Onlarca yıl sonra dahi, Polonya’nın dört bir yanından gelen genç yetenekler, kendinden öncekilerin izinde, özgün tarzlarını sunmaya coşkuyla devam ediyor. Bir fikir ortaya koymanın ve umarsızca yapılan kinayenin gücü, burada yaşamaya devam ediyor. İşte, afiş sanatının geçmişten günümüze en iyi örneklerinden hazırlanan öznel bir seçki…
Eğer hala Galeri SALT Beyoğlu’nda, en önemli afiş sanatçılarından biri olan Henryk Tomaszewski afişleri ve aynı zamanda onun dünya çapındaki öğrencilerine ait çalışmaların yer aldığı afiş sergisini görmediyseniz, ziyaret etmek için 18 Mayıs’a kadar vaktiniz var.
Mieczysław Wasilewski, Kontakt Theatre Festivali Afişi
Mieczysław Wasilewski, Kontakt Tiyatro Festivali afişi, 1995
1942 doğumlu Mieczysław Wasilewski, Polonya Afiş Okulu’nun öncü kurucularından Henryk Tomaszewski’nin öğrencilerinden ve öz anlatımın ustası olarak görülüyor. Her yıl düzenlenen tiyatro festivali için hazırladığı bu afiş, görenlerin gözlerini üzerinden kolay kolay ayıramadığı bir çalışma...
Aleksandra Niepsuj'dan Debt
Aleksandra Niepsuj, Debt, The Living izniyle
Ola Niepsuj’un oyuncu tasarımı, kıvrak zekası, karanlık mizahı ve sadece birkaç basit sembolle sınırlı muğlaklığı ile hem yetişkinlere hem de çocuklara hitap ediyor. Sanatçı harfleri ve çevresindeki unsurları animasyona dönüştürerek, kültürel meseleler üzerine, anlaşılır şekilde mizahi bir yorum getiriyor. Aynı zamanda, bunları kalıcı bir şekilde Polonya tasarım mirasına yerleştiriyor. Yukarıdaki çalışma DEBT (BORÇ) için seçildi. 2012 yılında New York’ta, Living Theatre’da düzenlenen Borç konulu Polonya Çağdaş Afiş ve İllüstrasyonları sergisi. Niepsuj, açık bir şekilde Polonya Afiş Okulu’nun özellikle de Jan Młodożeniec, Henryk Tomaszewski, Wojciech Zamecznik, ya da Wiktor Górka gibi isimlerin hayranı olduğunu söylüyor. Buradan, sanatçının, yetişkinler için geçici dövme tasarımlarının da dahil olduğu özgün fikirleri hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Olmak ya da Olmamak? Mieczysław Wasilewski
Mieczysław Wasilewski, "To be or not to be" politik afiş, 1975
Bu çalışmada Wasilewski, tipografi maharetini kıvrak zekasıyla herhangi gereksiz bir yoruma yer bırakmayacak şekilde birleştiriyor.
Anna Niesterowicz: Debt As Memory
Anna Niesterowicz, Debt as Memory, The Living Theatre izniyle
1974 doğumlu Anna Niesterowicz, sık sık şifrelere ve nesnelere gizlenmiş anlamlara ve hatıralara odaklanıyor. Video sanatları, ilüstrasyon, heykel ve enstalasyonlar üzerinde çalışan sanatçı, bu eserinde anı kavramını borç olarak yorumluyor. Sanatçı, çalışmasında Love (Aşk) ve L-owe (L-borçlu olmak) kelimeleriyle oynayarak bütünleştiriyor. (Lehçe’de w harfi v harfi olarak telaffuz ediliyor.) Niesterowicz’in çocukluk anılarının çalışmalarında nasıl yer bulduğunu buradan okumanızı tavsiye ederiz.
Roman Cieślewicz'in Zezowate Szczęście için yaptığı afiş
Roman Cieślewicz, "Zezowate szczęście" (Cross-eyed Luck) adlı filmin afişi, 1959, Galeria Grafiki i Plakatu izniyle
Önce Varşova’da ardından da Paris’te çalışmalarına devam eden Cieślewicz, iki şehirde de her zaman sanatın tam kalbinde yer aldı. Avrupa’nın Soğuk Savaş nedeniyle yaşadığı bölünmeler arasında kurulmuş köprüler arasında bir kariyer yapan sanatçı, Komünist Polonya’nın katı görsel kültürü içene gerçek üstü fantezileri yerleştirdi. 1963 yılında Paris’e gittiğinde ise çalışmalarına Batı’nın tüketime dayalı etkisi üzerine eleştirel bir bakış açısı geliştirerek devam etti. Sanatçının diğer çalışmalarından örnekler bulunan galeriyi buradan ziyaret edebilirsiniz.
