Film dokumentalny w reżyserii Piotra Stasika z 2010 roku.
Kończy się lato, zaczyna nowy rok szkolny. Inauguracja nauki w Szkole Kadetów nr 70 w Penzie, półmilionowym mieście nad Surą, dopływem Wołgi, w południowej Rosji. Rozpoczyna się uroczysta akademia. "Zaczynamy nowy rok, czas naszych nowych wspólnych odkryć i interesujących wydarzeń" - brzmią słowa przemówienia dyrektora. Potem piosenka w wykonaniu jednej z uczennic, hymn szkoły oraz - transmitowane przez radio - przemówienie prezydenta Rosji Dmitrija Anatoljewicza Miedwiediewa. Następnie poczty sztandarowe, uroczysta defilada i pierwsze zajęcia - z historii, śpiewu, musztry. W przerwach dzielenie się wrażeniami z wakacji, zabawy, a także poprawianie munduru, by nie narazić się przełożonym w pierwszym dniu nauki. Niektórzy mają pecha, głównie z powodu niezbyt lśniących butów. Przełożeni są surowi, pryncypialni, wymagający. Trzeba znać swoje miejsce w szyku - podkreśla jedna z nauczycielek w wykładzie o lojalności, powściąganiu emocji, jednym słowem o tym, jak stać się świadomym oraz użytecznym dla swojego państwa obywatelem.
"Dwa lata temu podczas pobytu w domu moich rodziców na wsi szukałem jakiejś książki do czytania. Zamiast niej znalazłem swoje stare pamiętniki. Byłem zaskoczony, bo okazało się, że najstarsze zostały napisane, kiedy miałem osiem lat. Dwa tygodnie później znalazłem się w Penzie - 700 km za Moskwą. Prowincjonalna Rosja wygląda jak Polska dwadzieścia lat temu. Miałem poczucie, jakbym znalazł się w scenografii swojego dzieciństwa. Przez przypadek trafiłem do szkoły kadetów. Zobaczyłem maszerujących w kolumnie chłopców ubranych w wojskowe mundury. Najmłodsi mieli siedem lat, najstarsi siedemnaście. Odnalezienie pamiętników oraz wizyta w szkole sprawiły, że wróciłem wspomnieniami do czasów dzieciństwa i postanowiłem zrobić o tym film" - wyznał Piotr Stasik w wypowiedzi dla portalu polishdocs.pl.
Przyglądając się społeczności szkoły kadetów, reżyser koncentruje się na trójce chłopców w różnym wieku: Artiom ma lat siedem, Kiril - jedenaście, a Maxim - szesnaście. Najmłodszy jest uczniem wzorowym, zdyscyplinowanym, w pełni przekonanym o wyższości tego, co swojskie, nad tym, co obce. Dostrzec to można nie tylko podczas zajęć, w których bryluje, starając się świecić przykładem i pełnym oddaniem wobec szkoły oraz jej pedagogów, ale nawet w chwilach zabawy, gdy podczas prezentacji swoich samochodzików przede wszystkim podkreśla zalety czajki i żiguli. Kiril jest zdecydowanie bardziej zdystansowany wobec szkolnej rzeczywistości. Dla niego nie jest ona całym życiem, dorastającego chłopca bardziej interesuje spotkanie z dziewczyną, którą darzy pierwszym gorącym uczuciem, niż żarliwe dyskusje o wyższości Rosji nad Stanami Zjednoczonymi. A co do samochodów, to jemu marzy się porsche. Jeszcze większe wątpliwości wydaje się mieć najstarszy Maxim. Podczas spotkania z wojennym, obwieszonym medalami weteranem zadaje "niezbyt fortunne" pytanie: "Czy nie bał się Pan walczyć? Czy nie bał się pan strzelać do ludzi?", by dojść do konkluzji, że nie chciałby szybko dorosnąć, choć w dzieciństwie podziwiał dorosłych i pragnął być taki, jak oni.
"W każdym z nich odkryłem cząstkę siebie sprzed lat. Przyjrzałem się z kamerą, jak wygląda ich zwykły dzień. W ten sposób powstał film, który z jednej strony jest podróżą w czasy dzieciństwa, z drugiej opowieścią o niełatwym losie współczesnej Rosji" - dopowiada reżyser.
Film Stasika ma w pełni autorski charakter, reżyser jest równocześnie montażystą oraz autorem znakomitych - uhonorowanych Złotą Żabą na festiwalu Camerimage w 2010 roku - zdjęć. Jury festiwalu operatorskiego uzasadniło swój werdykt "szczególnym zmysłem obserwacyjnym i wrażliwością kompozycyjną, spójnością stylu i tonu oraz intymnością, z jaką kamera zbliżyła się do tematu".
Piotr Stasik jest absolwentem Mistrzowskiej Szkoły Reżyserii Filmowej Andrzeja Wajdy, w której prowadzi tzw. przedszkole filmowe. Jest też współtwórcą Towarzystwa Inicjatyw Twórczych "ę", autorem kilku filmów dokumentalnych. W jednym z nich "7 x Moskwa" (2005), zrealizowanym w cyklu "Rosja-Polska. Nowe spojrzenie", sięgał już - w dość niekonwencjonalnej formie (siedem długich ujęć) - do rosyjskich tematów.
- "Koniec lata", Polska 2010. Reżyseria, scenariusz, zdjęcia i montaż: Piotr Stasik, współpraca realizatorska: Maciej Cuske, muzyka: Maciej Gwinciński, dźwięk: Maciej Diduszko, producent: Agnieszka Janowska, Jacek Nagłowski, Witold Będkowski. Produkcja: Centrala Sp. z o.o., Telewizja Polska S.A. przy wsparciu Polskiego Instytutu Sztuki Filmowej, a także warsztatów Ex Oriente Film 2008 organizowanych przez Czeski Instytut Filmu Dokumentalnego. Kolor, 33 min.
Nagrody:
Autor: Jerzy Armata, listopad 2011