Wojciech Kilar, fot. fot. Wojciech Druszcz/Reporter / East News
Zawdzięczamy mu muzykę do kultowego "Rejsu" i "Przygód Pana Michała". Bez niego "Dracula" Francisa Forda Coppoli nie byłby tak pełnym dziełem. Wojciech Kilar obchodzi 80. urodziny. Z tej okazji instytucje kultury przygotowały szereg wydarzeń, które mają uczcić ten jubileusz.
80. rocznicę urodzin wybitnego kompozytora (minęła 17 lipca tego roku) uczci w sobotę 15 września Filharmonia Narodowa w Warszawie. Zostaną wykonane cztery kompozycje jubilata: "Kościelec 1909", "Exodus", "Angelus" i jeden z najnowszych utworów - 2. Koncert fortepianowy.
Na świecie znany jest głównie ze swojej muzyki filmowej. Jest twórcą soundtracków do prawie 140 produkcji. Współpracował między innymi z Jane Campion, Francisem Fordem Coppolą, Romanem Polańskim, Andrzejem Wajdą i Krzysztofem Kieślowskim. Za ścieżkę dźwiękową do filmu "Dracula" Coppoli otrzymał prestiżową ASCAP Award 1992 w Los Angeles, Best Score Composer for a 1992 Horror Film w San Francisco a także nagrodę Stowarzyszenia Kompozytorów Amerykańskich.
Skomponował również piosenkę "W stepie szerokim" z serialu o przygodach Michała Wołodyjowskiego czy muzykę do "Pana Tadeusza" Andrzeja Wajdy. Wymienia się go jako czwartego – obok Witolda Lutosławskiego, Krzysztofa Pendereckiego i Henryka Mikołaja Góreckiego - twórcę polskiej muzyki o międzynarodowym znaczeniu. Chociaż od wielu lat komponuje głównie do filmów reżyserów europejskich i amerykańskich, jego dorobek wiąże się niezmiennie z rodzimym folklorem i motywiką sakralną. Eklektyzm, autentyzm i prymitywizm - to są niewyczerpane źródła inspiracji dla Kilara. Świadczą o tym dzieła przełomowe w historii polskiej muzyki XX wieku, takie jak słynny "Krzesany" (1974), który jest stylizacją tańca góralskiego. Od przeszło 40 lat utwór ten niezmiennie wywołuje wśród melomanów wielki aplauz.
"Krzesany", podobnie jak napisana w 1986 "Orawa", zrobił też estradową karierę. Grały go orkiestry niemieckie, amerykańskie, francuskie. Symboliczne stało się wykonanie "Krzesanego" w paryskim Théâtre des Champs-Elysées, gdzie w roku 1913 wygwizdano "Święto wiosny" Igora Strawińskiego za zbyt awangardowy charakter. Dyrygent Jan Krenz, który prowadził prawykonanie "Krzesanego" w wykonaniu Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej podczas festiwalu Warszawska Jesień w 1974 roku, powiedział do Kilara:
"Otworzyłeś szeroko okno i wpuściłeś do pokoju muzyki polskiej świeże górskie powietrze".
"Krzesanym" Kilar zerwał radykalnie z zastanymi w ówczesnej muzyce polskiej strukturami. Od początku lat 60. z Krzysztofem Pendereckim i Henrykiem Mikołajem Góreckim współtworzył nową polską szkołę awangardową. Eksperymenty sonorystyczne i dodekafoniczne przestały mu jednak wystarczać. Niecałe dziesięć lat później w jego rozwoju artystycznym dokonał się zwrot, w wyniku którego kompozytor porzucił awangardowy język muzyczny na rzecz minimalizmu i motywów ludowych. Te cechy wyróżniają zarówno jego lżejsze dzieła ("Krzesany", "Siwa mgła"), jak i utwory sakralne ("Missa pro pace", "Te Deum").
Wojciech Kilar jest także aktywnym kompozytorem dzieł symfonicznych i kameralnych. W 2011 napisał "Koncert fortepianowy nr 2", którego prawykonanie zostało rewelacyjnie przyjęte przez słuchaczy. Po raz pierwszy od czternastu lat postanowił znów sięgnąć po formę koncertu. Utwór charakteryzują krótkie motywy i prostota użytych środków harmonicznych. Zwracają tu uwagę powtarzające się struktury melodyczne. Nic dziwnego: minimalizm to wizytówka twórczości artysty.
13 października 2012 ponownie będzie okazja, żeby posłuchać tego dzieła. Z okazji 80. urodzin artysty "Koncert fortepianowy nr 2" zostanie wykonany podczas Festiwalu Polskich Kompozytorów im. Henryka Mikołaja Góreckiego w Bielsku-Białej.
Jubileusz artysty to dobry moment, żeby przypomnieć sobie jego twórczość.
Najważniejsze wydarzenia związane z jubileuszem Wojciecha Kilara:
- Festiwal Polskiej Muzyki w Krakowie - 20 lipca 2012. Sinfonietta Cracovia wykona "Koncert fortepianowy nr 2".
- Od 17 lipca do 20 lipca 2012 o godz. 11:10 radiowa Dwójka nadaje audycje, podczas których można posłuchać jego wybranych dzieł. O godz. 11:45, w programie "Zapiski ze współczesności" o Wojciechu Kilarze opowiadać będą jego przyjaciele: prof. Andrzej Jasiński, Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi, Leszek Polony i Joanna Wnuk-Nazarowa.
- 17 lipca 2012 w TVP Kultura będzie można obejrzeć dwa programy poświęcone Wojciechowi Kilarowi: pierwszy to "Urodziny Wojciecha Kilara - portret kompozytora" (godz. 18:10), drugi – relacja z koncertu inauguracyjnego 22. festiwalu Gaude Mater 2012, który 1 maja rozpoczął uroczyste obchody urodzin kompozytora.
- 2 sierpnia 2012, Opera Leśna w Sopocie - "Orawa" w wykonaniu Polskiej Orkiestry Kameralnej.
- 15 września 2012, Filharmonia Narodowa - koncert jubileuszowy.
- 29 września 2012, Filharmonia Pomorska w Bydgoszczy - koncert jubileuszowy
- Polskie Wydawnictwo Muzyczne opublikowało dwa tomy transkrypcji dzieł filmowych Kilara "Film Music for Piano". Utwory artysty opracował polski kompozytor młodego pokolenia Michał Jakub Papara.
Autor: Anna Gromnicka