Bartosz "Arobal" Kociemba tarafından hazırlanan Glissando performansı afişi
Bartosz "Arobal" Kociemba, Glissando theatre yapımı için afiş, yön. Ch. Garcia
Resmi bir sanat eğitimi olmayan Arobal, aşık olup da Varşova’ya taşınana kadar birkaç yıl, Wrocław Üniversitesi’nde Siyaset Bilimi öğrenimi gördü. Sanatçı, bu çalışmasıyla ilgili olarak, “Her şeyin daha işlevsel ve güzelden çok gergin olduğu bir zamanda yaşıyoruz. Güzellik kayboldu ve çevremizde birçok çirkinlik var. Ben günlük yaşam için, güzelliğe dair romantik bir anlayış katan unsurlar sunmaya çalıştım” diyor. Sanatçının takma adının nereden geldiğine ve çocukluğunun geçtiği büyülü bir ürkütücülüğe sahip kasaba hakkında bilgi almak için bu makaleyi okumanızı tavsiye ederiz.
Waldemar Świerzy'nin Red Inn Afişi
Waldemar Świerzy, L'ouberge Rouge film afişi, 1955
2013 yılında vefat eden Waldemar Świerzy, Polonya Afiş Okulu’nun önemli kurucularından birisi. Buradaki çalışması, Claude Autant-Lara’nın Red Inn filminin reklam afişi. Afiş, 1959 yılında Versay’da düzenlenen 1. Uluslararası Film Afişleri Sergisi’nde Toulouse-Lautrec Büyük Ödülünü kazandı. Çalışmasındaki resimsi vuruşları sanatçının sonraki yıllarda geliştirdiği özgün ve dünyaca ünlü “jazzy” stilinin habercisi gibi. Sanatçının afişlerindeki gelişimi ve zengin stilini incelemek için galerimizi incelemenizi tavsiye ederiz.
Man of Iron, Andrzej Pągowski
Andrzej Pągowski, Man of Iron film afişi, yön. A. Wajda, 1981
1953 doğumlu Andrzej Pągowski, Poznań’da bulunan Güzel Sanatlar Akademisi mezunu, Poster Studio’da Profesör Waldemar Świerzy’nin öğrencilerinden biri. Bir afiş sanatçısı ve aynı zamanda da Polonya’nın en ünlü grafik tasarımcılarından biri. Sanatçının kariyeri ve en bilinen çalışması hakkında daha fazla bilgiye buradan ulaşabilirsiniz. Daha yapım aşamasındayken büyük ses getiren bir Wajda filmi, Man of Iron, zamanında önemli bir rekora imza attı. Nedenini buradan öğrenebilirsiniz.
Łukasz Rayski tarafından yapılan Debt of Gratitude
Łukasz Rayski, Debt of Gratitude, The Living Theatre izniyle
1984 doğumlu Łukasz Rayski, Varşova Güzel Sanatlar Akademisi, Grafik Tasarım Bölümü mezunu. Rayski’nin New York’taki Borç temalı sergi için hazırladığı bu afiş, Keith Haring’e has bir estetik yansıtıyor. Buradan, 2012 yılında Living Theatre’da düzenlenen sergi hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Leszek Hołdanowicz'in The Hands Over The City için hazırladığı afiş
Leszek Hołdanowicz, Fransız-İtalyan filmi Le mani sulla cita afişi, 1964
1960’lı yıllara ait bu harika afiş, dönemin tarzını çok iyi yansıtıyor ve hala belleklerdeki yerini koruyor. Leszek Hołdanowicz’ın hazırladığı bu ödüllü afiş, yine ödüllü bir film olan "The Hands Over The City"e ait. Çizgileri takip ederek birbirine geçerek gizlenmiş parmakları bulmayı deneyin...!
Małgorzata Gurowska tarafından hazırlanan Public Playing
Małgorzata Gurowska, "Public Playing" Dydo poster gallery sergisi için afiş
Minimal, temiz, güçlü ve modern–Gurowska’nın grafik tasarımlarını özetleyen kelimeler... Varşova Güzel Sanatlar Akademisi mezunu olan ve aynı zamanda burada çalışan Małgorzata Gurowska, video ve enstalasyon sanatçısı olmanın yanı sıra bir illüstratör ve tasarımcı. Aynı zamanda da Varşova Sztuczna (Yapay Kurgu) Vakfı’nın ortak kurucuları arasında yer alıyor.
Dawid Ryski’nin Franz Ferdinand konser afişi
Dawid Ryski, Franz Ferdinand konser afişi, sanatçının izniyle
Ryski’nin vintage estetiğinin dergi illüstrasyonları, CD kapakları ve konser afişlerine mükemmel uyumu kanıtlanmış durumda. Yukarıda gördüğünüz afiş, sanatçının bir konser için hazırladığı ilk afiş. Ryski aynı zamanda 2006 yılından bu yana Polonya çapındaki büyük festivallerde sahne alan The Black Tapes adlı bir Punk grubunda çalıyor. Aynı zamanda Talkseek ya da Risky olarak anılan sanatçıya ait diğer çalışmaları buradan inceleyebilirsiniz.
