Manuela Gretkowska ukończyła filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W roku 1988 wyjechała z Polski i studiowała antropologię średniowiecza w École de Hautes Études Sociales w Paryżu. Zadebiutowała w roku 1990 prozą "My zdies emigranty".
Manuela Gretkowska, choć w jej pierwszej książce pobrzmiewają tony politycznej kontestacji, nigdy nie była emigrantką polityczną. Jest raczej obywatelką świata, która może żyć oraz tworzyć wszędzie. Na początku lat 90. powróciła do Polski i pracowała w polskiej redakcji pisma "Elle", a w roku 1997 wyjechała do Szwecji.
Książki Gretkowskiej znajdują się na listach bestsellerów i są szeroko komentowane, budząc gorące emocje. Jej proza, która bywa określana jako postmodernistyczna, feministyczna, metafizyczna, ale także skandalizująca, znalazła sobie szerokie i bardzo zróżnicowane grono czytelników. Pierwsze książki (1990-1996) opowiadają o Paryżu, miłości i bohaterce bardzo przypominającej autorkę; ich ledwo zarysowana fabuła przeplata się z esejem (historycznoliterackim, a niekiedy popularnonaukowym), reportażem, ironicznym komentarzem, groteską, heretyckim traktatem religijnym.
"W tym urok Gretkowskiej i jednocześnie przemyślność pułapek przez nią zastawianych na czytelnika, że miesza w sposób niezwykły prawdy i zmyślenia, rzeczywistość i swobodne podróżowanie nieskrępowanej wyobraźni." (Krzysztof Varga)
W 1998 ukazał się zbiór tradycyjnych w formie i intrygujących problemowo opowiadań pt. "Namiętnik". Tom składa się z pięciu utworów i traktuje – najoględniej mówiąc – o potrzebie i poszukiwaniu miłości. "Światowidz" (1998) jest zbiorem opowieści z podróży. Eseje o Indiach, Nepalu i buddyzmie, katolickiej Hiszpanii, islamie, Australii i kulturze aborygenów, Chinach i taoizmie odzwierciedlają widzenie świata przez autorkę. We wszystkie rozdziały wpisane jest europejskie świata-widzenie. Kolejne wyprawy są pretekstem do rozważań filozoficzno-kulturowych. Autorka poszukuje odpowiedzi i dlatego jest ich więcej niż pytań. Z dużym zainteresowaniem przyjęto kolejną książkę Gretkowskiej – zbeletryzowany dziennik intymny pt. "Polka" (2001). Tytułowa Polka to imię córeczki, której przyjścia na świat oczekuje narratorka-bohaterka tych zapisków. Czytelnikom nie umknął ów motyw przemiany: niegdysiejsza "skandalistka" zdecydowanie staje po stronie normalnego, a nawet banalnego życia. Jej książka jest w istocie hymnem pochwalnych wyśpiewanym na cześć łaski macierzyństwa, ogniska domowego, prostych radości dnia codziennego. W 2002 "Polka" została nominowana do Nagrody Literackiej Nike. Drugą częścią beletryzowanego pamietnika była "Europejka" (2004) - dziennik powrotu kobiety i matki do ojczyzny, która właśnie wchodzi do Europy.
W 2007 roku ukazała się obyczajowa powieść "Kobieta i mężczyźni", w której ponownie zgłębia aktorka tajniki skomplikowanych relacji damsko-męskich, tym razem na przykładzie dwóch współczesnych, mieszkających w stolicy par, z których jedna pochodzi ze środowiska liberalnego, druga zaś - tradycyjnie katolickiego.
"W obyczajową, dość schematyczną fabułę pisarka włączyła mnóstwo treści o charakterze dyskursywnym, które układają się w diagnozę kondycji rodzinnej współczesnych Polaków. Autorka opisuje dzisiejszą obyczajowość w zakresie spraw damsko-męskich, wyświetla przeróżne determinanty społeczne i kulturowe, leżące u podstaw decyzji życiowych i zachowań bohaterów, tworzy pogłębione portrety swoich postaci. Kobieta i mężczyźni to udana, dowcipna i inteligentna powieść" - pisał Dariusz Nowacki (www.instytutksiazki.pl).
