Nicolas Grosspierre, Dom Sportu w Tarnowie, fotografia, fot. materiały organizatorów
Nowoczesna historia Tarnowa zaczyna się w 1927 roku, wraz z powstaniem przemysłowej dzielnicy Mościce. Kończy się tysiąc lat później, w projektach Jana Głuszaka Dagaramy (1937-2000), tarnowskiego architekta futurologa, który w latach 60. i 70. XX wieku tworzył wizje miast przyszłości.
Projekt "Tarnów. 1000 lat nowoczesności" referuje tę długą historię. Pokazuje drogi, którymi podążał tarnowski modernizm: z jednej strony był odbiciem prądów międzynarodowych, a z drugiej miał swoją własną prowincjonalną redakcję.
Modernistycznym marzeniem było zaprojektowanie przyszłości. Projekt ukazuje niezrealizowane scenariusze - fiasko aspiracji architektów i urbanistów oraz idące za nimi alternatywne wizje naszej współczesności.
Prolog wystawy "Tarnów. 1000 lat nowoczesności" odbył się w sierpniu 2010 roku. Powstał wówczas pomnik autorstwa Wilhelma Sasnala, odbył się spacer po Mościcach, pokaz filmu Krzysztofa Kaczmarka "Pompenzuballen" oraz koncert zespołu 19 wiosen. Miała także miejsce premiera książki "Tarnów. 1000 lat nowoczesności", wydanej przez oficynę 40000 Malarzy.
Wystawy i inne wydarzenia towarzyszące projektowi odbywają się w Tarnowie, Krakowie i Warszawie.
Wystawa główna - "Tarnów. 1000 lat nowoczesności"
Pokaz ma formę szlaku, na którym znajdują się nie tylko prace zaproszonych artystów, ale także modernistyczna architektura oraz założenia urbanistyczne. Część prac, jak choćby, pokazywana w czasie prologu wystawy w 2010 roku, rzeźba Wilhelma Sasnala, pozostanie w mieście na stałe.
Uczestnicy: Olaf Brzeski, Rafał Bujnowski, Łukasz Jastrubczak, Paulina Ołowska (wraz ze studentami CCA w San Francisco), Agnieszka Polska, Katarzyna Przezwańska, Wilhelm Sasnal, Monika Sosnowska, Marcin Zarzeka.
Kurator: Dawid Radziszewski.
Dworzec PKP w Mościcach
Ul. Chemiczna
Tarnów
Otwarcie: 26 sierpnia 2011, godz. 20:00.
Wystawa czynna do 30 września 2011
Wystawa "Życie codzienne w Mościcach w latach 1927-1939"
Na wystawie prezentowane są archiwalne plany, projekty budynków, zdjęcia, wydawnictwa i dokumenty. Widzowie znajdą tu również przedmioty osobiste związane z ważnymi dla Mościc osobami oraz przedstawiające miasto obrazy Rafała Malczewskiego i Wilhelma Sasnala (w części dotąd niepokazywane).
Mościce, obecnie dzielnica Tarnowa, swoją nazwę zawdzięcza prezydentowi Ignacemu Mościckiemu, który w 1927 roku rozpoczął tu budowę Państwowej Fabryki Związków Azotowych. Uruchomienie produkcji i poświęcenie zakładu miało miejsce w niespełna trzy lata od podjęcia tej decyzji, już w styczniu 1930 roku. Była to największa w tym czasie inwestycja przemysłowa w Polsce, wznoszona całkowicie od postaw.
Inwestycjom rządowym towarzyszyło olbrzymie zainteresowanie społeczne, które znajdowało swoje odbicie w ówczesnej prasie i sztuce, kreującej sposób myślenia o przemyśle i osiągnięciach gospodarczych II Rzeczypospolitej, po 1918 roku. Ten niezwykły entuzjazm twórców i budowniczych przemysłu polskiego, w tym także P.F.Z.A. w Mościcach, przejawiał się zarówno w reportażach i esejach literackich bezpośrednio z placu budowy (Melchior Wańkowicz, Konrad Wrzos), jak i w plastyce.
Jednym z malarzy przedstawiających fabrykę w Mościcach był Rafał Malczewski. Jego obrazy, stanowiące swoisty rodzaj kronikarskiej relacji z budowy, a zarazem fascynacji ogromem zakresu prowadzonych prac, przedstawiamy na tej wystawie.
