"1992: Wielka gra", reż. Michał Bielawski
Zrealizowany dla Viaplaya trzyczęściowy serial dokumentalny Michała Bielawskiego to pełna emocji opowieść o największym triumfie polskiej piłki lat 90. Ale "1992: Wielka gra" to nie tylko historia srebrnych medalistów z Barcelony, ale też nieoczywista pocztówka z Polski okresu społeczno-politycznych przemian.
Dla pokolenia dzisiejszych 40-latków olimpijskie srebro piłkarzy z 1992 roku pozostaje jednym z niewielu (obok Widzewa "Turku, kończ ten mecz" w Lidze Mistrzów) jasnych momentów w przeszłości narodowego futbolu. Nie załapaliśmy się na triumfy ekipy Górskiego, zwycięski remis z Wembley od zawsze był tylko mitem, a kariera Zbigniewa Bońka minęła nas o centymetry. Srebrny medal zdobyty w Barcelonie był więc doświadczeniem pokoleniowym, dzięki któremu latem 1992 roku na osiedlowych boiskach całej Polski naraz zaroiło się od małych Juskowiaków, Kowalczyków, Świerczewskich, Brzęczków i Łapińskich.
Opowiadając o historycznym triumfie polskich piłkarzy, Michał Bielawski zabiera nas do tego czasu, konstruując z materiałów archiwalnych oraz wywiadów opowieść o wyboistej drodze do sukcesu. W "Wielkiej grze" prowadzi nas przez piekło kwalifikacji, w których polscy reprezentanci zbierali siarczyste baty od Duńczyków, i pokazuje nieoczywistą (bo związaną z wynikami innych drużyn) drogę do olimpijskiej elity. Dzięki wprawnej reżyserii Bielawskiego i komentarzowi niezawodnego Dariusza Szpakowskiego oglądając mecze sprzed trzech dekad, znów można poczuć się tak, jakby na naszych oczach ważył się los tej kadry, a na szali leżał nie tylko medal, ale i przyszłość młodych zawodników.
Michał Bielawski jest dziś jednym z nielicznych polskich dokumentalistów, którzy zamiłowanie do sportu łączą z wiarą w sztukę filmową (przed laty liderem w tym obszarze był choćby Bogdan Dziworski, a później – jego uczeń, Marcin Koszałka specjalizujący się w obrazach wspinaczkowych). To on w świetnym "Mundial. Gra o wszystko" z 2012 roku opowiadał o nieoczywistych splotach sportu i polityki początku lat 80., w dwa lata późniejszej "Drużynie" kreślił zbiorowy portret polskiej kadry siatkarskiej, a w "Małyszomanii" opowiadał nie tylko o kulcie słynnego skoczka, ale też o narodowej skłonności do popadania z miłości w nienawiść wobec tych, którzy znajdują się na szczycie.
W "Wielkiej Grze" sport jest dla niego znowu jedynie punktem wyjścia. Tematem malowniczym i świetnie opisanym, ale nie jedynym. W tle olimpijskich zmagań 1992 roku Bielawski dostrzega bowiem polską rzeczywistość – ze strajkami, biedą, społecznym rozwarstwieniem i dzikim kapitalizmem, który – choć tak wyczekiwany – szybko zaczął pożerać swoje pierwsze ofiary. Bielawski przypomina rzeczywistość lat 90. bez duchologicznego uwznioślania i nalotu nostalgicznej sepii, która kazałaby patrzeć na ten czas z sentymentem.
W finałowym odcinku serialowej opowieści reżyser opowiada historię nagrody, którą obiecano piłkarskiej drużynie za zdobycie olimpijskiego medalu. Każdy z graczy miał otrzymać złotego Poloneza Caro. Kiedy jednak wymarzony medal stawał się coraz bardziej realny, w sztabie zaczęły pojawiać się głosy o tym, by samochody otrzymali jedynie zawodnicy podstawowego składu – tak część z nich można by zaoszczędzić albo znaleźć dla nich "lepsze" domy. Dopiero solidarna postawa drużyny wymusiła realizację złożonej przed igrzyskami obietnicy.
U Bielawskiego ta anegdota staje się symboliczną opowieścią o Polsce lat 90., miejscu ciągłego niedostatku, wątpliwej umowy społecznej, rosnących fortun (jedna z nich umożliwiła organizację przygotowań polskich olimpijczyków) i wielkiej niepewności.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Kadr z serialu "1992: Wielka Gra" w reżyserii Michała Bielawskiego, fot. Viaplay
"Wielka gra" jest opowieścią bohaterską, historią nieoczekiwanego triumfu młodych chłopaków, którzy stając przed życiową szansą, potrafili sprostać wyzwaniu. Taka perspektywa wymusza odpowiedni sposób opowiadania i właściwe rozłożenie akcentów. Nie może zatem dziwić, że temat dopingu, który wykryto u kilku Polskich zawodników przed igrzyskami, potraktowany jest zdawkowo, choć po latach aż prosiłby się tu o dziennikarskie śledztwo. Ani to, że osobliwy sposób bycia trenera Janusza Wójcika sprowadzono do barwnej anegdoty, choć pewnie znalazłby się tam materiał na opowieść o mobbingu i przemocy, a już na pewno o porażającym seksizmie i prymitywizmie.
Wszystko to jednak narzekania zaawansowanych piłkarskich fanów, którzy wychowali się na kulcie kadry olimpijskiej, a w lecie 1992 przynajmniej na kilka tygodni z osiedlowych Maldinich i Van Bastenów zmienili się w Kowalczyka i Kłaka. Dla tych, którzy mniej intensywnie przeżywali piłkarską rzeczywistość ostatniej dekady XX wieku, "Wielka gra" jest lekturą obowiązkową, poruszającym sportowym widowiskiem skrywającym opowieść o trudnym czasie transformacji.
- "1992: Wielka gra", Scenariusz i reżyseria: Michał Bielawski. Zdjęcia: Michał Gruszczyński, Filip Drożdż. Montaż: Maciej Walentowski. Muzyka: Tymoteusz Witczak. Produkcja: Telemark. Premiera 7 marca 2024. Viaplay.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]