Konrad Smoleński / fot. dzięki uprzejmości artysty; Andrzej Wróblewski "Rozstrzelanie VIII" / fot. Muzeum Narodowe w Warszawie; Oskar Dawicki na planie filmu "Performer" / fot. Magda Chołyst / Wajda Studio; Katarzyna Krakowiak "Making the walls quake as if they were dilating with the secret knowledge of great powers" / fot. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki
W tym roku najgłośniej będzie o Konradzie Smoleńskim - nie tylko dlatego, że jednym z kluczowych elementów jego prac jest dźwięk. Laureat "Nagrody Fundacji Deutsche Bank - Spojrzenia 2011" będzie reprezentował Polskę na 55. Biennale w Wenecji (1.06-24.11.2013), najważniejszej międzynarodowej wystawie sztuki. Jego projekt "Everything Was Forever, Until IT Was No More", którego kuratorami są Daniel Muzyczuk oraz Agnieszka Pindera, nawiązuje do wizji maszynowego, futurystycznego świata. Dźwiękowe konstrukcje wypełnią całą przestrzeń pawilonu Polonia, wywołując niemal cielesny rezonans w widzach-słuchaczach. Instalacja ma poruszać problem niedoboru i przesytu informacji, a także spowalniania historii oraz zawieszenia jej biegu.
W czasie trwania Biennale, CSW Łaźnia w Gdańsku zaprezentuje (14.06-18.08.2013) dźwiękową instalację site-specific Konrada Smoleńskiego, koncert współtworzonego przez artystę zespołu BNNT, a także publikację łączącą krytyczną refleksję na temat jego sztuki z płytą zawierającą dźwięk z tej wystawy.
Echo minionego roku
Warszawska Zachęta przypomni zeszłoroczny sukces polskich artystów w Wenecji. Wystawa pod roboczym tytułem "The Rise and Decline of Air…" (25.03-05.2013) będzie wariacją rzeźby dźwiękowej "Iżby ściany drżały, pęczniejąc skrywaną wiedzą o wielkiej mocy", powstałej we współpracy artystki wizualnej Katarzyny Krakowiak z krytykiem muzycznym i kuratorem Michałem Liberą. Praca została wyróżniona na 13. Międzynarodowej Wystawie Architektury w Wenecji w 2012 roku. Budynek Polonii miał "podsłuchiwać" innych - dzięki wyrafinowanej aparaturze dźwiękowej zbierał odgłosy ze znajdujących się w okolicy pawilonów: egipskiego, serbskiego, weneckiego i rumuńskiego. Tym razem "pudłem rezonansowym" stanie się historyczny gmach Zachęty.
Kolekcje
Muzeum Narodowe w Warszawie otworzy nową Galerię Sztuki XX i XXI Wieku. Od 19 stycznia będzie można oglądać historię sztuki polskiej od powstania Odrodzonego Państwa do III Rzeczpospolitej. Galeria będzie pierwszą w Warszawie stałą kolekcją prezentującą panoramę polskiej sztuki ostatnich 100 lat w kontekście burzliwej historii. Obrazy, rzeźby, grafiki i rysunki z lat 20. i 30., a także filmy polskiej awangardy, fotografie, fotomontaże, wybór prac z kręgu kultury niezależnej lat 80., prace video i performance z ostatniego czterdziestolecia - sztuka "uznana" wejdzie tu w dyskurs z pracami kontestującymi polityczne i społeczne status quo. Informacje o wybranych obiektach dostępne będą za pośrednictwem specjalnej aplikacji na smartfony. Możliwe będą dwie ścieżki zwiedzania: krótsza - trasa TOP10 oraz dłuższa - dla koneserów.
Wiosną Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie zaprezentuje wystawę swojej kolekcji w tymczasowej siedzibie. Kolekcja MSN powstaje od chwili założenia instytucji w 2005 roku i liczy ponad 350 dzieł twórców polskich oraz zagranicznych. Zobaczymy m. in. najnowszy zakup - obraz Wilhelma Sasnala "Bez tytułu. Astronauta" z 2011 roku.
Wystawy w Polsce
W galerii Art Stations w Poznaniu otworzy się wystawa "Performer" (18.01-5.05.2013) - opowieść o Oskarze Dawickim jako postaci fikcyjnej, bohaterze literackim i filmowym. Tytułowy performer to alter ego Dawickiego, który pojawia się w różnych wcieleniach, w towarzystwie zaprzyjaźnionych artystów. Będzie to kolejna część przedsięwzięcia - po książce "W połowie puste" i filmie "Performer" - w którym tytułową rolę odgrywa Dawicki. W ramach wystawy odbędzie się premiera drugiego, poszerzonego wydania powieści biograficznej o artyście, której autorami są Łukasz Gorczyca i Łukasz Ronduda.
