Struktura
Przestrzeń wystawy podzielono na siedem obszarów, porządkując zgromadzone przedmioty zgodnie z ich charakterem, miejscem powstania lub ich rolą w życiu właścicieli lub darczyńców. Każdej grupie przedmiotów towarzyszy dzieło sztuki współczesnej. Prace polskich artystów, znane z innych wystaw czy projektów artystycznych, dopowiadają językiem sztuki główne przesłania poszczególnych narracji.
- "Księga/książka" - ten obszar przypomina, że w żydowskiej tradycji jest ona źródłem praw i norm moralnych, fundamentem, na którym opiera się porządek świata. Księgi prezentowane na wystawie to hebrajskie druki o tematyce religijnej oraz świeckie książki, najczęściej w jidysz, uratowane w różnym czasie i różnych okolicznościach, przechowywane przez lata jako ślady żydowskiej obecności.
Czerwona enkaustyka "Biblioteki" (2012) Krzysztofa Gliszczyńskiego nieodwołalnie cementuje i zamyka książki. Nawiązaniem do pracy Gliszczyńskiego jest intensywna czerwień obrazu Wojciecha Ledera Drzwi do szafy filozofa (2002).
- "Emigracja/podróż/wędrówka". Przedmioty emigrujące wraz z ludźmi dawały poczucie zakorzenienia i ciągłości przeszłego życia; przedmioty osierocone z powodu emigracji zostały przekazane na przechowanie lub podarowane w dowód wdzięczności i przyjaźni.
Wideoprojekcja "Łyżwiarze" Dominika Lejmana, świetlisty fryz zaprojektowany specjalnie do przestrzeni wystawy, jest poruszającą metaforą samotnej podróży.
- "Ślady nieobecnej obecności" w tej sekcji pokazano przedmioty, które swoją obecnością przypominają o istnieniu swoich żydowskich właścicieli. Zobaczyć można tam m.in. fragment macewy przerobiony na kamień do ostrzenia noży, kubki kiduszowe, bączki chanukowe, sukienkę na Torę, dokumenty, stemple, kafle podłogowe, kawałki matryc drukarskich, wkładkę do butów zrobioną z fragmentu Tory, gitarę z gwiazdą Dawida, anonimowe fotografie.
Negatywowe odwrócenie na fotografii z serii "Black Light" (2012) Tomasza Wendlanda sprawia, że miejsca jasne, rozświetlone stają się czarnymi niemymi plamami. To, co widzimy, nie jest rzeczywistością, ale jej brakiem, symbolizuje nieobecność.
- "Pamiątki rodzinne/pamiątki osobiste/przedmioty opowiedziane" - w tej części wystawy widzimy przedmiot nie tylko takim, jakim jest, ale możemy w nim dostrzec konkretnego człowieka i jego historię.
Ręce oddzielone od ciała, sportretowane przez Magdalenę Moskwę ("Bez tytułu", 2005), przypominają wota. To właśnie dłonie mają najbardziej intymny kontakt z osobistymi przedmiotami i drugim człowiekiem.
- "Ojczyzna". Przedmioty dokumentują głębokie przywiązanie do Ojczyzny i poświęcenie dla niej. Stojący naprzeciwko Muzeum pomnik Bohaterów Getta Natana Rapaporta, odsłonięty w 1948 roku, jest integralną częścią wystawy.
- "Sztuka" - tworzona przez Żydów i z myślą o nich. W niektórych pracach odnajdziemy nawiązania do żydowskiego losu, ale są tu również dzieła, w których artyści przekraczają własny kontekst kulturowy.
- "Ukrywanie". Doświadczenie ukrywania się i ukrywania żydowskiej tożsamości było powszechne dla żydowskiej społeczności w Polsce, wojennej i tużpowojennej.
Przedmioty, które powstały w ukryciu, wyeksponowano w szklanym kredensie i przestrzeni – zaprojektowanych przez Elżbietę Jabłońską ("83 kelnerów i pomocnik", 2006).
Kredens w którym nic nie można ukryć
Przedmiotom historycznym towarzyszą na wystawie prace artystów współczesnych, m.in. Krzysztofa Gliszczyńskiego, Elżbiety Jabłońskiej, Dominika Lejmana, Magdaleny Leśniak, Wojciecha Łazarczyka. Integralną częścią ekspozycji jest także widziany przez okno z sali wystawowej znajdujący się przed budynkiem muzeum Pomnik Bohaterów Getta Natana Rapaporta.
Jak wyjaśnił drugi z kuratorów wystawy Wojciech Leder "pozostają one w specjalnej relacji z eksponowanymi przedmiotami, w szczególny sposób komentują pochodzenie rzeczy i wydarzenia z nimi związane". I tak przedmioty, które zostały wykonane w ukryciu, przez osoby ukrywające się, pokazane zostały publiczności w wykonanym ze szkła kredensie autorstwa Elżbiety Jabłońskiej, w którym nie sposób nic ukryć, bo wszystko jest widoczne przez ścianki.
Na podobnej zasadzie działa obiekt stworzony przez Wojciecha Łazarczyka. Dla prezentowanych na wystawie przedmiotów symboliczną rzeczywistością, w której powstały i trwały, była wszechogarniająca cisza. Przestrzeń wystawy tę ciszę przerywa. Wojciech Łazarczyk stworzył obiekt, z którego wydobywają się różne odgłosy – ciche pulsowanie zwykłej codzienności, związane rytmem. To już nie szum i jeszcze nie muzyka.
Historia mówiona
Wystawa jest jednym z efektów prowadzonego przez Muzeum Historii Żydów Polskich programu zbierania pamiątek. Działania te są prowadzone od 2006 r. w Polsce i w Izraelu. W efekcie ich do kolekcji muzeów trafiły liczne pamiątki historyczne, obejmujące fotografie, pocztówki, druki, ulotki, dokumenty oraz przedmioty użytkowe. Podczas kontaktu z darczyńcami kustosze muzeum starają się nagrywać z nimi wywiady. Na wystawie można wysłuchać 10 nagranych historii.
"Biografie rzeczy" to pierwsza prezentacja zbiorów własnych muzeum - wcześniej w Muzeum prezentowana była wystawa , która powstała w oparciu o materiały wideo z archiwum YIVO w Nowym Jorku - "Listy od tych co daleko"...
Wystawie "Biografie rzeczy. Dary z kolekcji Muzeum Historii Żydów Polskich" towarzyszy katalog z tekstami Judyty Pawlak i Wojciecha Ledera, 144 strony, 281 ilustracji.
W czasie trwania wystawy Muzeum zaprasza też na cykl spotkań poświęconych wybranym obiektom z wystawy. Więcej...
Wystawa będzie prezentowana od 18 października 2013 r. do 17 lutego 2014 r. w godzinach otwarcia muzeum.
Kuratorzy: Judyta Pawlak, Wojciech Leder
Komisarz organizacyjny: Aneta Jasionek
Projekt wystawy: Wojciech Leder
Realizacja: Marcin Duda
Muzeum Historii Żydów Polskich
ul. Anielewicza 6
00-157 Warszawa
(+48) 22 471 0300
info@jewishmuseum.org.pl
Źródło: PAP, www.jewishmuseum.org.pl, opr. mg, 17.10.2013