Podstawy muzeum stanowią połączone kolekcje dwóch odrębnych placówek zorganizowanych w Toruniu w drugiej połowie XIX wieku: Städtlisches Museum założonego w 1861 roku z siedzibą w Ratuszu oraz polskiego Muzeum Towarzystwa Naukowego w Toruniu powstałego w 1876, które zespolono w 1930 w jedno muzeum mieszczące się w Ratuszu i noszące nazwę Muzeum Miejskie. Muzeum reaktywowano po wojnie w 1946; w 1950 zmieniło nazwę na Muzeum Pomorskie, a w 1965 otrzymało status Muzeum Okręgowego.
Muzeum zlokalizowane jest w następujących obiektach:
- Ratusz, Rynek Staromiejski 1
Czynny codziennie oprócz poniedziałku; od 4 maja do 30 września w godz. 10.00-18.00
Toruński Ratusz Staromiejski jest najbardziej znaną, zabytkową budowlą w mieście. Przez wieki właśnie tutaj koncentrował się toruński handel, a także życie publiczne i polityczne miasta. Był on przede wszystkim siedzibą Rady Miejskiej oraz głównym ośrodkiem sądowym. W jego murach miały miejsce ważne wydarzenia, m.in. w 1645 roku odbyła się braterska rozmowa pomiędzy katolikami a protestantami - Colloquium Charitativum; kilkakrotnie odbywały się też sejmy polskie. Ratusz służył polskim władcom jako czasowa rezydencja podczas ich pobytu w Toruniu, dlatego jedna z sal pierwszego piętra nosi nazwę Sali Królewskiej. To właśnie w niej w 1501 roku zmarł król polski Jan Olbracht.
Wystawy stałe: "Galeria sztuki gotyckiej"; "Sala Sądowa"; "Dawny Toruń. Historia i rzemiosło artystyczne 1233-1793"; "Mennice i monety toruńskie 1233/1238 - 1765"; "Sala Mieszczańska z galerią portretu mieszczańskiego XVI-XVIII w."; "Sala Królewska. Poczet Królów Polskich"; "Galeria malarstwa polskiego od poł. XVIII w. do pocz. XX w."; "Sztuka sakralna nowożytnego Torunia"; "Skarb ze Skrwilna. Skarb z Nieszawy. Złotnictwo świeckie polskie i obce".
- Wieża Ratuszowa - Punkt widokowy
Czynna jest od 1 maja do końca września w godz. 10.00-20.00
Wieża toruńska jest najstarszą z wież rynkowych w Środkowo-Wschodniej Europie. Wybudowano ją wraz z parterowym, nieistniejącym budynkiem, mieszczącym kramy i ławy chlebowe, na które uzyskano przywilej w 1274 roku. Miała ona wówczas wysokość 23,5 metrów. W 1385 nadbudowano wieżę i osiągnęła ona obecną wysokość 40 metrów. W czasie budowy prowadzonej przez mistrza Andrzeja od 1393 roku dwukondygnacyjnego, gotyckiego Ratusza odbudowano dolne kondygnacje wieży. W 1619 przebudowano hełm. Zegar na wieży działał już przed 1417 rokiem. W 1532 wykonano nowy, a gdy spłonął w 1703 roku, około 1728 zamówiono następny. W tym czasie wieża otrzymała także dwa dzwony i obecne zwieńczenie. W październiku 2001 zakończono trwający ponad rok remont konserwatorski, który nadał nowy blask obiektowi.
Dom Mikołaja Kopernika
- Dom Kopernika, ul. Kopernika 15/17
Czynny codziennie oprócz poniedziałku; od 4 maja do 30 września w godz. 10.00-18.00
Muzeum Mikołaja Kopernika, dział Muzeum Okręgowego w Toruniu, powstało w 1960 roku. Pierwsze projekty zorganizowania muzeum w rodzinnym mieście astronoma pojawiały się już w połowie XIX wieku podczas zjazdów i obchodów związanych z rocznicami urodzin kopernikowskich (1873, 1923, 1953). Na początku XIX wieku za dom urodzin przyszłego astronoma rajcy miejscy uznali kamienicę przy ulicy Kopernika 40. Właśnie tę kamienicę zaprezentowali Napoleonowi w 1807 roku podczas jego wizyty w Toruniu. Teza wskazująca na ten dom jako miejsce urodzenia Mikołaja Kopernika została podważona w drugiej połowie XIX wieku przez burmistrza toruńskiego Georga Immanuela Bendera (1848-1924), historyka, który w oparciu o badania archiwalne i odnalezioną "Księgę służb" z XV wieku, wytypował kamienicę przy ul. Kopernika 17 (dawniej św. Anny). Pierwsze głosy za utworzeniem muzeum w tym domu, uznanym za miejsce urodzin Wielkiego Torunianina, pojawiły się podczas obchodów 450. rocznicy jego urodzin w 1923 roku, w wolnym Toruniu. Od 1933 roku grono pedagogów z Gimnazjum Toruńskiego było głęboko przekonane, że trzeba kamienicę przy ulicy Kopernika 17 otoczyć specjalną troską.
Stałe wystawy: "Rekonstrukcja fragmentu Sali Kopernikańskiej z Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu"; "Pracownia uczonego"; "Mikołaj Kopernik - życie i dzieło"; "Ekspozycja wnętrza kamienicy mieszczańskiej z okresu późnego średniowiecza i czasów nowożytnych"; "Sala Heweliusza"; "Makieta miasta Torunia z czasów Mikołaja Kopernika" (projekcje światło-dźwięku, wersje: polska, angielska, esperanto, francuska, hiszpańska, niemiecka, rosyjska, włoska); "Świat toruńskiego piernika".