Wystawa "Technika jest dla mnie rodzajem sztuki" Juliana Antoniszczaka (Antonisza), przygotowywana przez warszawską Zachętę (21.01-10.03.2013) i Muzeum Narodowe w Krakowie (12.04-16.06.2013), będzie pierwszą tak obszerną prezentacją twórczości współzałożyciela legendarnego Studia Filmów Animowanych w Krakowie, autora pełnych surrealistycznego humoru "animowanych dokumentów". Zobaczymy m.in. dzienniki i "pomysłowniki" oraz skonstruowane według jego własnego konceptu mechaniczne urządzenia służące do tworzenia filmów bez użycia kamery. Pozwolą one odtworzyć atmosferę pracowni-laboratorium, w której - jak mówił wynalazca - technika stawała się rodzajem sztuki.
Tematem wystawy "Obłęd!" w krakowskim Muzeum Narodowym (22.03-16.06.2013) będzie obraz "polskiej cywilizacji" wyłaniający się ze sztuki Edwarda Dwurnika, powstałej w ciągu 40 lat. Tytuł nawiązuje do obrazu artysty "Obłęd ludu" z 1981 roku, a także do potocznego pojęcia, które określa z jednej strony szaleństwo, z drugiej coś nadzwyczajnego i wspaniałego.
Po prezentacji w Städtisches Museum Abteiberg w Mönchengladbach (02.12.2012 - 03.03.2013) wystawa "Cezary Bodzianowski. To miejsce nazywa się Jama" przyjedzie do Muzeum Sztuki w Łodzi (26.04-4.08.2013). Będzie to pierwsza muzealna retrospektywa laureata "Pegaza 2001" oraz "Paszportu Polityki 2004". Cezary Bodzianowski jest nie tylko autorem "zdarzeń" w przestrzeni publicznej, ale także rzeźb-obiektów, na ogół najzwyklejszych przedmiotów, którym nieznaczne korekty - a czasem zwykły gest ich wyróżnienia - pozwalają ujawnić nieoczekiwane znaczenia i absurdalne piękno.
W CSW Zamek Ujazdowski od czerwca do września będziemy oglądać prace Olafa Brzeskiego, uważanego za jednego z najbardziej oryginalnych polskich rzeźbiarzy pokolenia trzydziestolatków. Punktem wyjścia wystawy będzie filmowo - rzeźbiarski projekt, rozpoczęty w maju 2012 pokazem pracy "Upadek człowieka, którego nie lubię" w Galerii Sztuki Współczesnej w Opolu. Cykl eksperymentalnych rzeźb i powiązanych z nimi filmów uzupełni wybór dzieł z ostatnich 10 lat twórczości artysty.
W międzynarodowej wystawie "Potrzeba wolności" w krakowskim MOCAK-u (17.10.2013 - 26.1.2014) udział wezmą, m. in. Abramović, Bałka, Dawicki, Klein, Kwiekulik, Robakowski, Simon, Wodiczko oraz Żmijewski. Wystawa zorganizowana pod patronatem Rady Europy, koordynowana przez Deutsches Historisches Museum w Berlinie ma podejmować takie tematy, jak uniwersalne prawa człowieka, wolność, równość i demokracja. Jej kolejne prezentacje zaplanowane są w Palazzo Reale w Mediolanie oraz Kumu Art Museum w Talinnie.
Wystawy za granicą
Projekt "Etats-Unis d'Europe (Stany Zjednoczone Europy)" (18.01-17.02.2013) realizowany przez trójkę kuratorów, zakłada hipotetyczny scenariusz, w którym Europa wyobrażona zostaje jako pojedynczy naród lub federacja stanów. Zaproszeni artyści z całego świata - z Polski Anna Konik oraz Artur Żmijewski - przedstawią własne interpretacje tożsamości i obywatelstwa europejskiego. Wystawa, dotychczas zaprezentowana w dziesięciu krajach, odbędzie się w różnych lokalizacjach w Paryżu.
Na wystawie prezentującej aktualną sztukę polską - "Twisted Entities. Zeitgenössische polnische Kunst" w Museum Morsbroich w Leverkusen (27.01 - 28.04.2013) - swoje prace pokażą, m. in. Bąkowski, Bałka, Grzeszykowska, Janin, Mioduszewski, Molska, Smoleński, Sosnowska oraz Zamojski.
Aspen Art Museum w Kolorado otworzy wystawę Moniki Sosnowskiej (15.02-21.04.2013). W serii nowych prac artystka zbada relacje między formą i funkcją, ornamentem i strukturą, rozpoznaniem i chaosem. Z tej okazji Muzeum planuje publikację podsumowującą ostatnią dekadę twórczości Sosnowskiej. W bogato ilustrowanej książce znajdą się eseje kuratora wystawy Heidi Zuckerman Jacobson, dyrektora Kunsthalle Basel Adama Szymczyka oraz Marii Gough, profesor sztuki nowoczesnej na Uniwersytecie Harvarda.
