Amerykański designer Joshua Porter ogłosił niedawno, że design nie powinien mieć ze sztuką nic wspólnego, gdyż o ile ten pierwszy po prostu ułatwia użytkowanie przedmiotu, to druga służy wywoływaniu uczuć i refleksji. Być może zgodziłby się z nim klasyk polskiego wzornictwa Krzysztof Meisner (m.in. projektant skutera Osa i aparatu Druh), według którego słowo "design" odnosi się do cywilizacji rynkowej i jej potrzeb, służy wymyślaniu takich towarów i ich dekoracji, by wywołać u konsumenta decyzję o ich zakupie.
- W imię uczestnictwa w tej rynkowej przygodzie słowo design zastąpiło wcześniejsze niemieckie Formgebung i Formgestaltung, francuskie esthetique industrielle czy polskie "projektowanie form przemysłowych". Te właśnie słowa bliższe są odsuniętemu dziś w cień zakresowi pojęcia design jako projektowaniu dla potrzeb człowieka nie dla potrzeb rynku, bliższe też najważniejszemu nurtowi socdesign - pisał Meisner.
Jak pokazuje wystawa "Foto-soc-dizajn 50.60." w Galerii Asymetria, w PRL rozziew pomiędzy zjawiskiem wzornictwa jako funkcji rynku a socdesignem miał być wypełniony zupełnie nowym myśleniem o nowoczesnym projektowaniu. Pokazują to przede wszystkim realizacje z okresu odwilży po 1956 roku. Historyk i krytyk sztuki Łukasz Gorczyca tak charakteryzował to zjawisko:
- Druga połowa lat 50. była w Polsce czasem szczególnego ożywienia kulturalnego i po-odwilżowego entuzjazmu. Dziesięć lat po zakończeniu wojny i po traumatycznym doświadczeniu stalinowskiego socrealizmu, kultura artystyczna i wizualna wkroczyła w epokę nowoczesności. Nowoczesność stała się wówczas słowem odmienianym przez wszystkie przypadki, kluczem do opisu nowego paradygmatu kulturowego, powrotem do załamanego projektu modernistycznego i obietnicą nowego, kosmopolitycznego otwarcia polskiej sztuki. Nowoczesność była podjęciem nowej, uniwersalistycznej estetyki, ale miała zarazem oczywiste oblicze polityczne. Jej siła tkwiła nie tylko w odrzuceniu forsowanej przez komunistyczne władze doktryny socrealistycznej, ale też w jakościach i treściach nowego języka formalnego. Zasadniczą zaś cechą projektu nowoczesnego była jego totalność, wszystko miało teraz stać się nowoczesne: sztuka, architektura, nauka, ale też mieszkania, meble, moda, fotografia, a przede wszystkim... człowiek.
Fotografie prezentowane na wystawie w Galerii Asymetria pokazują jak takie pojmowanie nowoczesności wyraziło się w socdesignie (w rozumieniu Krzysztofa Meissnera). Fotografią użytkową zajmowali się prawie wszyscy polscy fotografowie tamtych lat, ale tylko ci najwybitniejsi w swych artystycznych reportażach na marginesie "chałtur" odzyskiwali humanistyczny wymiar designu w jego źródłowym znaczeniu - projektowania dla potrzeb człowieka.
Ekspozycję otwierają prace klasyka polskiej fotografii Zbigniewa Dłubaka, który w opinii Urszuli Czartoryskiej (jednej z najsłynniejszych krytyczek fotografii) zrealizował w latach 60. najciekawszą aranżację wnętrza sklepu z użyciem zdjęć: projekt salonu z konfekcją męską "Adam" przy ul. Świętokrzyskiej (1962).
Wystawa po raz pierwszy pokazuje również związane z designem prace Tadeusza Sumińskiego, kojarzonego dotąd powszechnie z fotografią krajobrazu. Był on wieloletnim współpracownikiem Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, dla którego fotografował wzornictwo, modę i architekturę. Materiał prezentujący warszawskie dworce PKP z 1963 roku odnosi się do artystycznego credo autora:
- Za najwyższą wartość w fotografii uważam jej dokumentalność, ale nie potrafię pozbyć się chęci estetyzowania.
Zobaczyć można także kontynuację reportażu Wojciecha Plewińskiego z Ogólnopolskiego Salonu Architektury Wnętrz w Krakowie (1958), gdzie nowoczesne meble - prototypy przeznaczone dla masowego odbiorcy pokazane w po-odwilżowej estetyce - dzięki obecności modelki (w tej roli Krystyna Zachwatowicz) tworzą aurę pełną erotyzmu.
Ponadto Galeria Asymetria wydała fotografie z wystawy w formie unikatowych portfolio kolekcjonerskich.
Kurator: Rafał Lewandowski.
Wystawa stanowi pierwszą odsłonę projektu "Polski Fotodizajn" zainicjowanego przez Galerię Asymetria, Fundację Archeologia Fotografii i Raster. Projekt ma charakter badawczy, wystawowy i edytorski. Zamierzeniem jego autorów jest przyjrzenie się historii szczególnego gatunku fotograficznego - fotografii dizajnu. Poprzez cykl wystaw oraz podsumowującą ją publikację albumową ma on odkryć ukazać historię polskiego XX-wiecznego designu z innej niż dotychczas perspektywy.
- Interesuje nas nie tylko rola fotografii w kreowaniu aury produktu i jego "ikoniczności", znaczenie dokumentacji fotograficznej dla historiografii, ale również przedmiot i towar jako temat fotograficzny, relacja między artystycznym a komercyjnym wymiarem fotografii - mówi Rafał Lewandowski, jeden z autorów projektu "Polski Fotodizajn".
Otwarcie: 25 lutego 2012, godz. 19:00.
Wystawa czynna do 3 kwietnia 2012.
Galeria Asymetria
Dom Funkcjonalny
ul. Jakubowska 16
Warszawa
www.asymetria.eu
Źródło: informacje prasowe