Dom Eskenów
- Dom Eskenów, ul. Łazienna 16
Czynny codziennie oprócz poniedziałku; od 1 maja do 30 września w godz. 11.00-17.00
Został wzniesiony w drugiej połowie XIV wieku przez burmistrza toruńskiego Henryka Hitfelda. Początkowo był to reprezentacyjny budynek mieszkalny, od 1518 roku należący do rodziny Eskenów - przebudowany na renesansową rezydencję mieszczańską. Na przestrzeni wieków kamienica zmieniała właścicieli, a od 1844 stała się własnością firmy kupieckiej L. Damman i Kordes, która ujednoliciła budynek w stylu klasycznym i przeznaczyła go na spichrz. Od 1990 Dom Eskenów należy do toruńskiego Muzeum Okręgowego.
Stałe wystawy:"Odkrywanie przeszłości" - wystawa archeologiczna; "Militaria od średniowiecza do początków XX wieku"; "Toruń 1793-1920. Miasto pogranicza".
Kamienica pod Gwiazdą
- Kamienica "Pod Gwiazdą", Rynek Staromiejski 35,
Czynna codziennie oprócz poniedziałku; od 1 maja do 30 września w godz. 11.00-17.00
Jest to jedna z najciekawszych i najpiękniejszych kamienic mieszczańskich Torunia. Wyróżnia się wspaniałą późnobarokową fasadą ozdobioną na szczycie złotą gwiazdą, od której wzięła swą nazwę. Na jej obecny kształt złożyły się wielokrotne przebudowy i remonty. Kamienica została wybudowana w drugiej połowie XIII wieku. W okresie gotyku kilka razy ją przebudowywano, zmieniała także właścicieli. Jednym z nich był wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka, znany poeta i humanista Filippo Buonaccorsi znany jako Kallimach. Następną przebudowę kamienica przebyła w drugiej połowie XVI wieku. Została wówczas podwyższona o drugie piętro otrzymując zachowany do dziś, charakterystyczny dla ówczesnych kamienic mieszczańskich, kilkukondygnacyjny układ przestrzenny łączący funkcje mieszkalne i handlowo-magazynowe. Pod koniec XVII wieku nowy właściciel, rajca staromiejski Jan Jerzy Zöbner nadał kamienicy barokowy wystrój. W czasie zleconych przez niego prac fasada otrzymała bogatą sztukatorską dekorację, a jej szczyt został zwieńczony gwiazdą. We wnętrzu natomiast umieszczono łączące wszystkie kondygnacje kręcone drewniane schody. Na ich pierwszym stopniu stoi posąg bogini mądrości i rzemiosł Minerwy w antycznej zbroi oraz lew wsparty na tarczy z datą 1697.
II wojna światowa oszczędziła toruńskie zabytki, w tym także Kamienicę pod Gwiazdą. W latach 1967-69 przeprowadzono w niej prace restauratorsko-konserwatorskie, które przygotowały ją do nowej roli - muzeum. Znalazła się w niej kolekcja Sztuki Dalekiego Wschodu ofiarowana w latach 1966-1970 Muzeum Okręgowemu w Toruniu przez znanego kolekcjonera Tadeusza Wierzejskiego. W 1995 ponownie rozpoczęto remont kamienicy, a w 2000 roku dokonano renowacji fasady, która przywróciła jej dawny blask.
Stała wystawa: "Świat Orientu" - sztuka Wschodu.
Muzeum Podróżników
- Muzeum Podróżników im. Tony'ego Halika, ul. Franciszkańska 11.
Czynne codziennie oprócz poniedziałku; od 1 maja do 30 września w godz. 11.00-17.00
W 1999 roku Elżbieta Dzikowska przekazała pamiątki z podróży i wspólnych wędrówek zmarłego w maju 1997 Antoniego Tony'ego Halika Zarządowi Miasta Torunia, który z kolei powierzył Muzeum Okręgowemu zadanie stworzenia ekspozycji w przeznaczonym na ten cel zabytkowym spichrzu przy ul. Franciszkańskiej 11. Na zbiory Tony'ego Halika składa się z ponad 500 różnorodnych obiektów. Obok fotografii znalazły się w nim: egzotyczne nakrycia głowy, ceramika, broń, wyprawione skóry zwierzęce oraz pamiątki osobiste - dyplomy, legitymacje, a nawet metryka urodzenia. Obiekty te pochodzą ze wszystkich kontynentów - oprócz Antarktydy. Prezentowana wystawa ma cenne walory edukacyjne i wychowawcze, ukazując nie tylko źródło pochodzenia obiektów, ale również ich użyteczność. Część obiektów dokumentuje dorobek pisarski podróżnika oraz popularność programów "Pieprz i wanilia".
Stała wystawa: "Urodzony dla przygody. Pamiątki związane z Tony'm Halikiem".
Informacja nadesłana, lipiec 2007.
Muzeum Okręgowe w Toruniu
Rynek Staromiejski 1 - Ratusz
87-100 Toruń
Województwo kujawsko-pomorskie
Tel: (+48 56) 622 70 38, 622 40 27, 622 36 84
Fax: (+48 56) 622 40 29
WWW: www.muzeum.torun.pl