Performens
CSW Zamek Ujazdowski razem z Instytutem Teatralnym, Instytutem Muzyki i Tańca, Instytutem Adama Mickiewicza oraz Nowym Teatrem, planują rozpoczęcie cyklicznego przedsięwzięcia, którego celem będzie stworzenie centrum sztuki performensu. Polska ze swoją bogatą tradycją sztuk performatywnych, ma szanse stać się gospodarzem jedynego na świecie międzynarodowego konkursu w dziedzinie performensu. Konkurs organizowany co dwa lata, będzie otwarty dla uczestników z całego świata.
Polska sztuka performensu ma także zostać zaprezentowana w ramach piątej edycji Performa 13 w Nowym Jorku (1-23.11.2013). Performa 13 przyjmie formułę "National Pavilions without Walls", zbliżoną do biennale weneckiego. Maksymalnie dziesięciu artystów lub grup artystycznych zaprezentuje swoje projekty w Pawilonie Polskim. Współpraca została zapoczątkowana w listopadzie 2012 podczas pobytu w Polsce założycielki i głównej kuratorki Performa - RoseLee Goldberg.
Filmy
Na dużym ekranie będzie miał premierę pełnometrażowy film fabularny "Performer" - debiut reżyserski Macieja Sobieszczańskiego i Łukasza Rondudy - przedstawiający historię Oskara Dawickiego. Artysta owładnięty obsesją śmierci nie tylko własnej, ale także śmierci sztuki, której wartość w dzisiejszym świecie ustala rynek oraz instytucjonalna manipulacja. "Performer" to pierwsza na świecie wystawa sztuki mająca formę filmu fabularnego.
Jesienią CSW Zamek Ujazdowski pokaże wystawową wersję projektu Normana Leto "Photon" - powstającego w latach 2010-2013 pełnometrażowego, eksperymentalego filmu fabularnego. Na wystawę złożą się fragment filmu, fotografie cyfrowe i obiekty wpisujące "Photon" w przestrzeń galerii, a także wybór wcześniejszych realizacji Normana Leto.
Książki
Na przełomie stycznia i lutego odbędzie się premiera książki "Zbigniew Libera. Fotografie", wydanej przez Galerię Raster. Publikacja będzie albumem prac fotograficznych Libery z lat 1982-2012 - zebranych razem z okazji 30-lecia pracy twórczej artysty. Będzie ona autorskim "photobookiem", wyrażonym za pomocą obrazów fotograficznych manifestem artysty krytycznego. Wydaniu albumu będą towarzyszyły wystawy w Warszawie i Sopocie.
Wydawnictwo Hatje Cantz w ramach programu ArtBook (dotychczas ukazało się blisko 800 tytułów) planuje wydanie książki poświęconej Pawłowi Althamerowi (28.02.2013). Książka - pod redakcją Ingvild Goetz, Larissy Michelberger, Rainalda Schumachera oraz z tekstami Rainalda Schumachera, Karola Sienkiewicza, Stacha Szablowskiego i Kathariny Vossenkuhl - zgłębia duchowy wymiar prac artysty i umiejscawia go w kontekście burzliwej historii Polski.
Wiosną zaplanowana jest nowa pozycja książkowa w serii "mówi muzeum", przygotowywana przez Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz wydawnictwo Karakter. "Zaczyn. Reportaż o życiu i dziele Zofii i Oskara Hansenów" to roboczy tytuł reportażowo-biograficznej opowieści Filipa Springera - o wizjonerze architektury i urbanistyki oraz o jego żonie, współtwórczyni większości projektów. Znakomity reporter, finalista nagrody Nike w 2012 roku, wędruje tropami Hansenów, szukając m. in. odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie ma dziś hansenowska teoria Formy Otwartej i czym byłaby zrealizowana utopia.
Konkurs
W marcu poznamy nazwiska artystów nominowanych w szóstej edycji konkursu dla młodych twórców "Spojrzenia - Nagroda Fundacji Deutsche Bank". Zwycięzca zrealizuje wystawę w przestrzeniach Zachęty - organizatora konkursu (13.09-17.11.2013). Dotychczasowi laureaci to: Elżbieta Jabłońska, Maciej Kurak, Janek Simon, Wojciech Bąkowski oraz Konrad Smoleński.
Appendix dla kolekcjonerów
Galeria Raster rusza pełną parą z największą w Polsce ofertą niskonakładowych fotografii, grafik, druków i obiektów. Raster Editions to niewielkie wystawy, na których prace najgłośniejszych współczesnych twórców można kupić w przystępnej cenie. W tym roku planowane są wystawy, m. in. teki graficznej Sasnala, plakatów Dawickiego, grafik Bujnowskiego i Dwurnika, autorskich książek artystycznych Honzy Zamojskiego oraz teki fotografii Janka Simona. Oprócz tego odbędzie się wystawa manifestów artystycznych Andrzeja Partuma, który w latach 60. i 70. był twórcą kontestującym zarówno oficjalny obieg sztuki, jak i sztukę awangardową funkcjonującą na jego marginesie.
Autorka: Agnieszka Sural, 11.01.2013