Paweł Althamer, Rubber
Paweł Althamer, Rubber, 2008, fotoğraf : Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Althamer’ın çalışması, yıllar içerisinde herkesin, hatta çocukların dahi, tanıyıp sevdiği bir Varşovalıyı anlatıyor. Bay Rubber, hafif suçlar işleyen bir ayyaş; fakat, aynı zamanda yerel ahlaki kurallar üzerine de bir otoriteydi. Sanatçı, heykeli Kuzey Prag'da Eğitim ve Sosyal Eylem Grubu'ndan çocuklar ve velileri ile işbirliği içinde yarattı. Heykel, ilk önceleri Czynoszowa ve Stalowa Caddeleri’nin köşesinde bulunan bir likör dükkânının önündeki kaldırımda duruyordu. Gerçek boyutlardaki heykel, bölgede yaşayan bazı kişilerden bölgenin itibarını olumsuz etkilediği düşüncesiyle tepki almış olsa da, bir kısım semt sakini heykeli zor iklim şartlarından koruyor, hatta sıcak tutmak için heykelin kafasına şapka bile takıyordu.
Mirosław Bałka, A Boy and an Eagle / Bir Delikanlı ve bir Kartal
Mirosław Bałka, A Boy and an Eagle, 1988, fotoğraf: Bartosz Stawiarski / MSN
Suni taştan yapılmış heykel, genç Ganymede’yi baştan çıkarmaya çalışan kartal formuna girmiş Zeus’u gösteriyor. Bałka, bir röportajda Yunan efsanesinden ilham alan çalışma hakkında: “Bu vatanseverlikle alakalı bir heykel ve vatanseverlik seksi olabilir. Bugünün dünyasında bu durum, eserin yapıldığı döneme göre daha geçerli […] Acaba Polonya’yı temsil eden kartal, gelişmekte olan genç erkekleri baştan çıkartabilir mi” demişti.
Yael Bartana, Nightmares, Wall and Tower, Assassination / Kabuslar, Duvar ve Kule, Suikast
Yael Bartana, Assassination /Suikast filminden bir kare 2011, fotoğraf: fotoğraf : Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Bir üçleme serisi olan bu film çalışması İsrailli sanatçı Yael Bartana tarafından Polonya’daki Museviler’in sosyal konumu çerçevesinde çekildi. Filmler, üç milyondan fazla Musevi’yi atalarının topraklarına döndürmeyi amaçlayan özel bir sosyo-politik hareketten bahsediyor. Filmde, Musevi Rönesans Hareketi’nin, Polonya solundan temsilciler, kültürel figürler ve sanatçılar kibbutizmi teşvik ediyor. Bunlar arasında Anda Rottenberg, Wilhelm Sasnal ve Sławomir Sierakowski yer alıyor. Üçlemenin son filmi, 2011 yılı Venedik Bienali’nde Polonya pavyonunda gösterildi.
Wojciech Bąkowski, I See Things That Are Not There / Orada Var Olmayan Şeyleri Görüyorum
Wojciech Bąkowski, I See Things That Are Not There, 2009, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Enstalasyon küçük karanlık bir odanın sadece soyut seslerle doldurulmasından oluşuyor. Sesler oldukça rahatsız edici ve farklı çağrışımları kışkırtıyor. Bąkowski, bu çalışmasının arkadaşı ve meslektaşı, sanatçı Piotr Bosacki ile hayali problemler üzerine yaptıkları sohbetin bir dışa vurumu olduğunu söylüyor.
Iwan Brażkin, Rebel Karaoke / İsyancı Karaoke
Iwan Brażkin, Rebel Karaoke, 2011-2012, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Moskovalı sanatçı ve sol politik aktivist olan Brażkin, aynen bir karaoke formatında olduğu gibi, izleyenleri protestocu taleplerini mikrofondan bağırmaları için davet ediyor. Brażkin’in çalışması, sosyo-politik temalara değiniyor, politika ve eğlenceyi yüzleştiriyor. İzleyenleri, protestocu kitleyi tanımlamaya ve dahası, onlara katılarak, kendi politik kimliklerini artırmaya davet eden enstalasyon, sanatçının daha önceki Halkın Sesi (2010) çalışmasına atıfta bulunuyor. O çalışmada sanatçı, sokaktaki protestocuların seslerini, kapitalist sistemde bunların hiç de duyulmak istenmeyeceği bir yerde, bir sergi alanında yayımlıyordu. Sergi izleyicileri, grevcilerin şikâyetleri, politik konuşmalar ve sloganlar arasına dalıyordu.
Rafał Bujnowski, Eye Sockets / Göz Yuvası
Rafał Bujnowski, Eye Sockets, 2010, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Grupa Ładnie kurucusu Bujnowski’ye ait bu anıtsal tablolar, bitmemiş bir apartmanın bölümlerini yansıtıyor. Pencere boşlukları, dokulu ham beton duvarlar ile birleşiyor. Çalışma, son yıllardaki ekonomik krizler kadar çevrede çok tanıdık hale gelen boşaltılmış Polonya bina manzaralarına atıfta bulunuyor—bu biraz da ülke genelinde aceleyle yapılan yatırım ve hızlı çöküşün sembolü olarak yorumlanıyor.
Oskar Dawicki, Snowman of Quotes / Alıntılarda Kardan Adam
Oskar Dawicki, Snowman of Quotes, 2005, fotoğraf: Raster Gallery izniyle
Oskar Dawicki’nin kardan heykeli, varlığını sürdürebilmek için sürekli bakım ve elektrik bağlantısına ihtiyaç duyuyor. Heykelde kalıcı olan tek unsur, üzerlerine Marcus Aurelius’un Meditations adlı eserinden yapılan alıntıların işlenmiş olduğu düğmeler. Romalı imparator ve filozofun sözleri, Dawicki’nin ironik ve melankolik eseri için bir motto olabilir: “Burada yaşasanız ve buna alışık olsanız da veya uzaklara gidiyor ve bunu isteyerek yapıyorsanız; ya da ölüyorsanız ve görevlerinizden kurtulmuşsanız da... Bunların dışında hiç bir şeyin önemi yoktur. Yani, müsterih olun.”
Aneta Grzeszykowska, Album / Albüm
Aneta Grzeszykowska, Album, 2004, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Aneta Grzeszykowska’nın çalışması, görünüşte hatıra resimleri ile dolu tipik bir aile albümünü hatırlatıyor. Sanatçı ve ailesi tarafından 30 yıl boyunca biriktirilen 200’ün üzerinde fotoğraf, sanatçının çalışmasına konu olmuş durumda. Grzeszykowska, bu çalışmada kendi özel hayatına ve ailesinin özel hayatının geçmişine ışık tutarken hatırlama ve unutma mekanizmalarıyla oynuyor.
Sanja Iveković, Invisible Women of Solidarity / Dayanışmanın Görünmez Kadınları
Sanja Iveković, Invisible Women of Solidarity, 2009-2010, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Eski Yugoslavya’da feminist sanatın öncülerinden birine ait olan bu proje, Polonya Dayanışma hareketinin yok sayılan katılımcılarına; yani, “görünmez kadınlara” yapılan bir anıt. Çalışma High Heels (Yüksek Ökçeler) dergisinin kapağında yer aldı.
Grzegorz Kowalski Archive / Grzegorz Kowalski Arşivi
Fotoğraftaki: Paweł Althamer, Grzegorz Kowalski Arşivi’nden, 1981-2008, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
1990’ların tanınmış eleştirel sanat eserleri ve bazı önemli çağdaş sanatçıları ünlü stüdyo Kowalnia’dan çıkmıştır. Kowalnia, 1985’ten bu yana Althamer, Katarzyna Kozyra, Anna Molska, Anna Niesterowicz ve Artur Zmijewski gibi sanatçıların diğerleri arasından sıyrılmasını sağladı. Profesör Grzegorz Kowalski, bir eğitimci, bir sanatçı ve aynı zamanda 1960 ve ‘70li yılların da eleştirmenlerindendi. Oskar Hansen’in mimari ve tasarım stüdyosunda ve heykeltıraş Jerzy Jarnuszkiewicz’in yanında asistanlık yapmıştı.Hansen’in Açık Biçim Teorisi, Kowalski'nin “sanatçı ile izleyen” ve “bir çalışma ile ortamı” arasındaki ilişki anlayışına yön vermiştir.
Müze koleksiyonunda bulunan arşiv, sanatçının çalışmalarının ve öğrencilerinin aktivitelerinin belgelenmesinden oluşur. Kowalski’nin benzersiz öğretme metodu burada gösterilir. Onun metodu, öğrencilerin zaman içerisinde öğretmenin otoritesinden kurtularak kendi bireyselliklerini ortaya koymalarını sağlıyor. Bu metot, yaratıcı özgürlük ve seçim özgürlüğünün, en önemli ifade araçları olduğunu savunur.
