Utwór eksperymentalny w siedmiu wersjach: od "gigantycznej" na 159 instrumentów do solowej - na jeden instrument, którym może być każdy ze 159 instrumentów wersji "gigantycznej".
Bogusław Schaeffer, Warszawa, 27 czerwca 2010, fot. Marek Dusza
Utwór Bogusława Schaeffera tentative music (oryginalnie tytuł jest celowo pisany małą literą) istnieje w siedmiu wersjach: wersja "gigantyczna" na 159 instrumentów, wersja na 59 instrumentów, wersja na quasi orkiestrę kameralną (19 lub 15 instrumentów), wersja kameralna na 9 lub 5 instrumentów i wreszcie wersja solowa - na jeden instrument, którym może być każdy ze 159 instrumentów wersji "gigantycznej". Oczywista jest tu zabawa cyframi 1, 5 i 9.
Utwór tentative music ("muzyka próbna") został bardzo dokładnie zaprojektowany. Partie instrumentalne mają identyczną formę, podaną w postaci diagramu. Choć z pozoru może się zdawać, że dzieło daje dużą dowolność wykonawcom, to jednak każdy głos instrumentalny jest bardo precyzyjnie skonstruowany, a wykonawca musi bardzo dobrze znać swoją partię, by wykonać ją w podanym przez kompozytora tempie. Wg twórcy jest to jeden z utworów "nieśmiertelnych" i wyjątkowo wszechstronnych, bowiem właściwie każdy, odpowiednio dobrany zespół może go zagrać.
Podczas 47. "Warszawskiej Jesieni Zespół Młodzieżowy Polsko-Niemiecki pod dyrekcją Rüdigera Bohna po raz pierwszy wykonał wersję utworu przeznaczoną na 19 instrumentów. Kompozytor zamieścił w książce programowej festiwalu komentarz:
"Każda partia instrumentalna w tym eksperymentalnym utworze opiera się na materiale, który jest wytworem mojej instrumentalnej wyobraźni (w przypadku każdego instrumentu - innej) [...], motywy, tematy i pasaże są tu moimi ulubionymi elementami. Po wielu latach żałuję, że tak mało eksperymentowałem. Dla teatru napisałem sztukę w pięciu językach (11 aktorów rozmawia i porozumiewa się w różnych językach jakby jednocześnie...). W muzyce nie da się takiego eksperymentu dokonać, gdyż opiera się na jednym języku, na szczęście powszechnie zrozumiałym." ("Warszawska Jesień" 2004, s. 147)
Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, styczeń 2005.