Katowicki kampus uniwersytecki, zlokalizowany w samym centrum miasta, tuż obok głośnej i ruchliwej trasy szybkiego ruchu, Alei Walentego Roździeńskiego, to wciąż nieukończony zespół pochodzącej z różnych epok, choć głównie modernistycznej zabudowy. Wielkopłytowe wieże akademików sąsiadują tu z lekkimi, pawilonowymi siedzibami niektórych wydziałów, na elewacjach pojawia się beton, stal, szkło, cegła, kolorowa mozaika. Po drugiej stronie ulicy ciągną się zaś rzędy zdobnych kamienic z końca XIX i początku XX wieku. Projektanci CINiBA musieli zaprojektować obiekt wpisujący się w to specyficzne otoczenie – uwzględnić skomplikowany kontekst, w jakim miała wyrosnąć nowa bryła.
Warto dodać, że konkurs architektoniczny przewidywał budowę biblioteki tylko na potrzeby Uniwersytetu Śląskiego, pomysł, by gmach obsługiwał też studentów Akademii Ekonomicznej pojawił się sporo później. Tym samym projektanci ze zwycięskiego zespołu HS99 musieli swoją wizję dopasować także do nowych potrzeb.
Warto dodać, że uczelniany kampus w Katowicach znajduje się także naprzeciwko terenu, przechodzącego od lat gigantyczną metamorfozę. Na terenie na wschód od słynnego Spodka powstaje właśnie wielkie Centrum Kongresowe (proj. JEMS Architekci), siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia (proj. Tomasz Konior), nowoczesne Muzeum Śląskie (proj. Riegler Riewe Architekten). Niestety sąsiadujące ze sobą obszary – kulturalny i naukowy - rozdziela obudowany ekranami akustycznymi kanion wielopasmowej trasy szybkiego ruchu.
Dariusz Herman, Wojciech Subalski i Piotr Śmierzewski, czyli autorzy projektu katowickiej biblioteki nadali jej minimalistyczny kształt dwóch przenikających się ze sobą prostopadłościanów, większego i niższego oraz mniejszego, za to dwa razy wyższego. Położone na dwóch przeciwległych rogach wejścia do budynku oznaczono za pomocą podłużnych przeszkleń, poza tym gmach sprawia wrażenie zwartej, monolitycznej bryły. Jej najbardziej wyrazistym – a zarazem jedynym charakterystycznym elementem jest okładzina elewacji. Wszystkie zewnętrzne ściany budowli pokryły ustawione pionowo prostokątne płyty w indyjskiego piaskowca. Jego intensywny, "rudy" kolor oraz chropowata powierzchnia mogą kojarzyć się z ceglanymi ścianami śląskich familoków czy obiektów przemysłowych. Uporządkowany, rytmiczny układ płyt, rozdzielonych bardzo wąskimi, pionowymi oknami (jest ich ponad cztery tysiące!) – to ukłon w stronę preferującego prostotę i geometryczny ład modernizmu, który też zostawił swojej ślady w Katowicach. Minimalistyczna, a zarazem wyrazista bryła biblioteki – to jednocześnie kwintesencja chętnie operującej prostymi środkami współczesnej architektury.
Kamień, pokrywający elewacje został przez architektów dobrany bardzo świadomie. Jego kolor, faktura i właściwości mają duże znaczenie dla wyglądu budowli.
"Jego łupana faktura i sposób ułożenia powodują, że fasada inaczej wygląda w słońcu, a inaczej o zmierzchu. Inaczej sucha i po deszczu, inaczej latem i zimą, z bliska i z daleka" – podkreślał w wywiadzie dla tygodnika "Polityka" Piotr Śmierzewski z HS99.
Dzięki gęstemu układowi wąskich okien po zmroku budynek przypomina abstrakcyjną rzeźbę, tajemniczy lampion, święcący tysiącami szczelin.
Nie mniej surowe jest wnętrze CINiBA. Dominuje w nim beton i stal. Rytmiczny układ regałów z książkami i stołów do pracy uzupełniają z podobną geometryczną precyzją rozmieszczone ściany działowe, lampy, a nawet panele, kryjące instalacje i kable. Ten ortodoksyjny porządek "ocieplają" detale z drewna, posadzki czy balustrady oraz schody, które jako jedyne w tej przestrzeni otrzymały kształt łagodnie wyginających się łuków.
"To symboliczny obraz dziejów: pruskiego Kattowitz, stolicy województwa w II RP, Stalinogrodu, ośrodka socmodernistycznego progresu czasów PRL-u z najnowszą tendencją dążeń miasta ku idei metropolii wiedzy, nauki i kultury” – pisał o katowickiej bibliotece na łamach miesięcznika "Architektura-Murator" Ryszard Nakonieczny, znawca i badacz śląskiej architektury.
Pracującym na co dzień w odległym Koszalinie architektom z pracowni HS99 udało się doskonale wyczuć ducha stolicy Górnego Śląska i w przestrzeń zróżnicowaną i nieco chaotyczną sprawnie wkomponować bryłę, będącą nowoczesną interpretacją tradycji i cech charakterystycznych tego regionu.
Autorka: Anna Cymer, maj 2014
Strona internetowa pracowni HS99 http://hs99.pl/
Strona internetowa CINiBA http://www.ciniba.edu.pl/