Mościce zostały zaprojektowane zgodnie z nowoczesną, popularną w tamtym czasie koncepcją miasta-ogrodu. Samodzielne osiedle, otoczone zielenią, oddalone zostało od centrum Tarnowa i charakteryzuje się niską, komfortową zabudową. Sama architektura dzielnicy mieszkaniowej pozostaje w cieniu późniejszych, awangardowych, modernistycznych rozwiązań COP-u, jednak ze względu na swą formę i lokalne odniesienia (większość budynków projektowali tarnowscy architekci i inżynierowie), zasługuje na szczególną uwagę. Skromne osiedle przyfabryczne stanowi przegląd wszystkich nurtów i tendencji architektonicznych dwudziestolecia międzywojennego. Wytrzymało próbę czasu, nadal stanowi jedną z najbardziej komfortowych i luksusowych dzielnic miasta.
BWA w Tarnowie
Plac Dworcowy 6
Otwarcie: 27 sierpnia 2011, godz. 17:00.
Wystawa czynna do 30 września 2011.
Jan Smaga "Dom państwa Książków"
Dom państwa Książków znajdujący się przy ulicy Chopina 16 to punkt wyróżniający się na tle architektury Tarnowa. Jest połączeniem domu i pracowni rentgenowskiej - mieszanie funkcji mieszkalnej z miejscem pracy było rzadkim rozwiązaniem w tamtych latach. Z zewnątrz nie zdradza swojej funkcji, wygląda jak mały obiekt użyteczności publicznej.
Jednak budynek autorstwa Wojciecha Pietrzyka to dzieło totalne. Architekt zaprojektował nie tylko jego bryłę, ale także wnętrze (w tym meble i detale takie jak wieszaki w poczekalni), ogród a nawet precyzyjnie rozrysował układ piaskowych bloków tworzących ogrodzenie. Ten specyficzny dom, który ociera się już o modernistyczny manieryzm, jest jedną z najciekawszych tego typu budowli w Małopolsce. Dzięki staraniom właścicieli, począwszy od lat 70. kiedy go ukończono aż do dnia dzisiejszego, prawie się nie zmienił.
Dokumentacja fotograficzna domu państwa Książków autorstwa Jana Smagi trafiła także do książki "Tarnów. 1000 lat nowoczesności". Sto zdjęć stanowi rodzaj spaceru po domu doktora. Zdjęcia te posłużyły do stworzenia instalacji fotograficznej pokazywanej w galerii Zpafiska. Tekturowa konstrukcja, na której Smaga umieścił fotografie nawiązuje swoją formą do wystawiennictwa z lat 60. czy 70.
Galeria Zpafiska
ul. św. Tomasza 24
Kraków
www.zpafiska.pl
Otwarcie: 26 sierpnia 2011, godzina 19:00.
Wystawa czynna do 10 września 2011.
"Epilog. Jan Głuszak Dagarama"
Jan Głuszak (pseudonim artystyczny Dagarama) był autorem futurystycznych projektów architektonicznych. W swoich wizjonerskich rysunkach projektował domy dla kilku milionów ludzi, latające osiedla-spodki, wielokilometrowe budynki obracające się za słońcem. W roku 1974 "w uznaniu oryginalnej koncepcji oraz wartości plastycznych kreacji w dziedzinie architektury przyszłości" Dagarama otrzymał Nagrodę Krakowskiej Krytyki Plastycznej obok tak wielkich twórców, jak Tadeusz Kantor i Maria Pinińska-Bereś.
Jego prace prezentowane powstawały przy użyciu podstawowych materiałów i najprostszych narzędzi - tuszu, węgla, pasteli czy tempery na kartonie, papierze pakowym lub na kalce, czyli tego, co było dostępne, co było pod ręką. Ujmują staranną kompozycją i stonowaną kolorystyką, a główna myśl czy idea jest zaznaczona dynamiczną i zdecydowaną kreską.
Instytut Awangardy
Al. Solidarności 64 m 118
Warszawa
www.instytutawangardy.org
Otwarcie: 6 stycznia 2012.
Częścią projektu "Tarnów. 1000 lat nowoczesności" są także warsztaty, konkursy plastyczne i literackie, spacery i wykłady.
Więcej informacji na stronie: www.tarnow1000.pl.
Organizatorzy: Biuro Wystaw Artystycznych - Galeria Miejska w Tarnowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Mościc.
Źródło: informacje prasowe, www.tarnow1000.pl