Caspar Berger wzmiankowany jest w Legnicy od 1580 roku. Wtedy to poślubił Ursulę, wdowę po rzeźbiarzu Casparze Drauschke. W ten sposób przejął warsztat, którym zarządzał przez następne lata. Pracownia rzeźbiarska Bergera musiała mieć spore rozmiary ze względu na mnogość zamówień oraz licznych naśladowców. W 1588 roku Berger podpisał kontrakt na wykonanie ambony w kościele (obecnie katedrze) śś. Piotra i Pawła w Legnicy za sumę 150 talarów. W 1593 roku zmarła jego żona pozostawiając mu dwie córki: Hedwig i Dorotheę oraz przyrodnią córkę Margarethę. 7 lutego 1594 poślubił drugą żonę, tym razem córkę wytwórcy grzebieni Martina Zanne. Bardzo huczne wesele trwało kilka dni, gdyż zachowały się skargi mieszkańców. W ich świetle Berger jawi się jako świadomy swej pozycji i sławy artysta żyjący na pograniczu dobrego obyczaju. Zmarł w następnym roku, a warsztat przejął jego najzdolniejszy pomocnik - Martin Pohl. Nie mamy żadnych informacji o pochodzeniu Caspara Bergera. Na podstawie stylistyki i struktur jego dzieł przypuszcza się, iż przywędrował on na Śląsk z Saksonii.
Dorobek legnickiego rzeźbiarza jest świetnie udokumentowany z racji sporej liczby sygnowanych dzieł. Podpisywał się w większości przypadków w podobny sposób, poczynając od skrótów C.B. ("Caspar Berger"), przez skrót C.B.B.L. ("Caspar Berger Bildhauer Liegnitz" - "Caspar Berger rzeźbiarz Legnica"), aż po rozbudowane podpisy np. "CAS: BERGER BILDHAR IN LIEG" ("Caspar Berger rzeźbiarz w Legnicy"). Ponadto Berger został przedstawiony z liniałem i cyrklem na wyobrażeniu "Kazania na wodzie" na ambonie w katedrze w Legnicy. Tu również znajduje się jego sygnatura w nieco innej formie, umieszczona na tablicy trzymanej przez jednego z władców: "CASPAR BERGER WERCKTMEISTER" ("Caspar Berger mistrz dzieła/warsztatu"). W przypadku epitafiów sygnatury najczęściej znajdują się w podwieszeniu. Wyjątkiem jest nagrobek w Bytomiu Odrzańskim, w którym legnicki rzeźbiarz umieścił swój pełen podpis na belkowaniu, a dolną część nagrobka opatrzył monogramem i skrótem C.B. Monogram Bergera ma formę krzyża połączonego z literą "C".
Z twórczością Caspara Bergera wiązanych jest ponad 60 dzieł z lat 1580-1595, przy czym 14 z nich to prace sygnowane. Do tej grupy należą m.in.:
- nagrobek zbiorowy dzieci rodziny von Stosch w Mojęcicach, 1584, sygn. C.B.B.L.
- nagrobek Ladislaua i Heleny von Stosch w Mojęcicach, 1587, sygn. C.B.
- epitafium Fabiana i Cathariny von Reichenbach w Jaczkowie, 1588, sygn. C.B.
- ambona w katedrze św. Piotra i Pawła w Legnicy, 1588
- epitafium Hansa von Schweidnitz w Rosochatej, 1589-1595, sygn. CAS: BERGER BILDHVER LIG
- epitafium Georga von Braun w Bytomiu Odrzańskim, 1591-1594, sygn. CASPAR BERGER BILD: IN LIG: oraz monogramem C.B.
- nagrobek Barbary von Braun w Jędrzychowie, 1592, sygn. C.B.
- płyta nagrobna Heinricha von Burwitz w kościele pojoannickim w Strzegomiu, 1592, sygn. C.B.
- chrzcielnica w Lubiechowej, 1594, sygn. C.B.
- niezachowane epitafium Conrada von Hochberg w Roztoce, 1594.
