Yael Bartana, "Mur i wieża", 2009, fotografia z planu filmowego, dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Sommer Contemporary Art, Tel Awiw, fot. Magda Wunsche & Samsel
Na wystawę "...i zadziwi się Europa" składa się trzyczęściowa instalacja wideo izraelskiej artystki Yael Bartany. To pierwszy przypadek w historii polskiego udziału w weneckim Biennale, aby Polskę reprezentował twórca z innego kraju.
Głównym tematem filmowej trylogii
Yael Bartany, w skład której wchodzą prace Mary koszmary (2007), Mur i wieża (2009) i Zamach (2011), jest działalność Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce, stworzonego przez artystkę ruchu politycznego stawiającego sobie za cel powrót ponad trzech milionów Żydów do ojczyzny ich przodków. Akcja filmu Bartany rozgrywa się w symbolicznej przestrzeni pełnej blizn po konfliktach etnicznych i wojnach. Splatają się tu ze sobą wątki dotyczące izraelskiego ruchu osadniczego, syjonistycznych marzeń, antysemityzmu, Holokaustu i palestyńskiego prawa do ziemi. Integralną częścią projektu Bartany jest stworzenie fundamentów realnego ruchu społeczno-politycznego.
Mary koszmary - pierwsza część trylogii - koncentruje się na złożonych relacjach pomiędzy Żydami, Polakami i innymi europejskimi nacjami w dobie globalizacji. Młody aktywista, grany przez Sławomira Sierakowskiego (założyciela i redaktora naczelnego "Krytyki Politycznej"), wygłasza przemówienie na pustym Stadionie Dziesięciolecia. Wzywa trzy miliony Żydów do powrotu do Polski. Odwołując się do modelu i estetyki filmów propagandowych z czasów ostatniej wojny, film porusza zagadnienia antysemityzmu i ksenofobii we współczesnej Polsce, tęsknoty za żydowską przeszłością wśród liberalnej polskiej inteligencji, przywołuje także syjonistyczne marzenia o powrocie do Izraela.
"To bardzo uniwersalna historia; podobnie, jako rodzaj społecznego laboratorium, traktowałam we wcześniejszych pracach Izrael, zawsze przyjmując perspektywę przybysza. To mechanizmy i sytuacje, które można zaobserwować na całym świecie. Moje ostatnie prace nie są tylko opowieścią o dwóch nacjach - Polakach i Żydach. To uniwersalny obraz niemożności życia razem" - mówi artystka.
Drugi film wchodzący w skład trylogii - Mur i wieża - zrealizowany został na warszawskim Muranowie, gdzie zbudowano "pierwszy kibuc w Europie", będący rekonstrukcją fragmentu prowizorycznego osiedla, jakie żydowscy osadnicy wznosili podczas arabskiej rewolty lat 1936-1939 roku w czasach Brytyjskiego Mandatu Palestyny. Kibuc w centrum Warszawy wydaje się być egzotyczną strukturą, pomimo że ulokowany został w miejscu stanowiącym niegdyś część "żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej", a następnie getta. Film nawiązuje do heroicznych przedstawień żydowskich osadników, budujących państwo Izrael: pięknych i silnych mężczyzn i kobiet. Ukazywano ich jako pełnych determinacji pionierów, którzy pomimo najbardziej niesprzyjających warunków kolektywnie budowali domy, uprawiali ziemię, uczyli się, wychowywali dzieci, dzielili się dobytkiem i odbywali ćwiczenia wojskowe, by mężnie odeprzeć ataki wroga. Artystka wskrzesza w swoich pracach ten bezpowrotnie utracony świat, w całkowicie odmiennej konfiguracji politycznej i geograficznej początku XXI wieku.
"Przywołuję przeszłość, czas socjalistycznej utopii, młodości i optymizmu - czas, kiedy naprawdę próbowano zrealizować modernistyczny ideał budowy nowego świata" - mówi Bartana.
