Spektakl na podstawie poematu Adama Mickiewicza będzie pierwszym nowym przedstawieniem granym po trwającym dwa lata remoncie mińskiego Teatru im. Janki Kupały. Reżyserem przedstawienia jest dyrektor artystyczny teatru Mikałaj Pinhin, a głównego bohatera zagra Paweł Charlańczuk.
"Trzeba przywracać narodowi pamięć historyczną, która kiedyś istniała" - powiedział PAP Pinihin, motywując wybór utworu na pierwszą premierę po remoncie.
Poeta stąd...
Jak podkreślił reżyser, Mickiewicz urodził się w Zaosiu w dzisiejszym obwodzie brzeskim, a mieszkał i uczył się w pobliskim Nowogródku. I choć pisał po polsku, to na rodzinnej ziemi słyszał wokół siebie także język białoruski, bo mówiło nim chłopstwo. W "Panu Tadeuszu" padają nazwy takich miejscowości z terenów obecnej Białorusi, jak Korelicze, Słonim, Nowogródek, Mińsk czy Witebsk. Te właśnie obszary miał na myśli poeta, gdy pisał "Litwo, ojczyzno moja" - wskazuje reżyser.
Pinihin zadeklarował, że postawił przed sobą skromne zadanie: zachęcić widzów do sięgnięcia po poemat. "Myślę, że 90-95 proc. Białorusinów w ogóle nie czytało tego utworu. Może coś Mickiewicza czytali, ale 'Pana Tadeusza' nie" - ocenił.
Przypomniał, że na emigracji w Paryżu Mickiewicz pisał, że chce, by "te księgi zbłądziły pod strzechy". "Chcę tego samego: żeby ludzie wzięli ten utwór do ręki i przeczytali. Żeby ta książka trafiła do każdego domu" - podkreślił reżyser.
Dla chcących się dowiedzieć więcej (i znających białoruski) - reportaż z prób do przedstawienia:
Według Pinihina największą trudnością podczas przygotowania spektaklu było to, że współcześni Białorusini nie wiedzą, jakie wydarzenia zostały opisane w "Panu Tadeuszu".
- Dlaczego tak czekano na Napoleona, kim byli litewscy ułani, których pułki formowano w Nowogródku czy Grodnie, kim był Napoleon? Już nie mówię o Paryżu i o Towiańskim. Dla Polaków to rzeczy naturalne, dla Białorusinów to utracona historia - powiedział.
Podkreślił, że chciałby, żeby jego przedstawienie pełniło też rolę oświatową. "Trzeba pozbywać się sowieckiego nastawienia do historii Białorusi i tych ziem w ogóle" - podkreślił Pinihin. Według niego Mickiewicz to "postać w literaturze i historii, która bardzo jednoczy, a nie dzieli".
Na Białorusi poemat Mickiewicza cieszył się zawsze dużym zainteresowaniem, ale do tej pory nie był wystawiany. Na białoruski utwór tłumaczony był aż pięciokrotnie (z czego trzy przekłady były pełne) - po raz pierwszy przez Wincenta Marcinkiewicza w 1859 roku.
Jak narodowy poemat Mickiewicza brzmi po białorusku, a więc w języku Wielkiego Księstwa Litewskiego, z którego Adam Mickiewicz pochodził, i które opiewał? Oto początek poematu w tłumaczeniu Piatro Bitela (pisane alfabetem łacińskim):
Litva! Ty, jak zdaroŭje ŭ nas, maja Ajčyna!..
Što varta ty, acenić toj naliežnym čynam,
Chto ciabie ŭtraciŭ.
Voś krasu tvaju žyvuju
Znoŭ baču i apisvaju,
bo skroź sumuju.
Cały poemat po białorusku można znaleźć tutaj.
Na scenie Teatru im. Janki Kupały utwór zabrzmi w przekładzie nieżyjącego już poety i tłumacza Jazepa Siemiażona. Poniżej próbka "Inwokacji" w tym, mniej dosłownym tłumaczeniu:
Premiera
Sztukę wyreżyserował Mikołaj Pinhin. Głównego bohatera poematu zagra Paweł Charlańczuk, hrabiego Raman Padalianka, Telimenę - Julia Szpileuskaja i Swiatłana Anikej. Zosię - Marta Houbiewa i Kriścina Kazak. Autorem scenografii jest Zinowij Margonin, stroje zaprojektowała Alena Ihrusza. Autorem muzyki jest Andrej Zubowicz.
W spektaklu pokazywane są fragmenty filmu "Pan Tadeusz" Andrzeja Wajdy oraz niemego filmu Ryszarda Ordyńskiego o tym tytule z 1928 r. Wykorzystano też ryciny Napoleona Ordy, przedstawiające Nowogródek i Mir. "Pisząc o zamku Horeszków, Mickiewicz miał na myśli zamek w Mirze, bo jest najbliżej Nowogródka" - podkreśla Pinihin.
Na wiosnę zaplanowano pokazy mińskiego przedstawienia w Paryżu.
Teatr Janki Kupały w Mińsku został otwarty w 1890 roku - przez dwa ostatnie lata budynek był restaurowany. Pierwszym spektaklem, który publiczność zobaczyła na odnowionej scenie była "Paulinka" Janki Kupały, narodowego poety Białorusinów - sztuka ta grana jest w tym teatrze od niemal 70 lat. "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza będzie pierwszym całkowicie nowym spektaklem wystawianym na nowej scenie.
Premiera: 15 stycznia, 2014
kolejne spektakle: 16, 17 stycznia 2014
Źródło: belsat.eu/pl, PAP, opr. mg, 15 .01.2014