Wyrażając swój sprzeciw przeciwko sytuacji kobiet w Polsce, w 2006 roku opublikowała "Manifest", a tym samym zapoczątkowała ruch społeczny Polska Jest Kobietą. Następnie przekształciła go w nową partię polityczną – Partię Kobiet. W październiku 2007, po wyborach parlamentarnych zrezygnowała z kierowania partią, pozostając jej przewodniczącą honorową. W 2008 roku ukazała się "Obywatelka", trzecia część autobiograficznej opowieści, tym razem przytaczająca przede wszystkim tragikomiczne perypetie związane z próbą wkroczenia na scenę polityczną.
Kolejną książką Gretkowskiej jest "Miłość po polsku" (2010), po raz kolejny opowieść emigrancka - poczucie wyobcowania i wynikające zeń "kłopoty z istnieniem" pozostają podstawowym tematem prozy autorki. Główny bohater, Miłosz, mieszka w Szwecji, której nienawidzi, ale która i tak okazuje się lepsza od Polski. Krytyczny zmysł autorki nie oszczędza zresztą nikogo:
"Gretkowska świetne demitologizuje naszą wspólną przestrzeń kulturową i polityczną. Jest sama przeciw wszystkim. Obrywa się w tej książce gejom, lesbijkom, baty dostaje Kościół i Jan Maria Rokita. Autorka nie ma litości dla prawicy i lewicy. Wszystkim zarzuca jedno: nikt z nich nie zagląda w „podwozie egzystencji”. Polacy nie zadają sobie pytań. Żyją w amoku i w amoku umierają. Szwedzi mają oczywiście tylko gotowe odpowiedzi. I to też niczego dobrego nie wróży. Co robić w takiej sytuacji?" - pytał Piotr Kępiński ("Newsweek, 23.05.2010).
W kolejnej powieści, "Trans" (2010), autorka wraca do korzeni, to znaczy do Francji, która była scenerią jej pierwszych książek, i do relacji z Andrzejem Żuławskim (Gretkowska jest autorką scenariusza do jego głośnej "Szamanki"), który jest tu pierwowzorem głównego bohatera. "Agent" (2012) wprowadza natomiast do obyczajowo-erotycznej fabuły kontekst relacji polsko-żydowskich. Obie książki spotkały się z chłodnym dość przyjęciem krytyki - Kinga Dunin napisała np. w "Dwutygodniku", że
„Agent” Manueli Gretkowskiej potwierdza wysoką klasę tej pisarki w kategorii „książka do pociągu” (06/2012).
W 2015 roku wraz z Piotrem Pietuchą opublikowała dwugłos "Miłość klasy średniej" - opowieść o kryzysie w związku z podwójnej, kobiecej i męskiej, perspektywy. Jej ostatnią książką jest, dedykowana młodym czytelnikom, ilustrowana przez Henryka Sawkę, "Filozofia na wynos" (2016).
Gretkowska pisała felietony do m.in. "Cosmopolitan", "Wprost", "Polityki", "Machiny", "Cogito". Była bohaterką filmu dokumentalnego Ewy Pytki "Manuela Gretkowska - pisarka nieemigracyjna" (1994).
Bibliografia:
- "My zdies emigranty", Kraków, Oficyna Literacka 1990,
- "Tarot paryski", Kraków: Oficyna Literacka, 1993,
- "Kabaret metafizyczny", Warszawa: W.A.B., 1994,
- "Podręcznik do ludzi", Warszawa: Beba Mazeppo & Co., 1996,
- "Światowidz", Warszawa: W.A.B., 1998,
- "Namiętnik", Warszawa: W.A.B., 1998,
- "Silikon", Warszawa: W.A.B., 2000,
- "Polka", Warszawa: W.A.B., 2001,
- "Sceny z życia pozamałżeńskiego" (wraz z Piotrem Pietuchą), Warszawa: W.A.B., 2003,
- "Europejka", Warszawa: W.A.B., 2004,
- "Kobieta i mężczyźni", Warszawa: Świat Książki, 2007,
- "Obywatelka", Warszawa: Świat Książki, 2008,
- "Miłość po polsku", Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa, 2010,
- "Trans", Warszawa: Świat Książki, 2011,
- "Agent", Warszawa: Świat Książki, 2012,
- "Marysiu, jak myślisz?", Warszawa: Świat Książki, 2013,
- "Miłość klasy średniej" (współautor: Piotr Pietucha), Warszawa: Świat Książki, 2015.
