Anna Konik "In the Middle of the Way", 2002 / fot. materiały prasowe Projekt artystyczny "Stany Zjednoczone Europy" jest stworzony przez obywateli dla obywateli. Zakłada hipotetyczny scenariusz, w którym Europa wyobrażona jest jako jeden naród, federacja stanów podobna do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Autorzy projektu odnoszą się do tożsamości europejskiej, o której mówili od wielu stuleci pisarze, politycy, geografowie, historycy oraz futurolodzy. Koncepcja Stanów Zjednoczonych Europy była przywoływana przez wiele wybitnych postaci historycznych, jak Napoleon Bonaparte, Marquis de Lafayette, Winston Churchill, Tadeusz Kościuszko oraz Victor Hugo.
Pomysłodawczyni i koordynatorka Johanna Suo pisze na stronie projektu: "Idea Stanów Zjednoczonych Europy narodziła się zaraz po tym, gdy ogłoszono niską frekwencję w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku. To musiało być symptomatyczne dla niskiej wiary i zaufania Europejczyków do Unii Europejskiej. Dlaczego ludzie nie dbają o obywatelstwo europejskie? Nasz projekt zamierza nie tylko podjąć rozmowę o obywatelstwie, ale także rozszerzyć dyskusję poprzez debaty, laboratorium oraz stronę internetową. Dlatego ważne dla nas jest zaproszenie Europejczyków do uczestnictwa w wywiadach. (…) Projekt artystyczny ma na celu zwiększenie uczestnictwa obywatelskiego w dzisiejszej Europie. To nie jest propaganda Europy federalnej. Ideą jest gra ze znaczeniem tożsamości i granicami kulturowymi w celu prowokacji i przebudzenia ludzkich umysłów."
Pierwsza edycja mobilnej wystawy odbyła się jesienią 2011 roku w Łodzi. Następnie projekt zaprezentowano w przestrzeni miejskiej, galeriach oraz muzeach w Finlandii, Bułgarii, na Litwie, w Portugalii, na Cyprze i w Niemczech. W 2013 roku odbywają się odsłony we Francji, Belgii oraz w Irlandii. Projekt składa się z czterech elementów: wystawy, studium socjologicznego, interaktywnego laboratorium oraz serii debat.
Do udziału w wystawie zaproszono 14 artystów z różnych krajów, w tym z Polski - Annę Konik oraz Artura Żmijewskiego. Konik pokazuje instalację wideo "In the Middle of the Way" składającą się z historii siedmiu osób z różnych miast europejskich. To ludzie bezdomni, żyjący na marginesie społecznym, którym artystka towarzyszy w ich codziennych czynnościach. Praca podejmuje temat domu i jego roli w procesie formowania się tożsamości.
Artystka pisze o swojej realizacji: "Mobilność Tadeusza, Hermana, Svetlany, Gerarda, Hansa-Dietera, Jana & Pele oraz Anny otwiera dialog, w którym granice geograficzne i narodowe nie są istotne. Ich indywidualne historie, doświadczenia i marzenia tworzą unikatową tożsamość, potwierdzając różnorodność w świecie, w którym narodowości są płynne."
Artur Żmijewski prezentuje kilka filmów z ciągle rozwijanego cyklu "Demokracje", w którym zastanawia się nad naturą współczesnego politycznego zaangażowania. Artysta tworzy katalog spraw, o które ludzie chcą walczyć w różnych cześciach Europy, jednocześnie pytając o to, kto przynależy do Europy, a kto nie, i czym jest współczesna demokracja. W ramach "Stanów Zjednoczonych Europy" są pokazywane m. in.: "Inscenizacja jednej z bitew Powstania Warszawskiego na Mokotowie", "Demonstracja zwolenników zakazu aborcji", "Transmisja meczu Niemcy – Turcja w półfinałach ME w piłce nożnej", "Święto Pracy", "Pogrzeb Jörga Haidera – przywódcy skrajnie prawicowej partii BZÖ, szefa regionu Karyntii", "Cotygodniowy protest przeciwko okupacji izraelskiej" oraz "Ceremonia żałobna poświęcona szesnastu ofiarom Tima Kretschmera zastrzelonym w szkole w Albertville".
