Od 1949 studiował w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Katowicach teorię u Jana Gawlasa i grę na fortepianie w klasie Marty Gabryś-Furmanik. W 1952 roku został zmuszony przenieść się wraz z rodziną do Bratysławy wskutek represji stalinowskich. Kontynuował tam naukę w Vysokej Škole Muzickich Umeni, studiując grę na fortepianie u Frico Kafendy, a po jego śmierci u Štefana Néźmeth-Šamorinskiego (dyplom w 1956) oraz kompozycję u Dezidera Kardoša (dyplom z wyróżnieniem w 1965). Od 1956 pracował jako wykładowca gry na fortepianie w Bratysławskim Konserwatorium. W 1967 związał się zawodowo ze Słowacką Telewizją w Bratysławie. Podjął również zajęcia na macierzystej uczelni – w latach 1965-71 wykładał muzykę współczesną, propedeutykę kompozycji i muzykę elektroniczną na Wydziale Teorii.
W latach 1980-91 pracował w Instytucie Historii Sztuki Słowackiej Akademii Nauk. Od 1984 prowadził tam wspólnie z matematykiem Beloslavem Riečanem nieoficjalne seminaria na temat zastosowania matematyki w muzyce pt. "Muzyka i matematyka". Od 1989 był również członkiem zespołu do wypracowania nowych koncepcji edukacji artystycznej przy Ministerstwie Edukacji oraz członkiem Komitetu Doradczego Ministra Kultury (do marca 1991).
Roman Berger czynnie udzielał się w Związku Kompozytorów Słowackich. Od 1966 pełnił funkcję sekretarza. Został jednak wykluczony ze stowarzyszenia w 1968 za udział w "Praskiej Wiośnie". Członkostwo przywrócono mu dopiero w 1977, ale po 12 latach - w 1989 - Berger sam się go zrzekł. Reaktywował wraz z Markiem Kopelentem i Aloisem Piňosem czechosłowacką sekcję ISCM/SIMC. Związany był również z czeską sekcją Klubu Rzymskiego i grupą "Atelier".
W Polsce jego utwory wykonywane były m.in. podczas "Warszawskiej Jesieni", Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich, Forum Witolda Lutosławskiego. Zapraszany był do prac jury Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego im. Witolda Lutosławskiego, Międzynarodowego Konkursu im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu.
Roman Berger napisał kilkaset tekstów teoretycznych, esejów filozoficznych i innych prac publicystycznych. Część z nich ukazał się w książkach: "Hudba a pravda" (European Culture Club, Fundacja „Pro Slovakia", Bratislava 1997), "Dráma hudby. Prolegomena k politickej muzikológii" (Hudobné centrum, Bratislava 2000), "Zasada twórczości" (2006).
Za swoją twórczość kompozytorską otrzymał szereg nagród i wyróżnień, m.in. w 1967 - Nagrodę Krytyków Czechosłowackich za Transformacje na wielką orkiestrę (1964-65) oraz nagrodę Słowackiego Funduszu Muzycznego im. Jána Levoslava Belli, w 1974 – honorowe wyróżnienie na Konkursie Muzyki Elektroakustycznej w Bourges za Epitafium dla Mikołaja Kopernika na taśmę (1972-73), w 1980 - I nagrodę na Konkursie o Nagrodę Miasta Pieštany za De profundis na bas, fortepian, wiolonczelę i media elektroniczne (1980), a w 1990 - wyróżnienie czeskiej i słowackiej krytyki za Adagio II "Pokuta" na skrzypce i fortepian (1988-89). W 1988 Uniwersytet w Wiedniu przyznał Romanowi Bergerowi nagrodę im. Herdera za całokształt twórczości kompozytorskiej i teoretycznej. W 1999 Walny Zjazd Związku Kompozytorów Polskich nadał mu godność członka honorowego. W 2007 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze – Gloria Artis" (2007).
Kompozytor Roman Berger był również wybitnym teoretykiem czy może raczej należałoby powiedzieć – filozofem muzyki, bo muzyka zajmowała jego myśl nie tyle w aspekcie warsztatowo-technicznym, co w znacznie szerszym kontekście społeczno-kulturowym. Zresztą nawet myślenie o samej muzyce było u Bergera swoiste:
Punktem wyjścia jest dla mnie - pisze Berger – doświadczenie, które w nauce o muzyce właściwie nie występuje: doświadczenie fascynacji. W dzieciństwie było to doświadczenie fascynacji dźwiękami, po wojnie – fascynacji 'wielką muzyką' przeszłości, później różnymi dziełami Nowej Muzyki. Chcę przez to powiedzieć, że mój konflikt z nauką o muzyce dotyczy samej istoty muzyki, a nie tylko jej standardowej interpretacji estetycznej czy ideologicznej.
W rzeczy samej Roman Berger chyba nigdy, w żadnym kontekście, nie traktował muzyki obojętnie. Jego analiza muzyki nie miała nigdy znamion "obiektywnego" naukowego podejścia. Ale również jego muzyka nie jest ani obiektywna, ani obojętna; przenika ją pasja i emocjonalne zaangażowanie twórcy.
