Roman Brandstaetter urodził się w Tarnowie w rodzinie spolonizowanej; wnuk rabina Mordechaja Dawida Brandstaedtera. Absolwent filozofii i polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczyciel w warszawskim gimnazjum żydowskim.
Od 1927 publikował wiersze i rozprawy krytyczne na łamach "Chwili" i "Nowego Dziennika". W 1928 wydał pierwszy cykl wierszy "Jarzma". Językiem jego twórczości był wyłącznie język polski, brał czynny udział w dyskusjach literackich, a także interesował się problematyką historyczną. W sposób szczególny interesował go problem asymilacji, który w polskich realiach nabierał dodatkowych znaczeń i wymiarów, np. w "Tragedii Juliana Klaczki" (1933) podjął wątek losu zasymilowanych Żydów w pozbawionym niepodległości polskim społeczeństwie. Prawdziwa burze polemik wywołało studium pt. "Legion żydowski Adama Mickiewicza" (1932), w którym przedstawił inicjatywę twórcy polskiego romantyzmu jako prekursorską wobec programu syjonizmu, krytykował je m.in. Tadeusz Boy-Żeleński.
W 1933-35 Brandstaetter był kierownikiem działu literackiego syjonistycznego pisma polskojęzycznego "Opinia", na którego łamach opublikował programowy artykuł "Sprawa poezji polsko-żydowskiej" (1933), który do dziś pozostaje jednym z ważniejszych tekstów w analizach historycznoliterackich dotyczących tego zjawiska, bowiem zapoczątkował dyskusję na temat poetów żydowskich piszących w języku polskim, którzy, zdaniem Brandstaettera, "tchnęli [...] żydowskiego ducha narodowego w polskie słowo poetyckie".
Brandstaetter opublikował następujące tomiki poetyckie: "Droga pod górę" (1931), "Węzły i miecze" (1932), "Królestwo trzeciej świątyni" (1933) oraz "Jerozolima światła i mroku" (1935). W okresie międzywojennym stały się one pretekstem dla napastliwych ataków antysemickich na ich autora. Reakcją poety był błyskotliwy esej, pt. "Zmowa eunuchów" (1936).
Po wybuchu II wojny światowej Brandstaetter przebywał w Wilnie, skąd w 1940 przez Moskwę, Baku, Iran przedostał się na Bliski Wschód, m.in. do Palestyny, gdzie pracował w Polskiej Agencji Telegraficznej. Był to dla niego czas niezwykły pod wieloma względami - wówczas zdecydował się przyjąć chrześcijaństwo; trzeba przy tym wyraźnie zaznaczyć, że nigdy nie odrzucił tradycji żydowskiej, co wielokrotnie podkreślał. Chrzest przyjął w czasie pobytu w Rzymie (1947-48).
W 1948 powrócił do Polski, związał się z Poznaniem. Po wojnie powstały m.in. następujące utwory: antologia poetycka "Słowo nad słowami' (1964); "Cztery poematy biblijne" (1972); tetralogia powieściowa "Jezus z Nazaretu" (1967-73). Jak sugerują same tytuły, dzieła te podejmują wątki biblijne, odczytywane w świetle indywidualnego doświadczenia łączącego w sobie dwie tradycje, czego wybitnym przykładem jest również autobiograficzna opowieść "Krąg biblijny" (1975). Nie brak też nawiązań do tradycji chasydzkich przypowieści, np. "Inne kwiatki świętego Franciszka z Asyżu" (1976).
Brandstaetter był również autorem dramatów podejmujących wątki historyczne, m.in. "Powrót syna marnotrawnego" (1944) - dramat oparty na biografii Rembrandta, "Noce narodowe" (1946-48), "Znaki wolności" (1953), "Marchołt" (1954), "Teatr świętego Franciszka" (przed 1958). Od początku cieszyło się rozgłosem opowiadanie "Ja jestem Żyd" z "Wesela" (1972; 1981) będące swoistym literackim dialogiem z tekstem jednego z największych polskich narodowych dramatów autorstwa Stanisława Wyspiańskiego Wesele. Opowiadanie Brandstaettera zostało zrealizowane w formie adaptacji radiowej, teatralnej i telewizyjnej. Roman Brandstaetter tłumaczył z języka hebrajskiego (m.in. Psałterz, 1968), niemieckiego, angielskiego (dramaty Szekspira), francuskiego, holenderskiego i czeskiego.
Źródło: www.diapozytyw.pl (portal powstał jako element działalności Instytutu Adama Mickiewicza)