Studium socjologiczne prezentuje wywiady-wideo przeprowadzone przez dziesięć lokalnych grup socjologów w każdym z krajów uczestniczących w projekcie.
Ta część próbuje odpowiedzieć na pytania jak Europa jest postrzegana przez jej mieszkańców, czy są oni zainteresowani tym, o czym politycy decydują w Brukseli? Czy czują się Europejczykami? Odpowiedzi udzieliły osoby reprezentujące różne grupy społeczne. Rdzeń zespołu socjologów stanowią prof. Andrzej Piotrowski i dr Tomasz Ferenc z Uniwersytetu Łódzkiego oraz dr Lyudmila Nurse z Oxford XXI.
Interaktywne laboratorium stanowi serce wystawy. Zostało zaprojektowane przez artystę multimedialnego Jānisa Garančsa z Łotwy jako hybrydowa platforma komunikacyjna dla Europejczyków. Laboratorium ma zachęcać odwiedzających do wymiany opinii poprzez zamieszczanie tekstów, zdjęć oraz wideo. Wyposażone w interaktywne ekrany, projektory, kamery internetowe oraz stanowiska komputerowe, spełnia funkcję wirtualnej ambasady "Stanów Zjednoczonych Europy". Celem jest zbadanie złożoności europejskich tożsamości, wzajemnego oddziaływania koncepcji historycznych, demograficznych, geopolitycznych, ekonomicznych oraz kulturowych. Seria debat umożliwi wymianę poglądów na zagadnienia polityczne, społeczne i kulturalne dotyczące Europy.
Projekt "Stany Zjednoczone Europy" organizowany jest przez Goethe-Institut w Paryżu. Jego współorganizatorami jest dziewięć organizacji z różnych krajów europejskich – Polskę reprezentuję Uniwersytet Łódzki. Partnerstwo uwypukla różnorodność geograficzną i historyczną zaangażowanych państw.
"Stany Zjednoczone Europy"
Artyści: Luchezar Boyadjiev (Bułgaria), Anna Konik (Polska), Gerda Lampalzer (Austria), Maria Lusitano Santos (Portugalia), Deimantas Narkevicius (Litwa), Artur Żmijewski (Polska), Jean-Charles Hue (Francja), Kaarina Kaikkonen (Finlandia), REINIGUNGSGESELLSCHAFT (Niemcy), Tanja Muravskaja (Estonia), Kennedy Browne (Irlandia), Apostolis Polymeris (Belgia), Kyriaki Costa (Cypr), Anu Pennanen (Finlandia)
Kuratorzy: Anna Bitkina (Rosja), Ryszard W. Kluszczyński (Polska), Sinziana Ravini (Szwecja/Francja)
Pomysłodawczyni i koordynatorka projektu: Johanna Suo, Goethe‐Institut Paris
Organizatorzy: Goethe‐Institut w Paryżu, l’Art au Quotidien (Francja), Uniwersytet Łódzki (Polska), Lasipalatsi Film and Media Center (Finlandia), The Red House (Bułgaria), The Center of Art and Culture Initiatives (Litwa), The Pharos Arts Foundation (Cypr), Transforma (Portugalia), AIDA (Belgia), Cork Vision Centre and the National Sculpture Factory (Irlandia).
17 stycznia – 17 lutego 2013, Paryż, Francja
Centre International d’Accueil et d’Echanges des Récollets
Les Ecluses, Fabrique culturelle et numérique
Espace Culturel Louvel Tessier Emmaüs
Pavillon Carré de Baudouin
7 – 31 marca 2013, Cork, Irlandia
Crawford Art Gallery
18 kwietnia – 26 maja 2013, Bruksela, Belgia
De Markten
Tour & Taxis
Goethe-Institut w Brukseli
Więcej na: www.go.use.eu
Autorka: Agnieszka Sural, 25.01.2013