Maksymilian Fajans – warszawiak z wyboru, Polak wyznania mojżeszowego był między innymi dokumentalistą powstających w mieście linii kolejowych, autorem zdjęć praktycznie wszystkich stołecznych dworców, zwłaszcza po stronie praskiej. Fotografował także wnętrza odbudowanego stołecznego ratusza. Zdjęcia te zostały później nagrodzone na światowej wystawie w Wiedniu.
Publikacja zawiera również kilkadziesiąt fotografii ukazujących widoki Warszawy, między innymi Zamek Królewski – ówczesną siedzibę prywatną namiestników Królestwa Polskiego czy wnętrze słynnej cukierni Lourse'a w Hotelu Europejskim. Zdjęciom towarzyszy esej autorki, która jest kuratorem fotografii w stołecznym Muzeum Narodowym, oraz kalendarium wydarzeń z dziedziny fotografii – na świecie i w Królestwie Polskim. Album ukazał się staraniem Domu Spotkań z Historią i stołecznego Muzeum Narodowego w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej.
Maksymilian Fajans
Latem 1860 roku Maksymilian Fajans postanowił zająć się nową gałęzią sztuki – fotografią. Adept stołecznej Szkoły Sztuk Pięknych, kształcący się później w Paryżu w dziedzinie litografii, w 1862 roku założył profesjonalne atelier fotograficzne. Zdecydował się na to, ponieważ fotografia stała się wówczas modna, ekscytowała środowisko artystyczne, a zawód fotografa postrzegano jako oferujący możliwość rozwoju, a także dochodów. I Fajans, który miał duże osiągnięcia w litografii, słusznie pomyślał, że studio również fotograficzne wzbogaci jego ofertę.
Helena Modrzejewska
Fajans tworzył przede wszystkim portrety. Dzięki niemu zachowało się wiele wizerunków znanych postaci, ważnych dla kultury, życia społecznego i politycznego w tamtym okresie. Wśród uwiecznionych przezeń znajdowali się zwykli mieszkańcy miasta i ówczesna elita. Stąd też w albumie nie mogło zabraknąć fotografii Heleny Modrzejewskiej. Tuż po jej przybyciu do Warszawy w 1868 roku sfotografował aktorkę w pięknej sukni z tiurniurą, która wówczas zaczynała być modna. Termin ten oznaczał upinanie i drapowanie materiału z tyłu bioder dla nadania sylwetce kształtu litery S. Modrzejewska często sama projektowała własne stroje, być może także tę suknię.
Roman Żuliński
Wśród osób portretowanych przez Maksymiliana Fajansa znaleźli się również bohaterowie powstania styczniowego, członkowie Rządu Narodowego: Rafał Krajewski i Roman Żuliński. Zostali sfotografowani jeszcze przed wybuchem zrywu i jeżeli gdziekolwiek spotykamy się z ich zdjęciami, są one właśnie autorstwa Fajansa. Żuliński pracował jako nauczyciel matematyki, a podczas powstania styczniowego pełnił funkcję dyrektora poczty powstańczej przy Rządzie Narodowym. Aresztowany przez rosyjskie władze zaborcze został osądzony i stracony na stokach cytadeli 5 sierpnia 1864 roku. Wraz z nim zgładzono dyktatora powstania – Romualda Traugutta oraz członków powstańczego Rządu Narodowego.
Czasy żałoby narodowej
Portret Ludwiki i Anny Halpert w sukniach z czasów żałoby narodowej, czarnych z białymi kołnierzykami i mankietami.
Portret kobiety
Ówczesna technika wykonywania negatywów na szkle w tak zwanej technice kolodionowej mokrej pozwalała każdej pracowni na wypracowanie przede wszystkim własnej kolorystyki. Jak wiadomo dziewiętnastowieczna fotografia nie była czarno-biała, lecz o barwie sepii, w różnych tonacjach brązowych. U Fajansa przybierała zaś niezwykły kolor czekoladowy.
Zamek Królewski w Warszawie
Warszawa, Zamek Królewski, południowe skrzydło z oficyną przy Bramie Grodzkiej oraz pałac Pod Blachą, 1861. W głębi most Kierbedzia w budowie oraz synagoga przy ulicy Szerokiej (obecnie Kłopotowskiego) na Pradze.
Transport lokomotywy
Plac Dzieciątka Jezus. Przewożenie lokomotywy przez konny zaprzęg, 1862. W tle budynek należący do Karola Fryderyka Mintera, założyciela Zakładu Wyrobów Metalowych. Po lewej, wylot ulicy Mazowieckiej na Świętokrzyską. Plac nosił później nazwy: Warecki, Napoleona, a obecnie Powstańców Warszawy. Widoczna zabudowa dziś nie istnieje.
Schody żelazne brązowane
Schody żelazne brązowane w ratuszu przy placu Teatralnym, 1870. Budynek ratusza (dawnego pałacu Jabłonowskich) został zniszczony na skutek pożaru wznieconego przez powstańców w 1963 roku. W latach 1864–1869 przebudował go architekt Józef Orłowski. Ażurowe konstrukcje żeliwne powstały dzięki współpracy z inżynierem Tadeuszem Chrzanowskim, budowniczym mostu Kierbedzia. Historycznego wnętrza nie odtworzono podczas odbudowy gmachu w latach 1995–1997.
Cukiernia Lourse'a
Cukiernia Lourse'a w Hotelu Europejskim, 1872. Jedna z najsłynniejszych warszawskich firm cukierniczych założona przez Szwajcara Laurentego Lourse'a w 1821 roku. W 1872 firma, zarządzana wówczas przez Jakuba Zamboniego, zainstalowała się w Hotelu Europejskim, w którym przetrwała do 1944.
Dworzec Kolei Warszawsko–Petersburskiej
Dworzec Kolei Warszawsko–Petersburskiej na Pradze, od strony torów, 1863. Gmach dworca przy ulicy Wileńskiej (na wprost ulicy Zaokopowej) został zaprojektowany przez Narcyza Zborzewskiego. Jego budowę ukończono w 1982 roku. W 1915 zniszczony przez Rosjan wycofujących się z Warszawy, a następnie rozebrany.
Budowa dworca Kolei Warszawsko–Terespolskiej
Położenie kamienia węgielnego pod budowę dworca Kolei Warszawsko–Terespolskiej na Pradze, 20 maja 1866. Zdjęcie wykonano po godz. 13.00, kiedy na uroczystość przybył namiestnik Królestwa Polskiego hrabia Berg. Wśród sfotografowanych znaleźli się: prezydent Warszawy, generał major Kalikst Witkowski, prezes Rady Zarządzającej Towarzystwa Drogi Żelaznej Leopold Kronenberg, podpułkownik inżynierii, p.o. dyrektora Tadeusz Chrzanowski. Po lewej widoczny pociąg (z parowozem Brassey), którym uczestnicy wydarzenia udali się do stacji Miłosna.
Dworzec Kolei Nadwiślańskiej
Pasażerski budynek na stacji Praga. Widok od strony linii, 1877. Dworzec znajdował się za rogatkami petersburskimi, za praskim cmentarzem cholerycznym i w pobliżu Fortu Śliwickiego (obecnie przy ul. Jagiellońskiej 5).
Zwierzęta na medal
Danuta Jackiewicz
"Fotografowie Warszawy. Maksymilian Fajans 1825–1890"
wydawcy: Dom Spotkań z Historią i Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 2014
wymiary: 200 x 210 mm
oprawa: miękka ze skrzydełkami
liczba stron: 136
ISBN 83–62020–64–4