W swym najnowszym, wieńczącym trylogię filmie Zamach (którego premiera ma miejsce podczas weneckiego biennale oraz równolegle w
Zachęcie Narodowej Galerii Sztuki), Yael Bartana poddaje "ostatecznemu sprawdzianowi" marzenia o zbudowaniu wielonarodowej wspólnoty, nowego społeczeństwa polskiego. Film rozgrywa się w niedalekiej przyszłości, podczas ceremonii pogrzebowej lidera Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce, który ginie z rąk nieznanego zamachowca. Poprzez symboliczną śmierć lidera scalony zostaje mit nowego ruchu politycznego, którego działalność stanowić może konkretny projekt, możliwy do wdrożenia w najbliższej przyszłości w Polsce, Europie czy też na Bliskim Wschodzie.
Projekt Yael Bartany (filmy oraz podwaliny ruchu politycznego) to eksperymentalna forma grupowej psychoterapii, podczas której narodowe demony budzone są i wywlekane na światło dzienne. Abstrahując od złożonego obrazu stosunków polsko-żydowskich, jest to uniwersalna opowieść o gotowości na przyjęcie obcego i problemie integracji kulturalnej, w niestabilnym świecie w czasach politycznych rewolt. Bartana bada reakcje na powrót "dawno niewidzianego sąsiada" i wskrzesza zapominany motyw alternatywnych lokalizacji państwa Izrael (jak np. Uganda), rozważanych niegdyś przez syjonistów.
Prace na wystawie:
- Yael Bartana, Mary koszmary, 2007, film super 16 mm przeniesiony na Blu-Ray,dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Fundacji Galerii Foksal, Warszawa
- Yael Bartana, Mur i wieża, 2009, film RED przeniesiony na HD, dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Sommer Contemporary Art, Tel Awiw
- Yael Bartana, Zamach, 2011, film RED przeniesiony na HD, dzięki uprzejmości Annet Gelink Gallery, Amsterdam i Sommer Contemporary Art, Tel Awiw.
Czytaj także:
"Manifest Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce".
Publikacja:
Publikacja A Cookbook for Political Imagination / Polityczna wyobraźnia - książka kucharska (2011) towarzyszy wystawie "...i zadziwi się Europa". Nie jest to tradycyjny katalog wystawy, lecz zbiór politycznych "przepisów" i "instrukcji", podanych przez międzynarodową grupę ponad 40 autorów. Teksty zebrane w książce mają bardzo różny charakter i dotyczą szerokiego zakresu zagadnień: od manifestów, artystycznych projektów, fikcji literackich po praktykę legislacyjną, urbanistykę, identyfikację wizualną, przepisy kucharskie i konkretne wskazówki dla członków Ruchu. Jest to pierwsza książka opublikowana pod auspicjami Ruchu Odrodzenia Żydowskiego w Polsce. Jej redaktorami są kuratorzy wystawy: Sebastian Cichocki i Galit Eilat, projekt graficzny opracował Guy Saggee ze studia Shual (Tel Awiw). Na liście autorów znajdują się m. in.: Gish Amit, Yazid Anani, Ariella Azoulay, Marek Beylin, Achim Borchardt-Hume, Andrea Geyer, Anka Grupińska, Mika Hannula, Daniel Hendrickson,
Rafał Jakubowicz, Wam Kat, Yuval Kremnitzer, Renzo Martens, Oliver Ressler, Sarah Rifky, Lia Perjovschi, Stefanie Peter & Phillipp Goll, Avi Pitchon, Chantal Pontbriand, Ila Ben Porat, Steven ten Thije, James Trainor oraz kolektyw WHW.
O artystce:
Yael Bartana urodziła się w 1970 roku w Afuli w Izraelu. Zajmuje się filmem, fotografią, instalacjami wideo i dźwiękowymi. Jest autorką licznych wystaw indywidualnych, m.in. w PS1 w Nowym Jorku, Moderna Museet w Malmö, Center for Contemporary Art w Tel Awiwie, Kunstverein w Hamburgu, Van Abbemuseum w Eindhoven czy Fridericianum w Kassel. Brała udział w prestiżowych wystawach, takich jak Manifesta 4, Frankfurt (2002), 27. Biennale w São Paulo (2006) i documenta 12 w Kassel (2007). W swoich pracach realizowanych w Izraelu Bartana zajmowała się głównie problemem dotyczącym tego, w jaki sposób wojna, rytuały militarne i poczucie zagrożenia wpływają na codzienne życie. Od roku 2008 roku pracuje również w Polsce, tworząc projekty na temat historii stosunków polsko-żydowskich i jej wpływu na dzisiejszą tożsamość Polaków. Jest laureatką wielu nagród, m.in. Artes Mundi 4 (Walia, 2010), nagrody Anselma Kiefera (2003), Prix Dazibao (Montreal, 2009), Prix de Rome (Rijksakademie, Amsterdam, 2005), Dorothea von Stetten Kunstpreis (Kunstmuseum Bonn, 2005), Nathan Gottesdiener Foundation Israeli Art Prize (2007).