Akademia Ruchu, Europe / Hareket Akademisi, Avrupa
Varşova'da Wojciech Krukowski tarafından kurulan bu sanat grubu, kentsel mekânda sanatsal müdahalenin öncüsüydü. Bir sokak eylemi olan “Avrupa”, Anatol Stern’e ait aynı isimli fütüristtik çalışmaya atıfta bulunur. Bu çalışmada, Akademia Ruchu üyeleri tarafından, Polonya’daki şehirlerin en işlek caddelerinde, pankartlar üzerine kopyalanmış şiir dizelerine ait kelimeler sunulur (Müze’deki kayıtlar Łódź şehrinden). Bu sunumlara araba kornalarının sesleri ve güçlü farlar eşlik eder. Radom ve Ursus’taki işçi grevleri ışığında hareket “performatif politik alegori” davranışı olarak addedildi.
KwieKulik Archive / KwieKulik Arşivi
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w WarszawieKwiekulik (Zofia Kulik, Przemysław Kwiek), Kwiekulik Arşivi, 1974-1982, fotoğraf: Agnieszka Sural
Zofia Kulik ve Przemysław Kwiek tarafından 1971-1987 yıllarında sürdürülen bu sanatsal ortaklık, sanat ile gündelik yaşam ve politika arasında bağlantı kurdu. İkili, 1960ların sonları ve ‘70lerde geleneksel ifadeleri reddedip medya ve mekanik kayıt ve görüntü reprodüksiyonlarına odaklanan ilk nesil Polonyalı sanatçılar arasında yer alıyor. KwieKulik arşivi Polonya komünist dönemindeki avangart sanat ve görsel kültürüyle ilişkili malzemelerin bulunduğu en büyük özel arşiv olma özelliğini taşıyor. Aynı zamanda dönemin kültür ve propaganda işlerinden sorumlu enstitülerin çalışmalarını anlatan, aralarında sanatçı yazışmaları, resmi gazete ve dergilerin de bulunduğu değerli materyalleri de barındırıyor.
Zbigniew Libera, Lego. Concentration Camp / Zbigniew Libera, Lego. Toplama Kampı
Zbigniew Libera, Lego. Concentration Camp, 1996, fotoğraf: Raster Gallery izniyle
Lego. Toplama Kampı 1990lar’daki Polonya sanatına dair ikonik bir çalışma; aynı zamanda da Zbigniew Libera’nın en ünlü eseridir. Sanatçı çalışmasında bina bloklarından oluşan yedi adet kutuyu kullanarak bir Alman toplama kampı tasarlıyor. Çok tartışma yaratan çalışma, New York’ta bulunan Yahudi Müzesi koleksiyonuna koyulmak üzere seçildi.
Goshka Macuga, The Letter / Goshka Macuga, Mektup
Goska Macuga, The Letter, 2011, fotoğraf: Przemysław Pokrycki / Fundacja.DOC/ Zachęta Ulusal Sanat Galerisi izniyle
Birkaç metre uzunluğundaki tuval, Tadeusz Kantor’a (1967) ait Letter / Mektup’un performansını ortaya koyuyor. Bir dizi profesyonel postacı, dev bir mektubu Varşova’da bulunan Galeri Foksal’a taşıyor. Goshka Macuga’nın çalışmasında mektubun üzerinde Galeri Zachęta’nın adresi bulunuyor. Çalışma, galerinin tarihine, özellikle de sergilenen eserlerin protestolara ve hatta şiddetli eylemlere maruz kaldığı 1990’lardaki çalkantılı döneme atıfta bulunuyor. Bunlara örnek olarak, oyuncu Daniel Olbrychski’nin Peter Uklański’ye ait Naziler serisine saldırarak parçalaması ya da LPP üyesi Witold Tomczak tarafından yapılan Maurizio Cattelan heykelinin parçalanması, örnek olarak verilebilir. Zachęta’ya ve ardından direktör Anda Rottenberg’e çağdaş sanatı vahşice eleştiren birçok mektup gönderilmişti.
Józef Robakowski, Idle Line / Józef Robakowski, Boş Hat
Józef Robakowski, Idle Line, 1991, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Boş Hat enstalasyonunda, bir film projektöründen çıkarak sonsuza doğru uzayan bir ışık çizgisi yer alıyor. Sanatçı projektörün içerisine, düzlem üzerinde içinden akma efekti yaratan kazınmış kıvrımlı bir selüloit bandı yerleştirmiş. Tanınmış video sanatçısı Robakowski’ye göre ışık, sinema ve fotoğrafın temelidir. Bu çalışmada, sanatçı, 1970'li yıllarda Lódż’ta gerçekleştirilen Film Formu Atölyesi’nde, sanat ile yeni medyanın karşı karşıya getirildiği dönemlerde kendi sanatıyla ilgili meselelere dönüş yapıyor.
