Kompozytor, pianista, pedagog i dyrygent. Urodzony 6 lipca 1837 w Grodkowicach koło Krakowa, zmarł 23 stycznia 1921 w Krakowie.
-
Naukę gry na fortepianie rozpoczął w Krakowie pod kierunkiem Kazimierza Wojciechowskiego i kontynuował u Jana Germasza. W zakresie kompozycji kształcił się u Franciszka Mireckiego. W 1857 rozpoczął studia na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 1859 przez krótki czas studiował grę na fortepianie u Alexandra Dreyschocka, później grę na organach oraz kompozycję pod kierunkiem Josefa Krejčiego w Pradze. Tam też w 1862 na Uniwersytecie Karola uzyskał dyplom doktora filozofii. W Paryżu studiował kompozycję u Napoléona Henri Rebera w Narodowym Konserwatorium Muzycznym w 1866, a od 1868 do 1870 uczył się kompozycji prywatnie pod kierunkiem Bertolda Damckego.
Po powrocie do kraju początkowo działał w Krakowie, gdzie w styczniu 1871 odbył się jego pierwszy koncert kompozytorski, następnie przeniósł się do Warszawy i w latach 1872-78 był profesorem harmonii i kontrapunktu w Instytucie Muzycznym. W 1878 został powołany na stanowisko dyrektora artystycznego Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego. Tutaj zorganizował i przy współudziale Władysława Wiślickiego przez dwa lata prowadził amatorski chór mieszany, który z towarzyszeniem orkiestry Teatru Wielkiego dał pod jego batutą kilka koncertów. W 1881 przeniósł się do Krakowa, gdzie występował jako dyrygent koncertów symfonicznych - początkowo w latach 1882-85 Orkiestry Miejskiej, a w latach następnych orkiestry amatorskiej Towarzystwa Muzycznego. Z jego inicjatywy w 1887 powstało Konserwatorium Towarzystwa Muzycznego w Krakowie, w którym aż do śmierci pełnił funkcję dyrektora. Prowadził tu klasę organów i teorię muzyki. Jego uczniami byli m.in. Zygmunt Stojowski, Roman Statkowski, Henryk Opieński, Felicjan Szopski i Bolesław Wallek-Walewski. Był autorem podręczników "Nauka harmonii i pierwszych zasad kompozycji" [wraz z Gustawem Roguskim] (1877) oraz "Nauka elementarna zasad muzyki" (1897).
Władysław Żeleński jest ojcem pisarza i tłumacza literatury francuskiej Tadeusza Boy-Żeleńskiego.
Ważniejsze kompozycje:
- Śpiew op. 1 na głos i fortepian, słowa Stefan Garczyński (1857-60)
- Kwartet smyczkowy E-dur op. 1
- Moja pieszczotka op. 2 na głos i fortepian, słowa Adam Mickiewicz (ok. 1857-60)
- Kwartet smyczkowy op. 2
- Śpiewak w obcej stronie op. 3 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (ok. 1857-60)
- Dwa tańce polskie op. 3 na fortepian
- Sonata fortepianowa op. 5 (przed 1859)
- Pajęczyna op. 6 na głos i fortepian, słowa Władysław Syrokomla (ok. 1857-60)
- Spotkanie się nasze gdzieś daleko op. 7 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (ok. 1857-60)
- Zakochana op. 7 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (ok. 1857-60)
- Triolety op. 8 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (1859-60)
- W imionniku op. 8 na głos i fortepian, słowa Adam Mickiewicz (1859-60)
- Wspomnienie op. 8 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (1859-60)
- Sekstet smyczkowy C-dur op. 9
- Valse caprice op. 9 na fortepian (1858)
- Pięć śpiewów z królodworskiego rękopisu op. 10 na głos i fortepian, słowa Václav Hanka (1861-62)
- Deux morceaux de salon op. 11 na fortepian
- Czarna sukienka op. 12 na głos i fortepian, słowa Konstanty Gaszyński (1863)
- Do Polek op. 12 na głos i fortepian, słowa Franciszek Żygliński (1864?)
