Maciej Pieprzyca stworzył film ironiczny i bezpretensjonalny, pełen czułości, lecz nie czułostkowy. "Chce się żyć", opowieść o samotności i harcie ducha, to jeden z najbardziej wzruszających obrazów w polskim kinie ostatnich lat. Mateusz urodził się z rozległym porażeniem mózgowym. Lekarze twierdzili, że jest ciężko upośledzony intelektualnie. Chłopiec nie mówi, ani potrafi chodzić. "Gdybym tylko mogła cię zrozumieć" - wzdycha jego matka (świetna Dorota Kolak). Ani ona, ani reszta rodziny nie godzi się z kalectwem Mateusza (Dawid Ogrodnik), otaczając chłopca miłością i troską. Dopiero, gdy choroba matki uniemożliwia jej opiekę nad Mateuszem, chłopak trafia do ośrodka dla niepełnosprawnych, w którym musi stoczyć walkę o zachowanie godności.
W więzieniu ciała
Ta historia wydarzyła się naprawdę, a pierwsza opowiedziała o niej Ewa Pięta w dokumentalnym filmie "Jak motyl" (film dostępny na stronie TVP). Gdy dokumentalistka zmarła na raka, Maciej Pieprzyca, jej przyjaciel z czasów studenckich, postanowił nakręcić film, który będzie hołdem dla artystki. Tak zrodził się pomysł "Chce się żyć".
Pieprzyca stawia na skromną formę nie tylko ze względu na ograniczenia budżetu, ale też dlatego, że siłą jego filmu jest bohater, a nie wizualne ornamenty. "Chce się żyć" opowiedziane jest statycznymi ujęciami i dyskretną muzyką, która nie odwraca uwagi od aktorskich kreacji.
W przeciwieństwie do Juliana Schnabela, twórcy znakomitego "Motyla i skafandra", reżyser "Chce się żyć" nie subiektywizuje spojrzenia kamery, ale stawia ją obok i uważnie przygląda się swym bohaterom. Reżyserska pokora sprawia, że na pierwszy plan wybija się to, co w "Chce się żyć" najważniejsze - dramat człowieka nie mogącego porozumiewać się ze światem.
Wielka rola Dawida Ogrodnika
Po festiwalowej premierze "Chce się żyć" Sławomir Idziak, światowej sławy polski operator, stwierdził, że gdyby obraz Pieprzycy był filmem amerykańskim, Dawid Ogrodnik byłby murowanym kandydatem do aktorskiego Oscara. Istotnie, rola Ogrodnika, już dziś porównywana jest do oscarowej kreacji Daniela Day-Lewisa z "Mojej lewej stopy" Jima Sheridana.
Ogrodnik w każdym drgnieniu mięśni zawiera emocje i wewnętrzne napięcie. Bez słów tworzy portret człowieka zniewolonego przez własne ciało, a dobiegający z offu głos głównego bohatera dopełnia tę słodko-gorzką opowieść. W interpretacji Ogrodnika Mateusz nie jest bowiem marionetką ucieleśniającą ludzką krzywdę, ale żywym człowiekiem pełnym sprzeczności, cierpiącym, ale obdarzonym poczuciem humoru. Z jednej strony wzrusza, z drugiej - bawi. Choćby wtedy, gdy dokonuje systematycznej oceny kobiecych biustów klasyfikowanych w 10-stopniowej skali lub gdy z dystansem komentuje własną tragedię.
Odwaga skromności
Pieprzyca miał sporo szczęścia do aktorów. Arkadiusz Jakubik wcielający się w prostego robotnika o złotym sercu i skłonności do alkoholu ma w sobie wdzięk i ciepło, a Katarzyna Zawadzka jako opiekunka Mateusza i Helena Sujecka wcielająca się w jego siostrę, tworzą tu role intrygująco niejednoznaczne.Pokaz wielkiego aktorskiego talentu daje także młodziutki Kamil Tkacz wcielający się w pięcioletniego Mateusza, który znakomicie radzi sobie z tą ekstremalnie trudną rolą.
Ale największą - obok Ogrodnika - gwiazdą "Chce się żyć" jest Dorota Kolak, aktorka późno odkryta przez polskie kino, która po raz kolejny udowadnia, że jest artystką wyjątkowo zdolną i dojrzałą. Jako matka Mateusza Kolak jest pełna miłości, wyrozumiała i pogodzona z losem. Bez wielkich gestów i melodramatycznych wzruszeń aktorce udało się stworzyć postać głęboko poruszającą, prawdziwą i piękną.
Kamil Tkacz i Dorota Kolak w filmie "Chce się żyć" Macieja Pieprzycy. Fot. Paweł Dyllus/ Studio Filmowe Tramway
Taki też jest film Pieprzycy, obraz, w którym artystyczne ambicje ustępują miejsca prawdzie psychologicznych portretów. Opowieść o godności, którą trzeba wywalczyć, o oddaniu i poświęceniu, ma w sobie katartyczną moc. Łzy, które wywołuje Pieprzyca, są świadectwem jego dojrzałości, dzięki której usuwa się w cień, zostawiając nas sam na sam z tym pięknym, absolutnie czystym filmem.
Film trafi na ekrany 11 października. Miesiąc wcześniej do księgarń trafiła powieść Macieja Pieprzycy "Chce się żyć", która stała się kanwą filmowego scenariusza.
- "Chce się żyć" 2013, Scenariusz i reżyseria: Maciej Pieprzyca, zdjęcia: Paweł Dyllus, scenografia: Joanna Anastazja Wójcik, muzyka: Bartosz Chajdecki, montaż: Krzysztof Szpetmański. Występują: Dawid Ogrodnik, Kamil Tkacz, Dorota Kolak, Arkadiusz Jakubik, Anna Nehrebecka, Katarzyna Zawadzka, Helena Sujecka, Mikołaj Roznerski, Tymoteusz Marciniak, Anna Karczmarczyk, Grzegorz Mielczarek, Dariusz Chojnacki. Dystrybucja: Kino Świat.
Bartosz Staszczyszyn, 03.10.2013