W latach 1972-1978 uczył się w średniej szkole technicznej, jednocześnie rozwijając zainteresowania malarskie w ognisku plastycznym. Od 1979/80 uczestniczył w zajęciach pracowni Rajmunda Ziemskiego na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie jako wolny słuchacz. W latach 1980-1985 studiował w tejże pracowni, pozostając w niej do dyplomu. Od 1986 jest pedagogiem na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego macierzystej uczelni. W 1990 roku zdobył Grand Prix na festiwalu Malarstwa w Cagnes-sur-Mer.
Jeszcze jako student w końcu 1982 został członkiem Gruppy. Był uczestnikiem niemal wszystkich jej wystaw i akcji, współredaktorem pisma "Oj dobrze już", w którym zamieszczał wiersze, manifesty, teksty odczytów. Wspólnie z Gruppą uczestniczył w niezależnym ruchu artystycznym lat 80. W tym okresie dał się poznać jako artysta wrażliwy na uwikłania społeczne i polityczne czasu stanu wojennego. Komentował zastaną sytuację sięgając po niewyszukaną, trafiającą wprost metaforykę, jak w cyklu "Świnie" (1983), czy symboliczne przetworzenia pięcioramiennej gwiazdy, jak w obrazach "Czerwony autobus rusza w drogę dookoła świata", "Droga z piekła do piekła" (1984).
Dziennik nr 5 1989, olej, płótno, 150x220 cm w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, fot. pracownia fotograficzna MNWr Cykl obrazów dyplomowych Pawlaka nosi tytuł "Obrazy zamalowane" (1985), artysta miał bowiem zamiar (niezrealizowany) zamalować je w obecności komisji dyplomowej. Miało to być gestem zniszczenia, a zarazem solidarności z anonimowymi "malarzami" politycznych napisów na murach. W grupie obrazów z lat 1986-1987 stosował zabieg przesłaniania kompozycji maskującą ją warstwą farby, co było oryginalnym przeniesieniem i utrwaleniem w sztuce charakterystycznego motywu zamalowanych politycznych haseł na murach ("Nie mówię, nie widzę, nie słyszę", "Skąd przychodzimy, kim jesteśmy, dokąd idziemy", "Łamanie szklanych rurek").
Radykalnej zmiany formy dokonał w cyklu "Tablice dydaktyczne" (1987-1988). Płaszczyzny obrazów zapełniają graficzne siatki ideogramów, wykresów, map, znaków symbolizujących wiedzę i kulturę. Porównywano je do negatywu zarysowanej tablicy szkolnej ("Rzeźba grecka i egipska", "W kręgu kultury europejskiej", "Słownik terminologiczny sztuk pięknych"). Bezpośrednio po tym cyklu następuje okres tworzenia jednorodnych formalnie i w przeciwieństwie do poprzednich niefiguratywnych "Dzienników" (od 1989 do dziś).
Symboliczną granicę między czasem zaangażowania w sprawy publiczne i czasem prywatnym wyznacza obraz "Polacy formują flagę narodową" (1989), przedstawiający flagę polską malowaną w sposób charakterystyczny dla "Dzienników" - śladami kresek rytych w świeżej farbie. Równolegle powstają serie kolaży pod tym samym tytułem, składanych z tubek zużytej farby, zestruganych ołówków, biletów, rachunków, pudełek po zapałkach, pocztówek itp. W początku lat 90. powstała też seria obrazów o bieli, rozszerzona następnie o inne kolory.
Problematyka bieli pojawia się w kilku cyklach Pawlaka. Pierwsze obrazy realizujące koncepcję to m.in. "Ikony industrialne", "Requiem", "Słyszę?", "Mówię?", "Widzę?". Jednak ich źródło tkwi najprawdopodobniej w "Obrazach zamalowanych" z przełomu lat 80. i 90., w których artysta zamalowywał wcześniejsze kompozycje. Fascynacja bielą jest kontynuowana również w drugiej połowie lat 90. w cyklu "Notatki o sztuce" (mimo większej różnorodności barwnej, wiele kompozycji to wariacje na temat bieli). Prace te posiadają odniesienia do dzieł Malewicza czy "Kompozycji architektonicznych" Strzemińskiego. Pawlak nawiązuje w tym cyklu do problematyki formy i teoretycznych zagadnień malarstwa. W takich cyklach Pawlaka jak "Linia barwna" czy "Linia kredką" znika motyw bieli. Twórca rozkłada malarstwo na czynniki pierwsze, zagłębia się w teoretyczne rozważania nad właściwościami linii i barwy.
