Lata osiemdziesiąte - okres bojkotu oficjalnego obiegu i poszukiwania miejsc alternatywnych, gorących dyskusji ideologicznych i artystycznych przewartościowań, czas z jednej strony patriotyczno-kościelnego patosu, z drugiej - nieposkromionej i wywrotowej ekspresji. Anda Rottenberg w swej najnowszej książce kreśli wnikliwy obraz dekady. Przeciąg, wybór jej tekstów z epoki, jest spojrzeniem na sztukę i życie artystyczne z perspektywy uczestniczki wydarzeń, zaprzyjaźnionej i blisko współpracującej z wówczas debiutującymi, a dziś cenionymi twórcami. Bohaterami książki są m.in. Mirosław Bałka, Krzysztof M. Bednarski, Mikołaj Smoczyński, Leon Tarasewicz i malarze Gruppy - Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Pawlak, Marek Sobczyk i Ryszard Woźniak.
"Zmiana paradygmatu sztuki, obserwowana na całym świecie około roku 1980, w Polsce uwidoczniła się w sposób szczególnie wyrazisty, uwiarygodniona, a nawet wyjaskrawiona przez okoliczności życia politycznego. Wstrząsy społeczne i światopoglądowe wyznaczyły nową optykę w sposób gwałtowny i zdecydowany. Kraj, a więc i środowisko artystyczne, przecięła ostra linia podziału, która - niewidoczna, ale odczuwalna na każdym kroku - była w stanie wojennym linią frontu walki o utrzymanie wartości uzyskanych po Sierpniu '80, a z biegiem czasu stała się okopem wojny pozycyjnej o zasady." (Anda Rottenberg, fragment tekstu "Pokolenie '80" z 1988 roku, zamieszczonego w książce)
Część tekstów, które złożyły się na Przeciąg, publikowana była w pismach drugiego obiegu, magazynach zagranicznych i katalogach wystaw. Niektóre towarzyszyły w formie powielonego maszynopisu pokazom w mieszkaniach prywatnych i w nielicznych nieobjętych artystycznym bojkotem galeriach. Inne, jak na przykład niewygłoszone wystąpienie, planowane na trzeci dzień Kongresu Kultury Polskiej - 13 grudnia 1981 roku, nigdy nie opuściły szuflady autorki. Wybór uzupełniają dwa wywiady z Andą Rottenberg: pierwszy przeprowadzony w 1987 roku, drugi - jesienią 2008 roku.
Materiał podzielony został na cztery części: "Zeitgeist", "Postawy", "Recenzje" oraz "Dedykacje". Część pierwsza obejmuje teksty będące refleksją nad sytuacją, w jakiej znaleźli się polscy artyści w latach 80. Są to uwagi pisane post factum, głównie na początku lat 90., a więc z czasowego i mentalnego dystansu. Ujmują one kwestie artystyczne w szerokiej perspektywie politycznej, historycznej i ideologicznej. Część druga dotyczy - bardziej szczegółowo - przemian sztuki, krytyki, a zwłaszcza form życia artystycznego. Na część trzecią składają się recenzje konkretnych wystaw, od tzw. wystawy otwartych drzwi w Zachęcie w 1980 roku przez łódzką "Konstrukcję w procesie" i "Ekspresję lat 80-tych" w sopockim BWA, aż po "Oblicza socrealizmu" w Muzeum Narodowym w Warszawie. W części ostatniej znalazły się teksty poświęcone twórczości konkretnych artystów, często im dedykowane, które w latach 80. towarzyszyły ich wystawom i wystąpieniom.
Źródło: Open Art Projects
-
Anda Rottenberg
Przeciąg. Teksty o sztuce polskiej lat 80.
Wydawnictwo: Open Art Projects, Warszawa 2009
format: 160 x 200, 400 ss., oprawa miękka
ISBN: 9788392728511