Z powyższego zestawienia sygnowanych dzieł wynika, iż rozpiętość usług, jakie oferował Berger swoim podwykonawcom była bardzo rozległa. Tworzył kamienne pomniki nagrobne, epitafia o strukturach ołtarzy, a także zwykłe proste śląskie płyty nagrobne. Wykonywał ambony i chrzcielnice. Z wymienionych dzieł istotne dla jego twórczości są trzy największe epitafia: w Mojęcicach, Rosochatej i Roztoce, prezentujące najwyższy poziom wykonania.
Do kilkunastu sygnowanych dzieł Caspara Bergera badacze dołączyli ponad 50 kolejnych przypisywanych legnickiemu rzeźbiarzowi na podstawie analizy porównawczej. Z reguły są to proste warsztatowe płyty nagrobne, tworzone niemal seryjnie. Z ważniejszych prac wymienić należy galerię nagrobków w Osetnie (m.in. epitafium Wolframa von Tschammer, 1585, oraz Georga Heinricha, 1587), nagrobek Laslawa von Stosch w Czerninie (1582) i monumentalne epitafium Langnerów w katedrze legnickiej (1580-1591). Warsztat Bergera tworzył przede wszystkim dla szlachty śląskiej, wykonując dzieła dość daleko od Legnicy, w takich miejscowościach, jak Bytom Odrzański, Czernina koło Leszna, czy Jaczków koło Kamiennej Góry. Z drugiej strony dzieła warsztatu Bergera zachowały się także w podwrocławskich miejscowościach (Źródła), co potwierdzałoby jego znaczenie i wielkość.
Do tworzenia dzieł kamiennych Berger wykorzystywał tylko i wyłącznie piaskowiec. Epitafia i pomniki nagrobne jego warsztatu mają bardzo rozbudowane tzw. struktury ołtarzowe. Składają się najczęściej z jednej lub dwu kondygnacji oraz z podwieszenia i zwieńczenia. Kondygnacje mają formę edikul dwu- lub czterokolumnowych, z figurami umieszczonymi w niszach pomiędzy kolumnami. Część środkową wypełniają płaskorzeźby lub figury zmarłych. Charakterystyczne są niderlandzkie zwężające się ku dołowi pilastry, często zastępowane kariatydami. Zwieńczenie w dziełach Bergera to zazwyczaj płaskorzeźba ujęta pilasterkami lub hermami. Podwieszenie składa się z owalnej tablicy inskrypcyjnej w kartuszu o ornamentyce okuciowo-zwijanej.
Niemal wszystkie dzieła Bergera zawierają ten sam zestaw ornamentów, dość powszechnie stosowanych w tym czasie. Motywem kompilacyjnym, używanym tylko w legnickim warsztacie jest fryz będący połączeniem główek anielskich, pęków owoców i dwugłowych orłów biegnący po gzymsie w dolnej części dzieła. Oprócz tego ornamentyka jest raczej skromna na tle śląskiej rzeźby o proweniencji niderlandzkiej. Występują maski lwów, obeliski oraz, sporadycznie, ornament roślinny w formie zawijających się łodyg z liśćmi. W późniejszej twórczości Bergera większą rolę odgrywają hermy oraz uszaki składające się z ornamentu zwijanego. W części dekoracji późnych dzieł należałoby widzieć rękę następcy Bergera, Martina Pohla. Pozostali naśladowcy bądź uczniowie Bergera tworzyli w Legnicy do ok. 1600 roku. Ich nazwiska nie są jednak znane.
Zamykająca się w latach 1580-1595 twórczość Caspara Bergera wywarła ogromny wpływ na rzeźbę dolnośląską. Legnicki artysta przerwał twórczość dogorywających warsztatów o proweniencji włoskiej tworzących coraz mniej udane dzieła i zaproponował aktualną stylistykę niderlandzką. Pozwoliło to Legnicy nawiązać równorzędną walkę z Wrocławiem o prymat w rzeźbie na Dolnym Śląsku. Sądząc z licznych dzieł rozmieszczonych na szerokim terenie zadanie to zostało zrealizowane z dużą skutecznością.
Autor: Jakub Jagiełło, listopad 2010.