Izabela Lipowska Wielkanoc w Hucisku 1906, wł. prywatna Polska fotografia dokumentalna przybierała rozmaite odmiany i formy, nigdy jednak nie doczekała się usystematyzowania. Niewiele wiemy także o polskich fotografkach. Nawet osoby biegłe w dziedzinie historii polskiej fotografii potrafią zwykle wymienić zaledwie kilka nazwisk, podczas gdy historia skrywa ich wiele dziesiątek. Na wystawie zaprezentujemy prace 50 polskich dokumentalistek, mając jednocześnie świadomość, iż grono to stanowi jedynie wycinek zagadnienia. Mimo że wszystkie prezentowane na wystawie autorki były znane i doceniane w okresie swej aktywności, większość z nich jest dzisiaj zapomniana.
Współczesne tendencje dokumentalne w fotografii artystycznej prowokują do zanalizowania tego zjawiska w rodzimej historii. Ta wystawa stanowi jedną z możliwych konstrukcji historycznych. Chronologicznie obejmuje okres od lat 70. XIX wieku (z tego czasu pochodzą najwcześniejsze odnalezione fotografie dokumentalne robione poza atelier), aż po współczesne projekty dokumentalno-artystyczne, tak często obecne w ostatnich latach w rozmaitych przestrzeniach galeryjno-muzealnych.
Zakres tematyczny jest bardzo obszerny, ale dwa najważniejsze wątki to dokument topograficzny oraz reportaż o charakterze społecznym.
Fortunata Obrąpalska Armia pokoju II 1950-1953, wł. Muzeum Historii Fotografii, Kraków Reportaż należał zawsze do silnie zmaskulinizowanych gatunków fotografii, mimo to tworzyło go wiele wybitnych polskich kobiet reporterek: Zofia Chomętowska, Julia Pirotte, Irena Jarosińska, Anna Chojnacka, Jadwiga Rubiś, Dorota Bilska, których prace pokazujemy na tej wystawie. Wśród wciąż aktywnych obecne będą Joanna Helander, Anna Beata Bohdziewicz, Anna Brzezińska, Irena Jurkiewicz, a spośród młodego pokolenia - Maria Zbąska. Wystawa gromadzi także inne wątki mieszczące się w pojęciu fotografii dokumentalnej, jak fotografia etnograficzna i podróżnicza, fotografia amatorska w wykonaniu ziemianek, fotografia ojczysta, fotografia propagandowa, fotografia wojenna lub reportaż jako forma fotografii artystycznej.
Mimo przekrojowego charakteru wystawa opiera się na radykalnych wyborach, które pozwalają na skonstruowanie logicznej narracji na temat zagadnienia fotografii dokumentalnej. Kilka realizacji z przełomu XIX i XX wieku ukazuje początki związków fotografii i prasy oraz wczesne, ściśle dokumentalne, funkcje tego medium. Realizacje międzywojenne ukazują służebną funkcję fotografii wobec idei narodowościowych, co zestawiono z retoryką komunistyczną fotografii z pierwszych lat powojennych. Ekspozycja została podzielona na kilka rozdziałów tematycznych m.in.: tzw. reportaż humanistyczny, ukształtowany w Polsce w dużej mierze pod wpływem wystawy Rodzina człowiecza; fotografia w roli świadka historii, ukazujący ważne momenty historyczne; oraz klasyczna zasada fotografii dokumentalnej - prawo serii, (gdzie obok współczesnych projektów: grupy Zorka Project czy Julii Staniszewskiej, przedstawimy wcześniejsze realizacje, które dla młodego pokolenia mogłyby stanowić punkt odniesienia: Ręka pracująca Janiny Mierzeckiej, ul. Zamieniecka Elżbiety Tejchman czy Zapis socjologiczny Zofii Rydet).
Na wystawie oprócz oryginalnych odbitek oraz tych współczesnych, wykonanych ze starych negatywów,
Julia Staniszewska Galeria mokotow 2000 prezentujemy również albumy, książki i magazyny ilustrowane, w których ukazywały się prace kobiet-fotografek.
Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany katalog w polskiej i angielskiej wersji językowej, którego współwydawcą jest wydawnictwo BOSZ. Publikacja zawiera ponad 300 zdjęć, teksty naukowe dotyczące fotografii dokumentalnej oraz szczegółowe biogramy wszystkich autorek.
Autorka: Karolina Lewandowska
Artystki:
Małgorzata Apathy (1936-2005)
Dorota Bilska (1946-1984)
Anna Beata Bohdziewicz
Anna Brzezińska-Skarżyńska
Zofia Burzyńska
Wanda Chicińska (daty ur. i śmierci nieznane)
Anna Chojnacka (1914-2007)
Zofia Chomętowska (1902-1991)
Maria Chrząszczowa (1913-1979)
Maria Czaplicka (1984-1921)
Irena Elgas-Markiewicz (ur. 1921)
Jadwiga Golcz (1866-1936)
Krystyna Gorazdowska (1912-1998)
Danuta Goździewicz (ur. 1960)
Helena Hartwig (1910-1998)
Ewa Hartwig-Fijałkowska (ur. 1941)
Joanna Helander (ur. 1948)
Wanda Herse (1885-1954)
Halina Holas-Idziakowa (ur. 1916)
Ada Janczewska (daty ur. i śmierci nieznane)
Irena Jarosińska (1924-1996)
Irena Jurkiewicz (ur. 1956)
Maria Kietlińska (1888-1966)
Antonina Kołakowska (1899-1941)
Irena Kummant-Skotnicka (1924-2003)
Izabela Lipowska (1867-1939)
Maria Lipowska (1894-1988)
Weronika Łodzińska (ur. 1973)
Krystyna Łyczywek (ur. 1920)
Bożena Michalik (1907-1995)
Janina Mierzecka (1896-1987)
Janina Mokrzycka (1911-2006)
Anna Musiałówna (ur. 1948)
Zofia Nasierowska (ur. 1938)
Fortunata Obrąpalska (1909-2004)
Maria Panasewicz (1900-1953)
Julia Pirotte (1908-2000)
Danuta Rago (1934-2000)
Jadwiga Rubiś (1948-2000)
Zofia Rydet (1911-1997)
Nina Smolarz (ur. 1943)
Helena Stanisz (1906-1960)
Julia Staniszewska (ur. 1978)
Zofia Szebmek (1885-1974)
Elżbieta Tejchman (ur. 1934)
Wanda Wojewódzka (1887-1962)
Jadwiga Wolska (1890-1981)
Maria Zbąska (ur. 1975)
Bolesława Zdanowska (1908-1982)
Zorka Project - Monika Redzisz, Monika Bereżecka (obie ur. 1974)
18 marca - 18 maja 2008