- Rojenia wiośniane op. 13 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (1864?)
- Mój kwiatek op. 14 na głos i fortepian, słowa Mikołaj Bołoz Antoniewicz (1864?)
- Posyłka op. 14 na głos i fortepian, słowa Mikołaj Bołoz Antoniewicz (1864?)
- Lyrischer Walzer op. 15 na wiolonczelę i fortepian
- Deux morceaux de salon op. 16 na skrzypce i fortepian
- Sechs Charakterstücke op. 17 na fortepian
- Humoreske und Gavotte op. 18 na fortepian (1870-80)
- Młodo zaswatana op. 19 na głos i fortepian, słowa Bohdan Zaleski (1864?)
- Jaskółka op. 19 na głos i fortepian, słowa Teofil Lenartowicz (1864?)
- Łzy op. 19 na głos i fortepian, słowa Teofil Lenartowicz (1864?)
- Sonata fortepianowa op. 20
- Wariacje na temat własny op. 21 na kwartet smyczkowy (przed 1870)
- Trio na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 22
- Sen nocy letniej op. 23 na głos i fortepian, słowa Miron (1867-70?)
- Pod okienkiem op. 23 na głos i fortepian, słowa Miron (1867-70?)
- Dzikie sny op. 24 na głos i fortepian, słowa Mieczysław Romanowski (ok. 1870)
- Pieśni Gabrieli op. 25 na głos i fortepian, słowa Narcyza Żmichowska (ok. 1871-73)
- Z teki Józefa Kościelskiego op. 26 na głos i fortepian, słowa Józef Kościelski (ok. 1877-78)
- W Tatrach op. 27, uwertura charakterystyczna na wielką orkiestrę (1868-70)
- Kwartet smyczkowy F-dur op. 28
- Romans op. 29 na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu
- Taniec fantastyczny op. 29 na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu
- Sonata na skrzypce i fortepian op. 30
- Deux mazourkas op. 31 na fortepian
- Kołysanka op. 32 na skrzypce i fortepian lub wiolonczelę i fortepian
- Pieśń myśliwska (Chór strzelców) op. 33 na chór męski
- Grand scherzo de concert op. 35 na fortepian
- Dźwięki żałobne op. 36, andante elegijne na orkiestrę
- Dwa tańce polskie op. 37 na fortepian na 4 ręce
- 25 Preludiów organowych op. 38
- Echa leśne op. 41, uwertura koncertowa
- Kwartet smyczkowy A-dur op. 42
- Prélude-Caprice op. 43 na fortepian (1888-93)
- Gawot op. 45 na fortepian
- Wielki polonez op. 46 na fortepian
- Suita tańców polskich op. 47 na orkiestrę
- Reverie op. 48 na fortepian
- Oda do młodości op. 51, marsz uroczysty na orkiestrę
- Moments d'un carnaval op. 52, valse brillante na fortepian
- Koncert na fortepian i orkiestrę Es-dur op. 60
- Kwartet fortepianowy c-moll op. 61
- Thème varié op. 62 na fortepian
- Deux morceaux op. 63 na fortepian
- I Symfonia (1871-72)
- Kantata na cześć J. I. Kraszewskiego na głosy męskie i orkiestrę (1879)
- Konrad Wallenrod, opera w 4 aktach (1880-84)
- Kantata ku uczczeniu zwycięstwa Jana Sobieskiego pod Wiedniem na chór męski i orkiestrę (1883)
- Goplana, opera romantyczna w 3 aktach (1886-91)
- Janek, opera w 2 obrazach (1891-1900)
- Kantata ku uczczeniu 500 rocznicy założenia Uniwersytetu Jagiellońskiego na chór męski i orkiestrę (1900)
- Stara baśń, opera w 4 aktach (1905-06)
- II Symfonia (ok. 1912)
- II Sonata na skrzypce i fortepian (1917)
Autor: Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, październik 2006.