Maria Pomianowska rozpoczęła naukę gry na indyjskim sarangi jako studentka Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie. U swojego pierwszego nauczyciela, legendarnego mistrza Ustad Sabir Khana poznała jego syna Kamala, z którym razem uczęszczała na zajęcia. Po powrocie do Polski Pomianowska dowiedziała się o istnieniu zapomnianych polskich instrumentów smyczkowych, na których grano w naszym kraju między XVI a XIX wiekiem w taki sam sposób, jak robi się to do dzisiaj w Indiach.
Od tamtej pory artystka wraz z prof. Ewą Dahlig i lutnikiem Andrzejem Kuczkowskim zaangażowała się w odtwarzanie zapomnianej tradycji polskich fideli kolanowych, bazując na swych indyjskich doświadczeniach. Dzięki tej inicjatywie zrekonstruowane zostały instrumenty takie jak suka biłgorajska, fidel płocka i suka mielecka. Koncerty w Indiach są dowodem na to, że historia zatoczyła koło. Dwadzieścia pięć lat później Maria Pomianowska wraz z Ustad Kamalem Sabri, należącym aktualnie do czołówki sarangistów świata, stworzyła niepowtarzalny muzyczny projekt oparty o kulturę Polski i Indii.
Artyści podczas koncertów przedstawili brzmienia fideli polskich: suki biłgorajskiej, fideli płockiej i suki mieleckiej, zestawione z dźwiękiem indyjskiego sarangi oraz tabli. Obok pieśni i tradycyjnych tańców polskich zaprezentowane zostały także wybrane indyjskie ragi. Mistrzowie zagrali również swoje autorskie kompozycje, inspirowane tradycjami muzyki polskiej i indyjskiej. Brzmienie zespołu wzbogaciły dźwięk fletów Pawła Betleya.
Informacje o instrumentach:
Sarangi
Indyjski instrument o czterdziestu strunach. Trzy z nich to struny melodyczne, a pozostałe trzydzieści siedem – struny rezonujące. Sarangi buduje się z drewna tun, sziszam, palisandru lub drewna różanego. Kołki wykonywane są z hebanu, wierzchnia membrana z koziej skóry, a wszystkie ruchome podstawki, prożek, inkrustacje, elementy ochronne oraz pierścienie w otworach na struny rezonujące z kości bawolej, rogu jelenia lub kości słoniowej.
Fidele kolanowe
Zanim zaczęto w Polsce grać na skrzypcach, przez wieki szczególnie rozpowszechnione były fidele kolanowe. O popularności pozycji kolanowej na ziemiach polskich świadczą zapiski niemieckiego teoretyka muzyki Martina Agricoli w jego dziele z 1545 roku Musica instrumentalis deudsch, dotyczące tak zwanych "polskich skrzypiec". Jako charakterystyczne dla kultury polskiej Agricola opisuje trzymanie instrumentu w pozycji pionowej oraz granie tak zwaną techniką "paznokciową". Polegała ona na skracaniu strun poprzez odepchnięcie ich w bok płytką paznokcia palców lewej ręki. Powodem, dla którego Agricola zainteresował się "polskimi skrzypcami", była odmienna od zachodnioeuropejskiej technika gry, która dawała wyjątkowo piękne brzmienie instrumentu.
Fidel płocka
Sześciostrunową fidel płocką odnaleziono w 1985 roku podczas prac wykopaliskowych prowadzonych w Płocku. Pochodzenie warstwy zawierającej instrument określono na połowę XVI wieku. Jest to jedyny zachowany egzemplarz XVI-wiecznego ludowego instrumentu smyczkowego.
Suka biłgorajska
Czterostrunową sukę biłgorajską zrekonstruowano na podstawie źródeł ikonograficznych, ponieważ nie zachował się żaden oryginał instrumentu. Podstawą dla rekonstrukcji była akwarela Wojciecha Gersona z końca XIX wieku, znajdująca się w Muzeum Narodowym w Warszawie.
Suka mielecka
Instrument zrekonstruowany na podstawie akwareli autorstwa Stanisława Putiatyckiego z XIX wieku. Suka mielecka posiada cechy konstrukcyjne, które wskazują na to, że można ją uznać za hybrydę skrzypiec i będących wówczas w zaniku form kolanowych.
Program koncertów:
12 lutego 2015 – koncert w Azad Bhavan Auditorium ICCR Indraprastha Estate, New Delhi
13 lutego 2015 – koncert na Kala Ghoda Arts Festival w Mumbaju
14 lutego 2015 – koncert w CV Raman Auditorium, Pune
16 lutego 2015 – koncert w Chandigarh Randhawa Auditorium
19 lutego 2015 – koncert i warsztaty w Maharaja Agrasen College, University of Delhi, New Delhi
Skład zespołu:
Prof. Maria Pomianowska - suka
Ustad Kamal Sabri - sarangi
Pawel Betley - flet
Rafiuddin - tabla (koncerty w New Delhi i Chandigarh)
Ustad Fazal Qureshi - tabla (koncerty w Mumbaju i Pune)
Zobacz także: