Forum prezentacji dokonań artystycznych młodych, niezależnych grup teatralnych (i twórców) z Podlasia, Polski i specjalnie zapraszanych trup zagranicznych. Celem pomysłodawców cyklicznego festiwalu jest umożliwienie białostockiej publiczności szerszego kontaktu ze współczesną sztuką (nie tylko sceniczną), zarówno z kraju, jak i zagranicy. Przyświeca im idea konfrontowania i wzajemnej inspiracji artystycznej pomiędzy artystami z Europy i twórcami białostockimi. Nazwa przeglądu nawiązuje do miejsca prezentacji przedstawień (Białystok) oraz głębokiej fascynacji niezależnych artystów białą magią, za którą uważają sztukę teatru.
Po raz pierwszy odbył się 26 lutego 2005 roku. Jego organizatorami (pod egidą Stowarzyszenia Promocji Artystycznej) byli Marcin Bartnikowski, Robert Drobniuch i Dagmara Sowa - absolwenci wydziałów sztuki lalkarskiej i reżyserii
Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza (filia w Białymstoku). Początkowe odsłony "Białegosztuku" były przede wszystkim miejscem prezentacji wczesnych przedstawień niezależnych grup białostockich -
Kompanii Doomsday (Until Doomsday - ballada o latającym Holendrze) i Akcji DZRT (Trzeba coś z tym zrobić). Podczas ostatnich przeglądów pokazano spektakle nowo powstałych zespołów teatralnych -
Teatru Malabar Hotel (Baldanders), Grupy Coincidentia (Murdas.Bajka), Teatru Kolegtyw (Fizjotopia).
Stopniowo festiwal przekroczył wymiar ogólnopolski i rozszerzył swój program o występy specjalnie zapraszanych teatrów zagranicznych. Przez pięć lat (2005-2010) przygotowano dziesięć edycji "Białegosztuku". Podczas przeglądów występowały grupy teatralne (i soliści) z Polski, Niemiec, Hiszpanii, Czech, Francji, Białorusi i Gruzji. Wystąpiły między innymi cenione w Europie zespoły:
Teatr Porywacze Ciał z Poznania, niemiecki Figurentheater Wilde&Vogel, hiszpańskie Playground i Hnos Oligor, Teatr Novogo Fronta z Czech, francuski Velo Theatre, Teatr Okno z Supraśla, warszawskie Unia Teatr Niemożliwy i
Studium Teatralne. Cenioną inicjatywą są również odbywające się w trakcie imprezy pokazy studenckich etiud i spektakli dyplomowych.
Ważny (cykliczny) element programu stanowią publiczne czytania polskiego dramatu współczesnego i spotkania z autorami tekstów. Brali w nich udział, między innymi:
Michał Walczak, Krzysztof Bizio, Wiesław Szymański, Marta Guśniowska, Agata Biziuk, Magda Fertacz,
Tomasz Man, Artur Pałyga, Maciej Kałach, Paweł Jurek i Miłka Malzahn.
Przeglądowi stale towarzyszą także koncerty muzyki progresywnej i jazzowej, akcje plastyczne i działania performatywne. Wśród ważniejszych imprez muzycznych pokazanych podczas festiwali wymienić należy występ zespołu Pogodno, koncerty
Marii Peszek z zespołem Elektrolot oraz pierwszej żeńskiej grupy perkusyjnej w Polsce - Mamatucada (Wrocław).
Jedną z najciekawszych edycji przeglądu stał się dziewiąty "Białysztuk" (25-29 czerwca 2009), któremu nadano podtytuł Kolchida (nawiązanie do mityczno-historycznej krainy u wybrzeży Morza Czarnego). Unia Europejska wsparła dwuletnim grantem międzynarodowy projekt pod tytułem "Sone", który był wspólną inicjatywą Schaubude Berlin, Stowarzyszenia Promocji Artystycznej i Kompanii Doomsday (Białystok), Figurentheater Lilarum (Wiedeń) i Figurentheater Wilde&Vogel (Lipsk). Jego nazwa oznacza geograficzną przekątną, wyobrażenie osi, która biegnie z południowego zachodu na północny wschód, przecinając Europę. Na niej zawiązała się współpraca między teatrami i grupami artystycznymi, mająca skłaniać do refleksji nad współczesnymi kierunkami rozwoju teatru wizualnego i teatru ożywionej formy. Jej efektem są koprodukcje teatralne (między innymi Krabat z udziałem białostockiej Grupy Coincidentia), które pokazano na czterech festiwalach, w każdym z miast partnerów projektu.
Podczas dziewiątego przeglądu, który skupił się na prezentacji niezależnych teatrów z byłego bloku wschodniego, z krajów od Polski po Krym, w Białymstoku wystąpili między innymi artyści z Gruzji (Ana Zombie), Białorusi (New Stage Company) i Ukrainy (Alexei Tchernyi - twórca filmów animowanych). Odbył się także koncert "Sieriebrjanaja Svad'ba" mińskiej grupy Freak Cabaret Band.
Podczas jubileuszowej, dziesiątej edycji "Białegosztuku" (3-7 listopada 2010) odbyły się prapremiery Matki według
Witkacego białostockiego Teatru Malabar Hotel w reżyserii Hendrika Mannesa z Niemiec, Nocy nadchodzącej od wewnątrz Teatru Kolegtyw w reżyserii Roberta Drobniucha, oraz polska premiera międzynarodowej koprodukcji trzech zespołów (Grupy Coincidentia z Białegostoku, lipskiego Figurentheater Wilde&Vogel i Florian Feisel z Berlina) pod tytułem Krabat w reżyserii Christiane Zanger. Co ciekawe, po raz pierwszy w swojej historii festiwal zaistniał także w postindustrialnej przestrzeni magazynu na białostockiej Węglówce (prezentacje Teatru Kolegtyw).
Organizatorzy "Białegosztuku" od początku ściśle współpracują w pracach festiwalu z Białostockim Teatrem Lalek oraz filią Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, na scenach których odbywają się pokazy zaproszonych przedstawień, spotkania autorskie i panele dyskusyjne. Towarzyszące przeglądowi koncerty odbywają się najczęściej w Odeon Jazz Club lub w auli białostockiej AT.
Autor: Grzegorz Janikowski, listopad 2010
Międzynarodowy Przegląd Inicjatyw Teatralnych "Białysztuk"
Stowarzyszenie Promocji Artystycznej
ul. Palmowa 80
15-795 Białystok
Województwo podlaskie
Tel: 607 979 159 (Dagmara Sowa); 664 703 845 (Robert Drobniuch)
WWW: www.bialysztuk.pl
Email: bialysztuk@wp.pl