Berger był autorem wielu prac z dziedziny teorii, muzykologii i filozofii muzyki. W 2000 roku ukazał się wybór jego dwudziestu jeden tekstów z lat 1990-1999 zatytułowany "Dráma hudby. Prolegomena k politickej muzikológii" ("The Drama of Music. Prolegomena to Political Musicology"), wydany przez Hudobné centrum w Bratysławie. Jest to kontynuacja podobnej publikacji obejmującej teksty z okresu 1977-1987, zatytułowanej "Hudba a Pravda" ("Music and Truth"). Nowy zbiór jest rezultatem obserwacji świata po przełomie listopadowym w Czechosłowacji w roku 1989, która sprowokowała autora do stawiania dramatycznych pytań o los muzyki i kultury w ogóle. Zagrożenia są inne, niż te, które opisywał Berger w poprzedniej dekadzie, ale równie poważne. "Kultura? Potem!" – powiedział Václav Klaus, przystępując do transformacji społeczno-gospodarczej kraju.
"Totalitarianizm" niszczył kulturę ducha i rozumu, "demokracja" kontynuuje to dzieło, choć innymi metodami - twierdzi Berger. Dzisiaj mamy wolność, której tak kiedyś chcieliśmy, ale ona zaszła tak daleko, że nie ma znaczenia, co kto myśli, a nawet czy w ogóle myśli. Walka o kulturę ducha i rozumu jest walką o przetrwanie. Tytuły tekstów zamieszczonych w "Drámie hudby" mówią same za siebie, oto niektóre z nich: "Muzyka a totalitaryzm", "Chrześcijaństwo i nacjonalizm", "Głębia - utracony wymiar?", "Zmiana perspektywy", "Gra w demokrację", "Struktura i znaczenie dziedzictwa", "Problem tożsamości".
Ważniejsze kompozycje:
- Fantasia quasi una sonata na fortepian (1955)
- Inwencje na fortepian: I. Pięć bardzo krótkich utworów (1959)
- Sonata "1960" na fortepian (1960)
- Romanca na skrzypce i fortepian (1960)
- Inwencje na fortepian: II. Pięć etiud (1960)
- Suita na fortepian (1961)
- Inwencje na fortepian: III. Mała suita (1961)
- W ciszy tak drogo okupionej na chór mieszany (1962)
- Kołysanka na mezzosopran i zespół kameralny (1962)
- Trio na flet, klarnet i fagot (1962)
- Suita w dawnym stylu na smyczki, perkusję i instrumenty klawiszowe (1963, 1978)
- Transformacje na wielką orkiestrę (1964-65)
- Czarna i czerwona na chór mieszany, recytatora, instrumenty perkusyjne i media elektroniczne (1967)
- Elegia in memoriam Jájn Rúčka, muzyka elektroakustyczna na taśmę (1969)
- Konwergencje I na skrzypce (1969)
- Konwergencje II "Medytacje bachowskie" na altówkę (1970)
- Sonata (nr 3) "Da camera" In memoriam f. kafenda na fortepian (1971)
- Epitafium dla Mikołaja Kopernika, muzyka elektroakustyczna na taśmę (1972-73)
- Memento - Po śmierci Miroslava Filipa na wielką orkiestrę (1973)
- Litania do drzew, tryptyk na chór męski (1974)
- Konwergencje III na wiolonczelę (1975)
- Oscylacje na skrzypce i perkusję (1976-77)
- Sonata per organo (1976-77)
- En passant, muzyka elektroakustyczna na taśmę (1979)
- De profundis na bas, fortepian, wiolonczelę i media elektroniczne (1980)
- Exodus I - Musica profana. dies irae na organy (1981)
- Exodus II - Labirynt. B-A-C-H. temat M. Kabeláca na organy (1981)
- Exodus IV - Finale "Grodem mocnym" na organy (1982)
- Sonata z motywem Karola Szymanowskiego na skrzypce i fortepian (1982-83)
- Adagio dla Jána Brannego na skrzypce i fortepian (1987)
- Adagio II "Pokuta" na skrzypce i fortepian (1988-89)
- November music na fortepian (1989)
- Wiegenlied na alt i fortepian (1991-92)
- Torso na alt i fortepian (1991-92)
- Transgressus I, muzyka elektroakustyczna na taśmę (1993)
- Exodus III - Psalm na organy (1997)
- Requiem da camera - Z tematem Witolda Lutosławskiego na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1998)
- Korczak in memoriam na mezzosopran, altówkę, wiolonczelę, flet, organy, kotły i kwartet smyczkowy (2000)
- Semplice na fortepian (2000)
- Piosenki z Zaolzia na kwartet smyczkowy (2004)
- Post Scriptum na orkiestrę smyczkową (2004)
- Monolog dla Kasandry na mezzosopran i fortepian (2005)
- Musica pro defunctis na orkiestrę (2005)
- Improvisation sur Herbert na sopran, chór i orkiestrę (2007)
Autor: Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, czerwiec 2002, aktualizacja: listopad 2008.
