Janusz Korczak, repr. East News
Podczas czwartkowej konferencji prasowej zorganizowanej z okazji udostępnienia dzieł Korczaka w internecie minister kultury i dziedzictwa narodowego Bogdan Zdrojewski podkreślił, że udało się to dzięki wspólnej pracy wielu osób i instytucji:
- Najważniejsze jest jednak to, że ten mikołajkowy prezent dla szkół i dzieci ujrzał światło dzienne i to pod koniec roku korczakowskiego - powiedział minister Zdrojewski.
Korczak - digitalizacja
Docelowo na platformie Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona mają znaleźć się wszystkie książkowe dzieła Korczaka. Na razie oprócz książek o królu Maciusiu możemy już czytać m.in. powieści "Dzieci ulicy" i "Dziecko salonu", opowiadania "Feralny tydzień" i "Bobo", fantazję "Kiedy znów będę mały", satyryczne "Koszałki opałki", czy ważną pracę pedagogiczną "Momenty wychowawcze". Z poślizgiem do tej grupy dołączą książki wydane w tym roku w wersjach książkowych, m.in. "Kajtuś Czarodziej" (maj 2013), "Pamiętnik" (październik 2013) czy "Bankructwo małego Dżeka" (październik 2013), a także wszystkie artykuły Korczaka (najbliższe miesiące). Jeszcze później dołączą inne niewydane w formie książkowej teksty, w przypadku których prace edytorów wciąż trwają.
Na razie dzieła Korczaka na Polonie można czytać w formie skanów (jpg-ów), a więc tekstu nieprzeszukiwalnego. Dyrektor BN Tomasz Makowski zapowiada jednak, że od lutego 2013, kiedy to wystartuje nowa biblioteka cyfrowa Polony, utwory będą już dostępne we wszystkich możliwych formatach pełnotekstowych (czyli bardziej przyjaznych w obsłudze, pozwalających m.in. na przeszukiwanie tekstu).
Otwarta Licencja Edukacyjna
Książki Korczaka na platformie Polona zostają udostępnione na zasadzie Otwartej Licencji Edukacyjnej, będącej odpowiedzią Instytutu Książki na postulat szerokiego i bezpłatnego udostępnienia w formie elektronicznej ważnych dzieł literackich. OLE powstała z inicjatywy Ministra Kultury i umożliwia otwarty dostęp do objętych nią utworów w celach edukacyjnych i naukowych. W oparciu o zasady licencji możliwe jest nieodpłatne rozpowszechnianie i udostępnianie utworów w postaci elektronicznej lub przez odczyty czy wyświetlenia. W pewnym zakresie OLE zezwala też na drukowanie książek w celach edukacyjnych i naukowych.
Korczak to pierwsza odsłona działań Instytutu Książki związanych z OLE. Ich dalszy ciąg zakłada wykup majątkowych praw autorskich do wybranych książek innych autorów, które następnie będą udostępniane w oparciu o OLE na platformie Polony. Adresatami tej oferty mają być instytucje oświaty, szkoły wyższe oraz instytucje kultury w kraju i zagranicą, last but not least wszyscy zwykli czytelnicy. Na pierwszy ogień pójdą lektury szkolne z listy Ministerstwa Edukacji. Na razie IK wysłał ponad 70 zapytań do właścicieli praw autorskich. Jak mówił na konferencji prasowej 6 grudnia Grzegorz Gauden, pierwsze umowy mają zostać podpisane jeszcze pod koniec tego roku.
Opublikowane właśnie w Polonie na zasadach OLE utwory Korczaka można nieodpłatnie czytać, ściągać, robić na własny użytek wydruki, a instytucje edukacji mogą je dystrybuować w wersjach elektronicznych i wydrukach (warunki korzystania z OLE dostępne są na stronie Instytutu Książki).
Spór
Otwarta Licencja Edukacyjna nie oznacza jednak, że dzieła Korczaka zostają uwolnione spod praw autorskich i wchodzą do wolnej domeny, czego na przykład domagała się ostatnio Fundacja Nowoczesna Polska. Według prezesa Fundacji Jarosława Lipszyca wszystkie dzieła Korczaka powinny wejść do wolnej domeny 1 stycznia 2013, ponieważ według wszelkiego prawdopodobieństwa Janusz Korczak zginął 5 lub 6 sierpnia 1942 roku. (Argumenty FNP można znaleźć tutaj...).
Z tą argumentacją nie zgadza się Grzegorz Gauden, dyrektor Instytutu Książki, który jest dysponentem praw do dzieł Korczaka. Według niego nie ma dziś dowodów pozwalających jednoznacznie stwierdzić, kiedy zmarł Korczak. Obecnie w sądzie w Lublinie trwa proces, który ma zweryfikować datę śmierci Korczaka, którą lubelski sąd ponad piećdziesiąt lat temu wyznaczył na 9 maja 1946, a więc rok po zakończeniu wojny (co było normalną procedurą w przypadku ofiar i zaginionych w przypadkach, w których nie można było ustalić dokładnej dziennej daty śmierci). W związku z tym ustaleniem dzieła Korczaka są aktualnie objęte prawem autorskim do 30 grudnia 2016.
Jeśli sąd przychyliłby się do argumentacji Fundacji Nowoczesna Polska (tj. uznał za datę śmierć rok 1942), dzieła Korczaka przeszłyby w 2013 roku do wolnej domeny, co oznaczałoby, że można by z nich swobodnie korzystać np. na zasadach licencji Creative Commons, a więc udostępniać i publikować w internecie, wydawać jako książki, wykorzystywać w twórczości.
Otwarta Licencja Edukacyjna zaproponowana przez Ministerstwo Kultury i Instytut Książki nie przewiduje możliwości komercyjnego - i de facto jakiegokolwiek innego - wykorzystywania dzieł Korczaka - poza tym określonym przez zasady OLE. Oznacza to, że dzieła te w dalszym ciągu nie mogą być na przykład wydawane czy wykorzystywane w produkcjach artystycznych (np. sztukach teatralnych itd) bez wcześniejszego uzyskania licencji od Instytutu Książki.
Korczak po 2012
Podczas konferencji w Ministerstwie Kultury Grzegorz Gauden zarysował też plany Instytutu Kultury wobec dzieł Korczaka na najbliższe lata. W przyszłym roku ma się zakończyć wieloletnia naukowa edycja dzieł zebranych - ukażą się ostatnie dwa z szesnastu tomów. Mimo to w przyszłym roku prace edytorskie nad Korczakiem ruszają niejako od nowa. Jak mówi Grzegorz Gauden, obecna finalizowana edycja powstawała od lat 50., tworzona była przez różnych badaczy i prezentuje bardzo nierówny poziom. W 2013 roku rozpoczną się prace nad reedycją dzieł wszystkich Korczaka, dzięki której za cztery lata czytelnik dysponowałby kanoniczną wersją Korczaka - dostępną też w internecie. Prace badaczy - powołany już został komitet naukowy - byłyby sukcesywnie publikowane w internecie na zasadach OLE, a także drukowane jako wydawnictwa naukowe. Szacowany koszt tych prac to 1 mln złotych.
Szukaj książek Korczaka na stronie Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona...
Źródło: konferencja prasowa - 6 grudnia 2012 roku, CBN Polona, Instytut Książki, nowoczesnapolska.org.pl, Culture.pl