O kuratorach:
Sebastian Cichocki jest głównym kuratorem
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W latach 2005-2008 był dyrektorem programowym
Centrum Sztuki Współczesnej Kronika w Bytomiu. W swoich projektach wystawienniczych i działalności wydawniczej odnosi się często do tradycji land-artowej i konceptualnej. Był kuratorem i współkuratorem takich wystaw jak: "Early Years", KW Institute for Contemporary Art, Berlin (2010); "Daniel Knorr. Awake Asleep", Pałac Kultury i Nauki w Warszawie (2008); "Monika Sosnowska. 1:1", Pawilon Polski na 52. Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Wenecji (2007); "Yane Calovski i Hristina Ivanoska. Oskar Hansen's Museum of Modern Art", CSW Kronika, Bytom (2007); "Park Rzeźby na Bródnie", Park Bródnowski, Warszawa (2009-2011); "Warszawa w budowie", Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie i przestrzeń publiczna Warszawy (2009, 2010). Autor tekstów krytycznych oraz fikcji literackich związanych ze sztuką. Jest redaktorem naczelnym kwartalnika humanistycznego "Format P". Publikował m. in. w "Artforum", "Cabinet", "Mousse", "Krytyce Politycznej", "FUKT", "Muzeum", "Czasie Kultury", "IDEA arts+society", "Obiegu", "Camera Austria".
Galit Eilat jest autorką, kuratorką oraz założycielką i dyrektorem The Israeli Center for Digital Art w Holonie, współredaktorką naczelna internetowego pisma artystyczno-kulturalnego "Maarav", a także kuratorką gościnną w Van Abbemuseum w Eindhoven. W swoich projektach odnosi się często do politycznej sytuacji na Bliskim Wschodzie, do aktywizmu, politycznej wyobraźni w sztuce. Wybrane wystawy (jako kurator lub współkurator): "Politics of Collection, Collection of Politics", Van Abbemuseum, Eindhoven (2010); "The Real War", z Seanem Snyderem, The Israeli Center for Digital Art, Holon (2010); "Evil to the Core", The Israeli Center for Digital Art, Holon (2009-2010); "Never Looked Better", Beth Hatefutsoth, Tel Awiw (2008-2009); "Chosen", wspólny projekt
Instytutu Sztuki Wyspa, Gdańsk i The Israeli Center for Digital Art, Holon (2008-2009); "Mobile Archive", we współpracy z Hamburg Kunstverein; "Liminal Spaces", objazdowe seminarium, Izrael i Palestyna (2006-2008); "People, Land, State", The Israeli Center for Digital Art, Holon (2006); "This Is Not America", Art Project Gallery, Tel Awiw (2006).
Organizator wystawy w Pawilonie Polonia: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki.
Komisarz Pawilonu Polonia: Hanna Wróblewska.
Kuratorzy: Sebastian Cichocki, Galit Eilat.
Dyrektor 54. Międzynarodowej Wystawy Sztuki w Wenecji: Bice Curiger.
Organizator: Fondazione La Biennale di Venezia.
Strona internetowa:
www.labiennale.org,
www.labiennale.art.pl.
Otwarcie wystawy w Pawilonie Polonia: 2 czerwca 2011, godz. 16:30.
Dni prasowe Biennale: 1 czerwca - 3 czerwca 2011.
Wszystkie wystawy Biennale są dostępne dla publiczności od 4 czerwca do 27 listopada 2011.
Źródło: informacja prasowa