (Włodzimierz Staniewski, Tomasz Rodowicz, Krzysztof Czyżewski). Mowa o tradycji, ale i odkryciach, o sztuce, lecz i o codziennych przeciwieństwach, sporach, niezwykłych przygodach. O osobistych epifaniach ludzi teatru i bolesnych odkryciach, jak choćby zanik tradycji wykonywania pieśni na wsiach polskich (rozmowa z Borowskim).
Fascynujące szkice i recenzje zamieszczono w rozdziale trzecim. Część z nich przywodzi na myśl miniatury starych mistrzów, gdzie kompozycja wyznacza przesłanie, tworzy także istotną hierarchię detali. Rozpiętość tematyki jest zawrotna - od Dialogus de Passione Kazimierza Dejmka po Trzy stygmaty Palmera Eldrictcha w reż. Jana Klaty. Są tu portrety spektakli, omówienia zjawisk parateatralnych, recenzje ważniejszych książek polskich teatrologów (Dziady. Teatr święta zmarłych Leszka Kolankiewicza i Pamięć Reduty Zbigniewa Osińskiego). Analizy przedstawień Krzysztofa Warlikowskiego, Leszka Mądzika, Krystiana Lupy sąsiadują z opisami scenicznych dokonań rosyjskiego reżysera Anatolija Wasiljewa i "szalonego Litwina" Eimuntasa Nekrošiusa.
Czytelnikom tomu Kornasia pozostaje niespieszna przygoda wędrówki po szczytach i dolinach ludzkiego doświadczenia, twórczości i empatii. Jak ujął to autor w zakończeniu:
"Bo dola człowieka to i piękno, i ból, które wyzierają z każdego przeżycia. Jakby piękno, dobro i prawda miały swój cień, bez którego życie traci smak. Nie cień zła, ale cień bolesnego dążenia ku wieczności."
Autor: Grzegorz Janikowski, listopad 2010
- Tadeusz Kornaś, Aniołom i światu widowisko
Wydawnictwo Homini SC, Kraków 2009
Format 165 x 235 mm, 394 ss., il., miękka oprawa
ISBN 978-83-61568-44-5
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]