Arvo Pärt urodził się w 1935 roku w Paide (pol. Biały Kamień), mieście w środkowej Estonii (Polakom może być ono znane z czasów Potopu Szwedzkiego, w bitwie pod Białym Kamieniem Chodkiewicz, hetman wielki litewski pokonał wojska szwedzkie). Studiował w konserwatorium w Tallinnie pod kierunkiem Heino Ellera, swoją przygodę z muzyką rozpoczął od stylu neoklasystycznego, następnie eksperymentował z awangardą, aż w końcu odnalazł własny język muzycznej wypowiedzi. Kompozytor mówił:
Odkryłem, że wystarczy mi, gdy pięknie zagrana jest pojedyncza nuta. Ona sama, albo cichy rytm, albo moment ciszy – przynoszą mi wytchnienie.
W twórczości inspiruje się muzyką dawną, minimalizmem (a może raczej ''nową prostotą''), duchowością ojców kościoła (hezychazm) i brzmieniem kościelnych dzwonów. Jego osobna twórczość nie korespondowała zbyt dobrze z sowieckim życiem kulturalnym, w 1980 roku został zmuszony do opuszczenia Związku Radzieckiego. Początkowo mieszkał w Wiedniu, następnie przeprowadził się do Berlina. Otrzymał niemieckie obywatelstwo, dzisiaj część czasu spędza w Niemczech, część w rodzinnej Estonii. Jego muzyka została dostrzeżona i doceniona przez światową publiczność w 1984 roku, nakładem wytwórni ECM, prowadzonej przez Manfreda Eichera, ukazała się wtedy płyta ''Te deum'' z utworami ''Fratres'', ''Cantus In Memory Benjamin Britten'' oraz tytułową ''Tabula Rasa''. Możemy usłyszeć na niej m.in. legendarnego pianistę Keitha Jarreta i łotewskiego skrzypka Gidona Kremera.
Oto rozmowa z estońskim dyrygentem Tõnu Kaljuste, który na festiwalu Eufonie w Warszawie 2018 roku poprowadził Orkiestrę Kameralną z Tallina wykonującą utwory Arvo Pärta.
Urodzony w 1953 roku dyrygent specjalizuje się w muzyce chóralnej, jako dziecko śpiewał w chórze prowadzonym przez swojego ojca – w ten sposób poznał muzykę Pärta (śpiewał kantatę ''Our Garden''). W latach 70. prowadził zespół Ellerhein Chamber Choir, w którego repertuarze można było znaleźć prawie wszystko, począwszy od muzyki dawnej po współczesną awangardę; w 1981 roku Ellerhein został przekształcony w Estonian Philharmonic Chamber Choir. W 1980 roku otrzymał nagrodę dla najlepszego dyrygenta na Międzynarodowym Konkursie Chóralistycznym im. Béli Bartók. Po upadku Związku Radzieckiego zaczął nagrywać (między innymi dla ECM) i koncertować za granicą. W jego dyskografii znajdziemy nagrania muzyki Krzysztofa Pendereckiego, Henryka Mikołaja Góreckiego, Alfreda Sznitke, Mozarta, Beethovena i całą plejadę kompozytorów estońskich. W listopadzie 2018 Orkiestra Kameralna z Tallinna pod jego kierownictwem na festiwalu Eufonie w Warszawie wykonała następujący repertuar Pärta:
- "Fratres" na skrzypce, orkiestrę smyczkową I perkusję (1977)
- "Cantus in Memory of Benjamin Britten" na orkiestrę smyczkową i dzwony (1977)
- "Adam’s Lament" na chór mieszany i orkiestrę smyczkową (2010)
- "Salve Regina" na chór mieszany, celestę i orkiestrę smyczkową (2001/2011)
- "Te Deum" na trzy chóry, orkiestrę smyczkową, preparowany fortepian i harfę Eola (1985)
Oprac. FL, JS, listopad 2018