Wilhelm Sasnal, Broniewski
Wilhelm Sasnal, Broniewski, 2004, fotoğraf: Raster Gallery
Sanatçının, eski asker ve devrimci, şarkı ve propaganda şiirleri yazarı, şair Władysław Broniewski’nin Jan Styczyński fotoğraflarına dayanarak yaptığı bir portresidir. Wilhelm Sasnal, Polonya tarihinin ve ulusal kimlik, siyaset ve toplumsal hafıza konularında olduğu kadar, sanatçıların siyasete katılımı konusuna da eğilen Grupa Ladnie’in en saygın sanatçılarından biridir. Broniewski, Sasnal’ın en genç Polonyalı tarihsel ressam olarak tanınmasını sağlayan ilk eseridir.
Jacek Sempoliński, Męćmierz
Jacek Sempoliński, Męćmierz, 1979, fotoğraf: Agnieszka Sural
Męćmierz, Vistula Nehri kıyısında bulunan Kazimierz Dolny’nin bir bölümüdür. Şehrin dışında vakit geçirmek için ideal, resmi yapılmaya değer bir yer. Jacek Sempoliński gibi sanatçılar tarafından sıklıkla tercih edilmiştir. Sanatçının sanatsal tavrı, çağdaş Polonya sanatı ve sanat kritiğindeki önemli akımlar üzerinde etkili olmuştur. 2012 yılında ölen ünlü ressam, eğitimci ve eleştirmen Sempoliński, savaş sonrası renk kullanımını yansıtan, Wisła (Vistula) adını verdiği bir resim dizisi yarattı. Sempoliński’nin resimleri, tuvali yok etme eylemlerinde açıkça kendini gösteren güçlü bir duygusal gerilimi gözler önüne serer.
Slavs and Tatars, Prayway
Slavs and Tatars, Prayway, 2012, fotoğraf: Bartosz Stawiarski
Uluslararası sanat kolektifi Slavs and Tatars, 2006 yılında Kasia Korczak ve Payam Sharifi tarafından kuruldu. Çalışmaları, birbirleriyle çelişkili ve uyumsuz gibi görünen kavramları ve problemleri bir araya getiriyor: İslam ve Komünizm, metafizik ve espri, pop kültür ve jeopolitik. Prayway çalışması Doğu’nun ünlü uçan halı temasına atıfta bulunuyor. Slavs and Tatars’ın en karakteristik eserleri arasında, kültürlerarası iletişim ve fikir alışverişi için toplanma alanları olarak yaratılmış interaktif parçalar yer almaktadır.
Kolektif'in Türkiye 2014 etkinliği hakkında bilgi almak için: Slavs and Tatars Komşular ile birlikte İstanbul Modern’de
Alina Szapocznikow, Herbier XII (Le Christ)
Alina Szapocznikow, Herbier XII (Le Christ), 1972, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Eser, Alina Szapocznikow’un heykelleri arasında en önemli çalışmalarındandır ve vücut alçılarından oluşan benzer pek çok yapıtın sonuncusudur. Bu heykel Paris’te bulunan Pallottine Şapeli’ne aittir. Eser, sanatçının arkadaşı olan Peder Józef Sadzik tarafından yaptırılmıştır.
Piotr Uklański, Untitled (Pope John Paul II) / Piotr Uklański, İsimsiz (Papa II. Jean Paul)
Piotr Uklański, Untitled (Pope John Paul II), 2004, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Bu çalışma, Piotr Uklański’nin 3.500 Brezilyalı askerin oturan bedenleriyle yarattığı bir Kutsal Baba portre fotoğrafıdır. Fotoğraf, 2005 yılında Varşova’daki Modern Sanatlar Müzesi’nin yapım çalışmalarına kadar açık hava ilan panosu olarak da işlev gördü.
Zbigniew Warpechowski, ASIA / ASYA
Zbigniew Warpechowski, Asia, 1989, fotoğraf: Modern Sanatlar Müzesi, Varşova
Bu anıtsal enstalasyon, Polonya performans sanatının öncülerinden Zbigniew Waprechowski’nin çalışmaları arasında benzersiz bir yere sahiptir. 1980'li yılların ortalarında daha sonra bazı performanslarında fon olarak kullandığı ve Lehçe harflerle “Asia” / “Asya” yazdığı bir afiş kullandı. Warpechowski, 1989 yılında Łódź’da Józef Robakowski küratörlüğünde hazırlanan Dungeon of Manhattan (Manhattan Zindanı) sergisinin bir parçası olarak, aynı çalışmanın üç boyutlu versiyonunu hazırladı.
In the Heart of the Country
Museum of Modern Art in Warsaw
(in the former furniture store Emilia)
14.05.2013-6.01.2014
Kaynaklar: Varşova Modern Sanatlar Müzesi, culture.pl, kişisel materyaller
Yazan: Agnieszka Sural, 28.06.2013
Çeviren ve düzenleyen: Didem Bilgin