- "Filozofia na wynos", Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2016.
Tłumaczenia (wybrane):
- fiński: "Metafyysinen kabaree – Beba Mazeppon rakkaus" ("Kabaret metafizyczny"). Taifuuni, 2001;
- francuski: "Nous sommes tous des émigrés" ("My zdies emigranty"), Paris: Flammarion, 1980; "Le Tarot de Paris" ("Tarot paryski"), tłum. Marie Bouvard, Eric Pellet, Paris: Flammarion, 1997; "Cabaret métaphysique" ("Kabaret metafizyczny"), Paris: Flammarion, 2003;
- hiszpański: "Cabaret Metafísico" ("Kabaret metafizyczny"), Barcelona: Littera, 2000;
- litewski: "Moteris ir vyrai" ("Kobieta i mężczyźni"), tłum. Kazys Uscila, Mintis, 2009;
- niemiecki: w antologii: "Grenzen überschreiten: Polens junge Generation erzählt", München: Boer, 1996; w antologii: "Ich trage das Land : das Frauen-Buch Ränder", Klagenfurt: Wieser, 1996; w antologii: "Neue Geschichten aus der Pollakey : Anthologie zeitgenössischer polnischer Prosa", Jestetten: b1 Verl., 2000; "Polka", München: Dt. Taschenbuch-Verl., 2004;
- rosyjski: "Polka", Moskva: AST, 2003; "Metafizičeskoe kabare" ("Kabaret metafizyczny"), Sankt-Peterburg Moskva: Limbus Press, 2003; "Parižskoe taro/My zdes èmigranty" ("Tarot paryski/"My zdies emigranty"), Moskva: AST: Ermak, 2004; "Sceny iz vnebračnoj žizni" ("Sceny z życia pozamałżeńskiego"), tłum. A. S. Pavlyšin, V. A. Starodub, Har'kov: Folio, 2006; "Ženŝina i mužčiny" ("Kobieta i mężczyźni"), tłum. L. Stovcûh, H. Belgorod: Knižnyj Klub "Klub Semejnogo Dosuga", 2008.
- serbski: "Mi smo emigranti" ("My zdies emigranty"), NOLIT, Beograd, 2002;
- ukraiński: "Polka", Kijów: Nora-Druk, 2005; "Pristrasnij kohanec" ("Namiętnik"), Harkìv: Folìo, 2005; "Metafìzične kabare" ("Kabaret metafizyczny"), Harkìv: Folìo, 2005; "Європейка" ("Europejka"), Kijów: Nora Druk, 2006; "Сцены из внебрачной жизни" ("Sceny z życia pozamałżeńskiego"), tłum. A.S. Pawliszina i W.A. Starodub, Folio 2006;
- węgierski: "Kézikönyv az emberekhez" ("Podręcznik do ludzi"), Palatinus, Budapest 2000; "Szenvedélynapló" ("Namiętnik"), Masszi, Budapest 2002; "Metafizikai kabaré" ("Kabaret metafizyczny"), Budapest: Európa K., 2004; w antologii: "Huszadik századi lengyel novellák: lengyel dekameron", Budapest: Noran, 2007.
Scenariusze filmowe:
- "Szamanka" (1996),
- "Egoiści" (1999),
- "Miasteczko" (serial telewizyjny; 2000-2001).
Źródło: www.polska2000.pl; copyright: Stowarzyszenie Willa Decjusza, kwiecień 2003. Aktualizacja: NMR, wrzesień 2016