Poza twórczością malarską, artysta tworzy również obiekty-rzeźby, które ułożone ze zużytych materiałów (puszek, nakrętek, gwoździ) na drewnianym postumencie pokrywa farbą, zazwyczaj warstwą bieli. Agnieszka-Szewczyk, kuratorka wystawy Pawlaka w Zachęcie, zauważa, że są one aneksami do obrazów, ich trójwymiarowym, przestrzennym ekwiwalentem.
Najnowsza seria obrazów malarza to "Anatomia samolotu", do której stworzenia bezpośrednim impulsem była katastrofa smoleńska 10 kwietnia 2010 roku. W cyklu tym widać powracające w jego twórczości wątki polityczne oraz pytanie o funkcjonowanie sztuki współczesnej, szczególnie malarstwa abstrakcyjnego w rzeczywistości politycznej i społecznym kontekście.
Autor: Maryla Sitkowska, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, czerwiec 2002; aktualizacja: AW, czerwiec 2015.
Wybrane wystawy indywidualne:
- 2012 – "Anatomia Samolotu", Galeria Propaganda, Warszawa; "Notatki – Linie – Obrazy o niczym", Salon Wystawowy Marchand, Warszawa
- 2008 – "Włodzimierz Pawlak. Autoportret w powidokach", Zachęta, Warszawa
- 2003 – "Włodzimierz Pawlak. Przestrzeń logiczna obrazu", Galeria Piekary, Poznań
- 2001 – "Włodzimierz Pawlak. Dzienniki", Galeria Bayer, Warszawa
- 1999 – "Zurückgewinnung symbolischer Themen. Włodzimierz Pawlak. Arbeiten der Jahre 1984-1999", Galeria Instytutu Kultury Polskiej, Berlin
- 1996 – "Włodzimierz Pawlak. Martwa natura z pistoletem", Galeria Grodzka, BWA Lublin
- 1992 – "Włodzimierz Pawlak. Wprowadzenie do bieli", Zachęta, Warszawa; "Włodzimierz Pawlak, Poland. Painting", Lakeside Gallery, Lakeside, Michigan, USA
- 1989 – "Włodek Pawlak. Dzienniki 1988-1989. Muchy, rysunki i obrazy", Galeria Młodych, Warszawa; "Włodzimierz Pawlak. Tablice dydaktyczne", Pawilon SARP, Warszawa
- 1986 – "Włodek Pawlak. Cyrkiel i linia miary artystycznej", Pracownia Dziekanka, Warszawa
- 1985 – "Włodzimierz Pawlak. Klatka", Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa; "Obrona i wystawa dyplomu Pawlaka", Aula ASP, Warszawa
- 1984 – "Włodzimierz Pawlak. Muchy, Świnie, Kije", Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa
Wybrane wystawy grupowe:
- 2008 – "Republika bananowa. Ekspresja lat 80.", Zamek Książ, BWA Wałbrzych
- 2007 – "Malarstwo polskie XXI wieku", Zachęta, Warszawa
- 2005 – "V Triennale Rysunku polskiego Lubaczów 2005", Dom Sztuki, Rzeszów
- 2004 – "Klasycy malarstwa część II", Galeria Aula, ASP, Warszawa
- 2002 – "Gruppa. Przyznajemy się do winy. Prosimy o wybaczenie. Obiecujemy poprawę", Galeria Program, Warszawa
- 1997 – "Granice obrazu. Malarstwo w Polsce lat dziewięćdziesiątych", Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; "Art from Poland", Budapeszt
- 1993 – "XIII Aktuelle Kunstmarkt/Foire d’Art actuel/ Contemporary Art Fair", Bruksela, Belgia
- 1992/1993 – "Gruppa 1982-1992", Zachęta, Warszawa
- 1991 – "Yellow – Cross. Żółty – krzyż", Galeria GI, Zielona Góra
- 1989 – "Lochy Manhattanu", garaże podziemne (ul. Piotrkowska 182), Łódź; "Dialog", Kunstpalast Halle A1, Düsseldorf; Wilhelm – Lehmbruck Museum, Duisburg
- 1988 – "Polish Realites. New Art from Poland", Third Eye Centre, Glasgow, Szkocja
- 1987 – "Künstlergruppen zeigen Gruppenkunstwerke", Stoffwechsel Halle K18, Kassel, Niemcy; "Sztuka najnowsza. Co słychać?", dawne Zakłady Norblina, Warszawa
- 1986 – "Ekspresja lat 80-tych", BWA Sopot
- 1985 – "Sztuka podziwu", Galeria SHS, Warszawa; "Tylko dzisiaj wieczorem kochanie", BWA, Lublin
- 1983 – "Las, góra a nad górą chmura", Pracownia Dziekanka, Warszawa; "Las, góra a nad górą chmura, a nad chmurą dziura", Galeria BWA, Lublin
