Korzenie Festiwalu sięgają lat 1978-1982. Początkowym zamiarem pomysłodawcy i organizatora festiwalu – Mikołaja Buszko - było urządzenie przeglądu chórów w styczniu, w czym jednak przeszkodził stan wojenny. Realizację pomysłu przeniesiono na maj - czas Paschy - i od tej pory, z roku na rok festiwal rozrastał się, nabierając znaczenia. Z przeglądu miejscowych chórów parafialnych osiągnął status wydarzenia międzynarodowego. W 1995 roku Ministerstwo Kultury nadało mu kategorię zerową, stawiając tym samym na równi z
Konkursem Chopinowskim i
Międzynarodowym Festiwalem Muzyki Współczesnej "Warszawska Jesień".
Pierwszy festiwal, zorganizowany w 1982 roku, trwał zaledwie kilka dni i wzięło w nim udział dziewięć chórów parafialnych, amatorskich oraz zawodowy Zespół Muzyki Cerkiewnej
Warszawskiej Opery Kameralnej pod dyrekcją ks. Jerzego Szurbaka. Dziś Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej - "Hajnówka" jest jedynym o takim znaczeniu festiwalem muzyki cerkiewnej na świecie. W ciągu lat istnienia był też inspiracją dla powstania wielu podobnych - od organizowanych w Polsce po zagraniczne międzynarodowe w Rosji, Finlandii, Estonii, Rumunii, na Ukrainie, Białorusi, Słowacji.
Rok 1983 miał przełomowe znaczenie dla historii festiwalu, gdyż przeniesiono go do nowo wybudowanego Soboru pod wezwaniem świętej Trójcy w Hajnówce. Od tego czasu świątynia ta stała się stałym miejscem spotkań festiwalowych. W 1983 roku do grona organizatorów dołączył znany polski kompozytor
Romuald Twardowski Poczynając od 3. Dni Muzyki Cerkiewnej festiwal stał się coraz bardziej zróżnicowany i o bogatszym programie. Zaczęły pojawiać się wydarzenia towarzyszące, m.in. wystawy gobelinów i haftów ludowych, a także wieczorne spotkania w puszczy przy ognisku. W 1984 roku po raz pierwszy wystąpił w Hajnówce chór zagraniczny - młodzieżowy zespół z Kouvola w Finlandii. Skromne spotkania parafialnych chórów zaczęły się z czasem przekształcać w wydarzenie międzynarodowe o wysokim poziomie artystycznym.
W 1991 roku festiwal zmienił nazwę na Międzynarodowy Festiwal Muzyki Cerkiewnej. Mimo tych zmian nie stracił on swego charakteru muzycznego święta. Nadal jego myślą przewodnią jest chęć dotarcia do źródeł cerkiewnej muzyki i początków chrześcijaństwa oraz wydobycie i upowszechnianie najpiękniejszych jej pieśni. Formuła festiwalu stwarza okazję do dyskusji, spotkań, wymiany doświadczeń i nawiązania przyjaźni między uczestnikami z różnych środowisk - co wzbogaca jego charakter o cele estetyczne i wychowawcze. Każdego roku w maju festiwal gości ponad tysiąc śpiewaków. W 2001 roku na koncertach festiwalowych można było posłuchać chórów śpiewających pieśni prawosławne w językach starocerkiewno-słowiańskim, ukraińskim, bułgarskim, fińskim, rosyjskim, białoruskim oraz w dialekcie łemkowskim i po szwedzku.
Od 2003 roku festiwal odbywa się w Białymstoku, od tego też momentu patronat obejmuje
Krzysztof Penderecki. W 2006 roku po raz pierwszy festiwalowi towarzyszyło Międzynarodowe Forum Kompozytorów i Dyrygentów. Podczas spotkania źródła inspiracji swojej twórczości oraz wybrane, również nowe utwory przedstawiali reprezentanci: Polski - Romuald Twardowski, Mołdawii - Teodor Zgurianu, Białorusi - Anna Karotkina oraz Bułgarii - ks. Aleksander Łaszkow.
W festiwalu mogą brać udział chóry z Polski i z zagranicy: mieszane, męskie i żeńskie w kategoriach: chóry parafialne (wiejskie i miejskie) oraz chóry świeckie (amatorskie i zawodowe). Koncerty chórów są oceniane przez jury pod przewodnictwem Romualda Twardowskiego. Biorąc pod uwagę dobór repertuaru, interpretację, dyrygowanie i wrażenia artystyczne jurorzy przyznają nagrody. Wszystkie chóry otrzymują natomiast pamiątkowe dyplomy. Chóry wytypowane przez jury są zobowiązane do wzięcia udziału w Koncertach Galowych w dniu zakończenia Festiwalu w Hajnowskim Domu Kultury i
Filharmonii w Białymstoku.
Od 1985 roku wszystkie koncerty festiwalowe są rejestrowane fonograficznie, a od 1995 roku wydawane są płyty kompaktowe z najlepszymi nagraniami ostatniego festiwalu. Każdy kolejny festiwal pozostawia po sobie także zbiory nut, foldery, gazety festiwalowe. Łącznie stanowią one nie tylko bogaty zbiór informacji o MFMC - "Hajnówka", ale również jedno z ważniejszych źródeł na temat muzyki cerkiewnej.
Autor: Anna Iwanicka-Nijakowska,
Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich
styczeń 2002
aktualizacja: kwiecień 2010
Białystok
Tel/Fax: (+48 85) 682 32 03, 682 20 89
WWW: www.festiwal-hajnowka.pl
Email: biuro@festiwal-hajnowka.pl