Małgorzata Gurowska'nın The Young From Warsaw adlı afişi
Małgorzata Gurowska, "Młodzi z Warszawy" (The Young from Warsaw) sergi afişi
Bu poster, bir başka minimalist, Gurowska’ya ait. Buradaki “kral” güçlü olmamasına rağmen gururlu. Tıpkı, bir “Varşova’lı Genç” gibi... Afiş, Varşova’dan 20 sanatçının katılımıyla Łódź şehrinde düzenlenen aynı isimli serginin afişi.
The White Marriage. Franciszek Starowieyski
Franciszek Starowieyski, Tadeusz Różewicz'in oyunu "White Marriage" afişi
Starowieyski, vuruculuk ve bozulma yüklü dışavurumcu imajları ile tanınıyor. Buradaki fallik imaj, Tadeusz Różewicz’in oyununu temel alan sahne performansı White Marriage’in duyuru afişi. Starowieyski zamanının bir kısmını Paris ve Varşova’daki atölyeler arasında paylaştırdığı dönem içerisinde ressam, ilüstratör, baskı ressamı, afiş sanatçısı, tiyatro ve televizyon set tasarımcısı olarak çalışmalar ortaya koydu. 300 adet afişe imza atarak Polonya Afiş Okulu’nun önemli temsilcilerinden biri haline geldi. Sanatçı, aynı zamanda 17. yüzyıl sanat bilgisi güçlü, önemli bir koleksiyoner.
Bronisław Zelek'in Hunger afişi
Bronisław Zelek, "Głód" (Hunger) film afişi, yön. H. Carlsen, 1955
Bronisław Zelek, korkunç ve zamanı için devrimci nitelikteki bir resim için dehşet verici bir imaj yarattı. Resim, yönetmenliğini Henning Carlsen’in yaptığı Hunger filmi için caz müzisyeni Krzysztof Komeda tarafından hazırlanan müzik albümünün kapağına ait.
Gurowska'nin Zbliżenie için hazırladığı afiş
Małgorzata Gurowska, Piotr Wysocki'nin enstalasyonu için hazırladığı afiş"Zbliżenie" (Close-Up)
Gurowska, Piotr Wysocki'nin 2008 yılında gerçekleştirdiği Close-Up (Zbliżenie) adlı enstalasyon/film gösterimi için bir afiş hazırladı. Bir mezuniyet çalışması olan film, Irena Zielińska adlı tanınmamış bir şairin ateşli okumalarını içeriyor. Film, kapalı bir sinema salonunda gösterildi. Afiş, minimalist yaklaşımıyla meydan okuyor. Off-set baskı tekniği ile basılan afiş üzerindeki kremsi gri imaj, beyaz kağıt üzerine kirli beyaz boya ile doku farklılığı algısı yaratıyor.
1989 ilk demokratik seçimlerinin Öğle Vakti, Tomasz Sarnecki
Tomasz Sarnecki, "W samo południe" (Highnoon) politik afiş, 1989
Seçimler için yapılan bu afiş Sarnecki’nin eseri. Afiş, Marian Stachurski'nin 1959 yılında Amerikan Western filmi High Noon için yaptığı Polonya reklamını temel alıyor.
Jan Lenica'nın Wozzeck için yaptığı afiş
Jan Lenica, Wozzeck yapımı için hazırladığı afiş, 1964
Bu ikonik afiş, Jan Lenica’nın MoMa koleksiyonunda bulunan çalışmalarından bir tanesi. Grafik sanatçısı, farklı kategorilere ilgi duyuyor. Aynı zamanda, Walerian Borowczyk ile birlikte üzerinde çalışmaya başladığı animasyon filmin yönetmenliğini de yapıyor. Lenica hakkında daha fazla bilgi ve yetişkinler için yaptığı hicivsel çizim ve animasyonları hangi seviyeler taşındığını öğrenmek için bu linkteki makalemizi okumanızı tavsiye ediyoruz.
Andrzej Pągowski’nin Rosemary'nin Bebeği için hazırladığı afiş
Andrzej Pągowski, Rosemary'nin Bebeği film afişi, yön. R. Polański, 1968
Ürkütücü ve çok… Hemen hemen herkesin bildiği Roman Polanski filmi Rosemary’nin Bebeği filmi için 1968’de yapılan bir ‘80’ler tarzı bir Pągowski afişi. Polanski filmleri için yapılmış diğer afişlere buradan ulaşabilirsiniz.
Waldemar Świerzy’den, The Sizzling Sticks
Waldemar Świerzy, Sizzling Sticks, 1985
Caz tarzıyla öne çıkan Świerzy bu afişte doruk noktasına çıkıyor. Sanatçıya göre, onun afiş tarzı tıpkı caz gibiymiş. Bir tema alıp onu kendi tarzında yorumlamak. Sonuç ortada...
Polonyalı ünlü çizerlerin elinden çıkan retro çocuk kitapları makalemizi de okumanızı tavsiye ederiz.
Çeviren ve düzenleyen: Didem Bilgin